NASA
Beştepe Millet Kongre ve Kültür Merkezi’nde, ‘Milli Uzay Ajansı’ tanıtım toplantısında konuşan AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, programdaki son amacı bir Türk vatandaşını uzaya yollamak olarak açıkladı.
“Son maksadımız bir Türk vatandaşını uzaya göndermek. Eminim birçok kişi bu hayal ile büyümüştür. Hatta tahminen bu hayalini sürdürenler vardır. Hatta ve hatta tahminen bayanlardan bile ‘ben adayım’ diyenler vardır” kelamlarını kullanan Erdoğan’ın “bayanlardan bile ben adayım diyenler vardır” tabiri toplumsal medyada büyük reaksiyon çekti. Bu açıklamanın cinsiyetçi ve ayrımcı olduğunu vurgulayan yurttaşlar Erdoğan’a, uzaya çıkan birinci bayan Valentina Tereşkova’yı hatırlattı. Pekala Valentina Tereşkova kimdir? İşte Dünya’nın yörüngesinde 48 cins atan ve uzayda yaklaşık 3 gün geçiren Tereşkova’nın hayatı ve başarıları…
VALENTINA TEREŞKOVA KİMDİR?
Tereşkova 6 Mart 1937’de, Sovyetler Birliği’nde, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti’ne bağlı Yaroslavl Oblast’ında küçük bir köy olan Bolşoye Maslennikovo’da dünyaya geldi. Okulu bitirince bir lastik fabrikasında çalıştı, daha sonra mühendislik tahsili yaptı. Bu sırada hobi olarak paraşütçülüğe başladı. 1961’de mahallî Komsomol’un (Komünist Gençlik Kolu) sekreteri oldu ve akabinde Sovyetler Birliği Komünist Partisi’ne katıldı.
Uzay Yarışı’nın başlangıç yıllarında, 1961’de Gagarin’in uzaya çıkan birinci insan olmasının akabinde, Sovyet uzay programını yöneten başmühendis Korolyov, bu sefer bir bayanı uzaya gönderme fikrini öne sürdü. Birinci uzay-kadınını belirlemek için geniş çaplı bir tarama başlatıldı. Kıstaslar, adayların paraşütçü, 30 yaşın altında, 170 cm’den kısa ve 70 kg’dan hafif olmasıydı. Tereşkova, seçilen dört şahıstan biri olmayı başardı ve seçilen başka arkadaşlarıyla birlikte ağır bir eğitim programına tabi tutuldu. Programda yüksüz uçuşlar, paraşüt atlamaları, izolasyon sınamaları, merkezkaç sınamaları, roket kuramı, uzay mühendisliği ve pilotluk eğitimi bulunuyordu. Tereşkova, “proleter” geçmişi sayesinde başka adaylardan daha şanslı görülüyordu. Programın sonunda Tereşkova’yı şahsen Nikita Kruşçev birinci uzay-kadını olarak seçti.
DÜNYA’NIN YÖRÜNGESİNDE 48 TIP ATTI
16 Haziran 1963’te Tereşkova, Vostok 6 ile uçarak uzaya çıkan birinci bayan ve birinci sivil oldu. Dünya yörüngesinde 48 tıp attı ve neredeyse 3 gün uzayda kaldı. Bu o vakte kadar uzaya giden Amerikalı astronotların toplam müddetinden bile fazlaydı. Uçuşundan sonra Tereşkova, Zhukovsky Air Force Academy’de eğitim gördü ve buradan kozmonot mühendisi olarak mezun oldu. 1977’de mühendislikte doktora kazandı. Uzaya çıkan ikinci bayan ise, Tereşkova’dan 19 yıl sonra tekrar bir Sovyet olan Svetlana Savitskaya oldu.
Tereshkova, 3 Kasım 1963’te Andriyan Nikolayev ile Moskova Düğün Sarayı’nda evlendi ve Kruşçev ile birlikte, Hükûmet ve Uzay Programı önderleri düğüne katıldı. 8 Haziran 1964’te kızları Elena Andrianovna Nikolaeva-Tereshkova’yı doğurdu ve Elena uzaya gitmiş bir anne ve babası olan birinci kişi oldu. Tereshkova ve Nikolayev 1982’de boşandı. Nikolayev 2004’te hayatını kaybetti.
Tereşkova, Başbakan Vladimir Putin’in 70. doğum gününü kutlamak üzere Novo-Ogaryovo’daki konutuna davet edildi. Orada Mars’a tek taraflı uçmak istediğini söyledi. 5 Nisan 2008’de, Rusya’nın Sen Petersburg kentinde düzenlenen 2008 Yaz Olimpiyatları’nda meşale taşıdı. 2007’de Alman Eduard Rhein Vakfı’ndan Eduard Rhein Zafer Halkasını aldı.
MÜKAFATLARI
RUS
Anavatana Üstün Niyet Nişanı
-2. sınıf (6 Mart 2007) – yerli alanın gelişimine inanılmaz katkıda bulunmak
-3. sınıf (6 Mart 1997) – devlet hizmetlerine ve iç yer gelişimine büyük şahsî katkılar için
Alexander Nevsky’nin Nişanı (2013)
-Uluslararası Bilimsel, Kültürel ve Toplumsal Bağların Geliştirilmesine ve Güçlendirilmesine Fevkalâde Katkı Sağlanması için Onur Mektubu (10 Haziran 2003)
-Dostluk Sistemi (12 Nisan 2011) – ulusal beşerli uzay uçuşu ve uzun vadeli verimli kamu faaliyetlerinin geliştirilmesine fevkalâde katkıda bulunmak emeliyle
-2008 yılında insani yardım alanındaki üstün muvaffakiyetler için Rusya Federasyonu Devlet Mükafatı (4 Haziran 2009)
-Rusya Federasyonu Hükûmetinden teşekkür dokümanı;
16 Haziran 2008 – Uzun vadeli devlet ve kamu faaliyetleri için, beşerli uzay uçuşunun geliştirilmesine ve uzay uçuşunun 45.yıldönümü ile temaslı olarak değerli ferdî katkılar sağlamıştır.
12 Haziran 2003, – Beşerli uzay uçuşunun geliştirilmesine büyük katkısı
3 Mart 1997, – Yerin gelişmesine katkıda bulunduğu, memleketler arası bilimsel ve kültürel bağların güçlendirilmesi ve yılların uğraşlı çalıştığı için
Öbür mükafatları (Varşova Paktı)
-“Altın Yıldız” Sosyalist Personel Kahramanı (Çekoslovakya) (Ağustos 1963)
-“Altın Yıldız” Sosyalist Personel Kahramanı (Bulgaristan) (Bulgaristan, 9 Eylül 1963)
-Georgi Dimitrov’un Nişanı (Bulgaristan, 9 Eylül 1963)
-Karl Marx’ın Nişanı (Ekim 1963, Doğu Almanya)
-Becker Madalyası (Ekim 1963, Doğu Almanya)
-Grunwald Haçı, 1. sınıf (Ekim 1963, Polonya)
-Elmaslı Ulusal bayrak Nişanı (Macaristan, Nisan 1965)
-“Başarı için Bilim” Nişanı (Romanya, 17 Kasım 1973)
-“Silahlarda Kardeşliği Güçlendirmek İçin” Madalyası (Bulgaristan, 1976)
-Klement Gottwald‘ın Nişanı (Çekoslovakya)
Öteki mükafatlar:
-Nepal Yıldızı Nişanı, 1. sınıf (Kasım 1963)
-Endonezya Cumhuriyeti 2. Sınıf Yıldızı Nişanı (Kasım 1963)
-Volta Nişanı (Gana, Ocak 1964)
-“Gold Soyombo” Emekçi Kahramanı (Moğolistan)
-Sukhbaatar (Moğolistan, Mayıs 1965)
-Aydınlanma Sistemi Nişanı (Afganistan, Ağustos 1969)
-Gezegenler Tertibi Nişanı (Ürdün, Aralık 1969)
-Nil Sistemi Nişanı (Mısır, Ocak 1971)
-“Gold Star” İş Kahramanı (Vietnam) (Ekim 1971)
-Bernardo O’Higgins’in Nişanı (Şili, Mart 1972)
-Kanat ile Yugoslav Bayrak Nişanı (Kasım 1972)
-Güneş Siparişinin Büyük Çarmıhı (Peru, 1974)
-Playa Girón’un Nişanı (Küba, 1974)
-Anne Betancourt’un Nişanıi (Küba, 1974)
-Duke Branimir‘in kanatlı Nişanı (Hırvatistan, 17 Şubat 2003)
Bilimsel, toplumsal ve dini kuruluşlar:
-Altın Madalya, SSCB Tsiolkovsky Bilimler Akademisi
-Gezegenlerarası İrtibat için İngiliz Toplumunun Altın Madalyası “Uzay araştırmalarındaki muvaffakiyetler için” (Şubat 1964)
-“Kozmos” un Altın Madalyası (FAI)
-Galambera Astronotiği Mükafatı
-Joliot-Curie’nin Altın Madalyası (Fransa, 1964)
-Ulusal Rüzgâr ve Uzay Misyonları Milletlerarası Komitesi “Rüzgâr Gülü” Nişanı
-İtalyan Bayanlar Derneği’nin “Altın Mimoza” Mükafatı (1963)
-Komsomol’un “Ligde etkin olmak için” Nişanı(1963)
-Altın Madalya Ekonomik Muvaffakiyetler Standı (28 Haziran 1963)
-DOSAAF onuru (1 Temmuz 1963) Aziz Euphrosyne Nişanı, Moskova’nın Başkonsolosu, 2. sınıf (2008)
Cumhuriyet