Nagasaki: Savaşta kullanılan son atom bombasının hikâyesi

Japonya’nın Nagasaki kenti bugün tekrar duygusal bir anma merasimine mesken sahipliği yapıyor. 9 Ağustos 1945’te ABD Hava Kuvvetleri’nin kente attığı “Şişman adam” lakaplı atom bombası en az 70 bin kişinin vefatına ve Japonya’nın teslim olmasına neden olmuştu.

Amaçta neden Nagasaki vardı? Bundan 75 yıl evvel hem kentin hem de dünyanın mukadderatını değiştiren tablo aslında bir dizi aksaklığın sonucunda ortaya çıkmıştı.

9 Ağustos 1945’te sabaha karşı 03.47’de, ABD Hava Kuvvetleri’nin B-29 tipi bombardıman uçağı Bockscar, Tinian Adası’ndan havalandı ve “Centerboard II” ismi verilen ikinci bir atom bombasını bir Japon kentine atma vazifesi başlamış oldu.

Fakat daha misyon başlamadan işler yolunda gitmiyordu. Uçağın yakıt pompası problemleri yaşaması nedeniyle kalkış daima erteleniyordu. Yalnızca bir gün evvel dört B-29 bombardıman uçağı kalkışta yaşanan teknik sıkıntılar nedeniyle düşmüş ve yakıt depoları dolu olduğu için büyük yangınlar çıkmıştı.

Tinian Hava Üssü’nde çalışan bir ABD’li mühendis o günleri anımsarken “Uçağın kalktığını görene kadar hepimiz 10 yıl yaşlandık” diyordu.

Lakin Bockscar sonunda problemsiz bir halde havalanmıştı.

5 tonluk atom bombasını taşıyabilmesi için Bockscar bombardıman uçağının tüm zırhı ve mühimmatı sökülmüştü.

Kalkıştan tam 13 dakika sonra, uçağın mürettebatı “Şişman adam” lakaplı bombanın üzerindeki yeşil kabloları kırmızı kablolarla değiştirdi. “Şişman adam” artık kullanıma hazırdı.

Hiroşima’ya atılan atom bombası “Küçük çocuk” yassı bir silindir biçimindeyken, “Şişman adam” dev bir yumurtaya benziyordu.

Yaklaşık bir buçuk metre yüksekliğinde ve 3 metre uzunluğundaki bombanın kuyruğu, bombanın gayesine hakikat giderken savrulmaması için tasarlanmıştı.

Bombanın üzerinde Bockscar mürettebatından iletiler da yer alıyordu “Size bir ikram daha” ve “[İmparator] Hirohito’ya ikinci öpücük” yazıları atom bombası Nagasaki’ye düşerken üzerindeydi.

6 saatlik uçuşun akabinde Bockscar, Yakuşima isimli küçük adaya ulaşmıştı. Burada iki B-29 uçağı daha Bockscar’la buluşacaktı.

Birincisi “Mükemmel Artist” isimli uçaktı. Vazifesi atom bombasının patlamasıyla açığa çıkacak olan enerjiyi ölçmekti. İkinci uçak “Büyük Kokuşuk” ise kamera sistemleriyle donatılmıştı. Maksadı vurma konusunda Bockscar mürettebatına yardım için oradaydı.

Lakin “Büyük Kokuşuk” bir türlü hazır hale getirilemiyordu. 50 dakika beklemeden sonra komuta kademesi, Bockscar ve “Mükemmel Artist” ile yola devam etme kararı aldı. Maksat Kokura kentiydi.

178 bin nüfuslu kent, ABD ordusunun kumandanları tarafından “Japonya’nın en büyük silah depolarından birisi” olarak tanımlanıyordu.

Bockscar mürettebatına verilen emirlerde muhakkak radar sistemini kullanmadan, amacı gördükten sonra bombanın bırakılması tarafındaydı.

Bu buyruğun münasebeti, o periyotta radar sistemlerinin büyük sapmalara neden olmasından kaynaklanıyordu.

Bockscar sabah 10.45’te Kokura’ya ulaştığında kentteki askeri tesislerin üzerinde büyük bir sis bulutu olduğunu gördü.

Nedeni hâlâ belirli olmayan bu sis bulutu Kokura’daki gayelerin vurulmasını neredeyse imkansız hale getiriyordu.

Bugüne kadar sis bulutuyla ilgili üç teori üzerinde duruluyor:

• Rüzgarın bir anda aykırıya dönmesi ve toz bulutlarının kalkması
• ABD’nin komşu kent Yawata bombardımanından gelen dumanlar
• Kokura elektrik santralindeki mühendislerin kenti maskelemek için şuurlu olarak duman püskürtmesi

Münasebet ne olursa olsun, bu sis bulutu nedeniyle “Şişman adam” Kokura’ya atılamamıştı.

Kent üzerinde yaklaşık 45 dakika kalan mürettebat ikincil amaca yönelmeye karar verdi: Nagasaki.

Nagasaki, Nisan 1945’te hazırlanan planlar kapsamında 17 mümkün atom bombası amacından birisi olarak listeye alınmış olsa da Mayıs ayında kent listeden çıkarılmıştı.

Her ne kadar Nagasaki’de büyük bir liman ve Japon donanması için torpidolar imal eden tesisler olsa da, kentte birebir vakitte ABD’li savaş esirlerinin tutulduğu bir kamp da yer alıyordu.

Dağlık bir coğrafyada yer alan Nagasaki, askeri açıdan da şiddetli bir amaçtı. Kokura ve Hiroşima görece daha düz platolarda yer alan şehirlerken, Nagasaki derin bir vadinin dibindeydi.

ABD ordusunun başka mümkün maksatları ortasında Kyoto ve Yokohama da vardı. Lakin Yokohama’nın ağır bir bombardımana tutulması sonucu kent ‘Olası atom bombası hedefleri’ listesinden çıkarıldı.

ABD’li kumandanlar atom bombasının tam tesirlerini görebilmek için daha evvel bombalanmamış kentleri tercih ediyordu.

Fakat listede Nagasaki yoktu. Hatta kent daha evvel en az 4 kere ABD hava kuvvetleri tarafından bombalanmıştı.

24 Temmuz 1945’te hazırlanan vazife buyruğunda muhtemel gayeler şöyle sıralanmıştı:

• Hiroşima
• Kokura
• Niigata

BBC

ABD ulusal arşivindeki evraklara bakılırsa bu metne birileri el yazısıyla bir ekleme yaparak “ve Nagasaki” yazmış. Fakat bu eklemeyi kimin, neden yaptığı bilinmiyor.

Bockstar saat 11.50’de, yaklaşık 8 saatlik uçuşun akabinde Nagasaki semalarına ulaşmıştı.

Mürettebat kayıtlarında uçağın iki saatten daha az müddet için kâfi yakıtının kaldığı belirtiliyordu. Hatta pilotlardan birisi uçağı bir ABD üssüne döndürebileceklerinden emin olmayarak “Acaba Pasifik soğuk mudur?” yazmıştı.

Nagasaki’nin üzerinde de bulutlar vardı. Bombayı bırakacak olan uçak mürettebatı bulutların müsaade verdiği aralıklardan Mitsubishi silah fabrikasını arıyordu.

Pilot maksadı gördüğünü söyledikten 45 saniye sonra “Şişman adam” Bockscar’dan atıldı.

Bomba uçaktan ayrılır ayrılmaz pilot irtifa kazanarak saniyeler sonra yaşanacak büyük felaketten uzaklaşmaya başlamıştı.

“Şişman Adam” 12’yi 2 dakika geçe Nagasaki’ye düştü.

Nagasaki’ye düşen atom bombası kentte büyük bir yıkıma yol açtı, en az 70 bin kişiyi öldürdü.

“Muhteşem Artist”in çektiği imgeler patlamanın yarattığı şok dalgasıyla bulutların dağıldığını gösteriyor. Evvel kırmızı renkte olan ateş topu beyaza dönüşerek yükseliyor.

Karada büyük bir yıkım ve felaket yaşanırken, gökyüzünden kaydedilen manzaralarda yalnızca mantar halinde yükselen fecî bir duman görünüyor.

Pekala uçak mürettebatı sahiden bir maksat görerek mi bombayı bıraktı?

Bu hususta yaygın kuşkular var.

Nobel ödüllü fizikçi Luis Alvarez, son saniyede gayenin görüldüğü öyküsünü “Biraz salçalanmış bir versiyon” olarak yorumluyor. Bombanın düştüğü yer Mitsubishi torpido fabrikasının yaklaşık 1 kilometre uzağıydı.

Lakin bu nokta temel hedeflenen silah fabrikasından hayli uzaktaydı.

Bombanın isabet ettiği nokta birebir vakitte Nagasaki’nin en çok sivili barındırdığı yeriydi. 1946’da ABD ordusunun hazırladığı haritada bombanın direkt yok ettiği bölgede çok sayıda hastane ve okulun yanı sıra bir de hapishane olduğunu gösteriyor.

Bombanın akabinde ABD uçaklarından bu defa yüzbinlerce kağıt modülü Nagasaki’ye atılıyordu.

Kağıtlarda Japonca atom bombasının tesirleri ve halkın bu tesirleri azaltmak için neler yapabileceği anlatılıyordu.

Bockscar bombayı bıraktıktan sonra saat 13.20’de Okinawa Hava Üssü’ne gelmişti. Ivedilikle iniş müsaadesi isteyen pilotlar bir türlü karşılık alamıyordu.

Öteki dermanı kalmayan pilotlar, uçağın camını açıp işaret fişeğini ateşledi ve görenlerin pist bölgesinden çekilmesini ümit etmeye başladı.

Sert bir iniş olsa da uçak inmeyi başarmıştı. Tekerlekler yere değdiği sırada motorlar akaryakıt bittiği için durmuştu.

AFPABD Japonya’ya atom bombalarını atarken Başkanlık koltuğunda Harry Truman oturuyordu.

ABD Japonya’ya atom bombalarını atarken Lider Harry Truman’dı.

Truman o periyotta sonuçtan hiç de mutlu değildi. ABD ordusu atom bombası üzere büyük yıkımlara neden olan bir silah için amaçları “amatörce” belirlemişti.

Ağustos ayının sonlarına gerçek Truman günlüğünde “Atom bombası askerlere, askeri tesislere ya da donanmamalara yönelik olarak kullanılmalı. Sivillere, bayanlara ve çocuklara karşı değil!” yazıyordu.

ABD Ticaret Bakanı Henry Wallace da günlüğünde Lider Truman’ın “büyük bir vicdan azabı” çektiğini yazıyordu:

“100 bin insanı bir anda öldürme fikrine katlanamıyordu. Daima kendi kendisine ‘onca çocuk’ diyordu.”

Nagasaki’den bir gün sonra Truman atom bombasının kullanımına dair birinci kararını açıkladı:

“Başkanın direkt müsaadesi olmadan hiçbir atom bombası kullanılmayacak.”

9 Ağustos 1945’ten bu yana savaşlarda bir daha atom bombası kullanılmadı.

Bu haber BBC Türkçe’de birinci olarak 9 Ağustos 2017’de yayımlanmıştır.

Cumhuriyet