Yıldızların birbirine yakın biçimde belirli bir alana toplandığı küre biçimindeki kümeler, son derece ağır yıldız sistemleri ve genelde çok eskiler. Yeni çalışmanın odak noktası olan NGC 6397 global kümesi, neredeyse cihanın kendisi kadar eski. 7.800 ışık yılı uzakta yer alan kümenin, Dünya’ya en yakın global kümelerden biri olduğu tabir edildi. Küme, çekirdeği çok ağır olduğundan, ‘çekirdek çöküşlü küme’ olarak da biliniyor.
Popular Science Türkiye’nin aktardığına nazaran, Fransa’daki Paris Astrofizik Enstitüsü’nde çalışan Eduardo Vitral ve Gary A. Mamon, NGC 6397’nin çekirdeği üzerinde çalışmaya koyulduklarında “orta derece kütleli” bir kara deliğe (IMBH) yönelik bulgulara ulaşmayı beklediler. Bunlar, büyük galaksilerin merkezinde yer alan süperkütleli kara deliklerden daha küçük lakin dev yıldızların çöküşüyle oluşan yıldız kütleli kara deliklerden daha büyük. Kara delik evriminde uzun müddettir aranan “kayıp halka” olan IMBH’lerin var olup olmadığı çok tartışıldıysa da, birkaç tane aday bulunmuştu.
Vitral ve Mamon, IMBH’yi aramak için bu kümedeki yıldızların pozisyon ve hızlarını tahlil etti. Bunu yaparken de, Hubble’ın birkaç yıl boyunca kümeden elde ettiği manzaralar kullanılarak yıldızların hareketlerine yönelik yapılan evvelki varsayımları kullandılar. Bu iddialara ek olarak, yıldızların pozisyonlarını, uzaklıklarını ve hareketlerini hassas halde ölçen Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) Gaia uzay gözlemevinin sağladığı hareket bilgileri kullanıldı. Kümeye olan uzaklığın bilinmesi, bu yıldızların hareketinin hıza çeviri edilmesini sağlıyor.
Mamaon, “Bizim yaptığımız tahlil, yıldız yörüngelerinin global küme boyunca sistemik formda dairesel yahut çok uzun olmaktan fazla, rastgeleye olmaya yakın özellikler sergilediğini gösteriyor” diye açıkladı.
Vitral ise, “Kümenin bu ağır merkezi bölgelerinde, görünmez kütleye dair çok güçlü ispatlar bulduk. Ama bu fazladan kütlenin nokta gibisi değil de, kümenin boyutunun bir kısmını kapladığını keşfedince şaşırdık” dedi.
Bu görünmez bileşen sadece, nükleer yakıtları tükendiği vakit iç bölgeleri kendi kütleçekimleri altında çöken dev yıldızların kalıntılarından (beyaz cüceler, nötron yıldızları ve kara delikler) oluşabilir.
Bu yıldızlar, yakında bulunan ve daha hafif olan yıldızlarla gerçekleşen kütleçekimsel etkileşimlerin akabinde, kümenin merkezine gerçek ilerleyen bir formda çöküyor ve bu durum, ufak çaplı görünmez kütle yoğunluğuna yol açıyor.
Yıldız evrimi kuramını kullanan bilim insanları, bu görünmeyen yoğunluğun büyük çoğunluğunun, gözlemlenemeyecek kadar sönük olan beyaz cüce ya da nötron yıldızlarından fazla yıldız kütleli kara deliklerden oluştuğuna karar verdi.
Cumhuriyet