Gagarin, 12 Nisan 1961’de “Vostok 1” uzay mekiğiyle Dünya yörüngesini turlayarak uzay çağını başlattı. Bu sebeple 12 Nisan, “İnsanlı Uzay Seyahati Memleketler arası Günü” olarak kutlanıyor.
BİRİNCİ BEŞERLİ SEYAHAT
ABD öncülüğündeki Batı bloku ile Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) öncülüğündeki Doğu bloku ortasındaki Soğuk Savaş boyunca en büyük rekabet alanlarından biri “uzay” oldu.
ABD ve SSCB ortasındaki uzaya uydu gönderme yarışının akabinde iki ülke yörüngede beşerli uzay seyahati üzerine çalışmaya başladı.
SSCB, Vostok Programı kapsamında geliştirdiği roket ve kapsülle bir defa daha rakibini geride bıraktı. Rus kozmonot Gagarin, 12 Nisan 1961’de “Vostok 3KA” roketiyle uzaya fırlatılan “Vostok 1” uzay kapsülü içinde Dünya yörüngesinde bir cins attıktan sonra Yeryüzü’ne döndü. Vostok 1’in bu seferi, birinci beşerli uzay seyahati olurken, Gagarin de uzaya çıkan birinci insan olarak tarihe geçti. Gagari’nin uçuşu 108 dakika sürdü ve 327 kilometre yüksekliğe ulaştı.
NEİL ARMSTRONG AY’A AYAK BASAN BİRİNCİ İNSAN OLDU
ABD Lideri John F. Kennedy, 12 Eylül 1962’de yaptığı konuşmada, uzay seyahatinin yeni gayesi olarak Ay’ı işaret etti ve 10 yıl içinde Ay’a insan yollama kelamı verdi. ABD bu hedefle evvel 2 kişilik Gemini uzay mekiğini, akabinde 3 kişilik Apollo uzay mekiğini üretti.
Astronotlar Frank Borman, James Lovell ve William Anders’ı taşıyan “Apollo 8” uzay mekiği, Aralık 1968’de Ay yörüngesini 10 defa katetmeyi başardı. Akabinde 21 Temmuz 1969’da astronotlar Neil Armstrong, Buzz Aldrin ve Michael Collins’i taşıyan “Apollo 11” mekiği Ay yüzeyine iniş yaptı. Neil Armstrong, bu sefer sırasında Ay’a ayak basan birinci insan oldu.
Ay’a ayak basarken Armstrong’un kullandığı “Benim için küçük, insanlık için büyük bir adım” kelamı tarihe geçti.
Armstrong ve onun akabinde yüzeye adım atan Aldrin’den sonra ABD 1972’ye kadar Ay yüzeyine 10 astronot daha çıkardı.
ABD-SOVYETLER ORTAK UZAY SEYAHATİ
ABD’nin Ay’a insan göndermesi uzay rekabetini yavaşlattı. İki güç, birçok defa Ay yörüngesine insan gönderdi.
ABD’ye ilişkin Apollo mekiği ile Rus Soyuz 19 mekiği 1975’te uzayda birbirine kenetlendi. İki ülke astronotları diplomatik uğraşlara sembolik bir jestle katkıda bulunmak için uzayda el sıkıştı.
ÇİN, BİRİNCİ BEŞERLİ UZAY SEYAHATİNİ 2003’TE GERÇEKLEŞTİRDİ
Çin birinci kere 1967 yılında Devlet Lideri Mao Zedung ve Başbakan Zu Enlai devrinde beşerli uzay seyahati yapma kararı aldı. ABD’nin Gemini mekiğinden kopya edilerek 1970’lerde yapılan Shuguang uzay aracı başarısız oldu. Çin, yıllar sonra Rusya’nın Soyuz mekiğini örnek alan Shenzhou mekiğini geliştirdi.
Çin taykonot Yang Liwei, 15 Ekim 2003’te Shenzhou 5 mekiğiyle uzayda 21 saat uçarak ülkesinin birinci beşerli uzay seyahatini gerçekleştirdi.
SPACEX’İN BİRİNCİ BEŞERLİ UÇUŞ DENEMESİ
ABD Havacılık ve Uzay Ajansı (NASA), Apollo programının sırasıyla Columbia, Challenger, Discovery, Atlantis ve Endeavour uzay mekiği programlarını sürdürdükten sonra 2011 yılında, kamu kaynaklarıyla yürütülen tüm beşerli uçuş programlarına son vererek bu alanda özel bölüm teşebbüslerini teşvik etmeye başladı.
ABD hükümeti, tıpkı yıl, iş dünyasını dış uzay çalışmalarına dahil etme kararı alarak, NASA “Ticari Mürettebat Geliştirme Programını” hayata geçirdi.
NASA, öteki bir ülkeye olan bağımlılığını sona erdirmek ve beşerli uzay uçuşlarını ABD’ye geri getirmek için özel kesim ile çalışma kararı akabinde, SpaceX ve Boeing ile mukaveleler imzalandı. NASA, “Crew Dragon”un geliştirilmesi için SpaceX’e 3,1 milyar dolar, Boeing’e “CST-100 Starliner” için 4,8 milyar dolar ödeme yaptı.
SpaceX, 30 Mayıs 2020’de ABD’nin Florida eyaletinde bulunan Kennedy Uzay Merkezi’nden “Crew Dragon” isimli uzay aracını 2 astronot ile başarılı formda uzaya gönderdi. SpaceX, bu başarılı fırlatma ile uzaya birinci kez beşerli uçuş gerçekleştirirken, tarihte birinci kere özel bir şirket uzaya insan yollamış oldu.
Muvaffakiyet ile gerçekleşen tarihi beşerli fırlatılış ve yine kullanılır roketle yapılan uzaya seyahat sonucunda, NASA’nın dünya yörüngesinde bulunan Memleketler arası Uzay İstasyonu’na astronot göndermek için her seferinde Rusya’ya koltuk başına ödediği yaklaşık 85 milyon dolarlık masraftan kurtulmasının da yolu açılmış oldu.
NASA, 2024’E KADAR AY’A İKİ ASTRONOT GÖNDERMEYİ HEDEFLİYOR
NASA, Yunan Ay tanrıçası “Artemis”in ismi verilen keşif misyonu kapsamında 2024 yılına kadar Ay yüzeyine bir erkek ve bir bayan astronot göndermeyi planladığını açıkladı.
NASA, Mart 2021’de Ay seferleri için kullanmayı planladığı roket motorunun testini tamamladı.
NASA’nın Uzay Fırlatma Sistemi (SLS) roketi program müdürü John Honeycutt, Ay seferleri için kullanılacak roket motorunun testinin ABD’nin Mississippi eyaletindeki Stennis Uzay Merkezi’nde başarılı bir formda tamamlandığını bildirdi.
SLS roketinin, Florida’daki Kennedy Uzay Merkezi’ne gönderilmesi ve daha sonra da Orion uzay aracına entegre edilmesi bekleniyor.
2028’e kadar sürmesi planlanan seferlerin akabinde Ay yörüngesinde uzay istasyonu kurulması ve burayı basamak olarak kullanarak Mars’a beşerli seferler düzenlenmesi hedefleniyor.
Cumhuriyet