Bir hayata pek çok farklı işi sığdırmış bir müzisyen, filozof, şair ve öğretmen Cavit Murtezaoğlu geçen günlerde Covid-19 yüzünden hayata gözlerini yumdu. 2009 yılında şimdi taze çıkmış “Virtüözler” albümünü konuşmak mazeretiyle Yeni Aktüel Mecmuası için yaptığım söyleşiden onu daha içeriden tanımak isteyenler için küçük bir derleme… İran halkının olduğu üzere Murtezaoğlu’nun da temel hayatı tam da yasaklardan sonra değişim göstermişti.
Kimsenin yasakların müziğe kadar tesir edeceğini düşünmediği vakitlerde yaşamıştı Cavit Hoca. Dünyada ismi hürmetle anılıyor olsa da onun müziği de pek çok İranlı müzisyenin başına geldiği üzere yasaklanmıştı. Tebrizli Cavit Hoca, İran Devrimi’nden evvel ve İran Devrimi’nden sonra halinde özetlenebilecek ikiye bölünmüş hayatın başrol oyuncusuydu. Murtezaoğlu’nun müzik keşfi, ağabeyinin konuta getirdiği 45’likler ve plaklarla başlamış.
Bir yandan Elvis Presley’ler, Tom Jones’lar plaktan kasetten çaladursun, Murtezaoğlu’nun babasının konuta gelip giden müzisyen arkadaşlarının müzikleri, kulaklarını ve ruhunu müziğe çevirmiş. Derken, Hint müzikleri başta olmak üzere dünya müziklerine ilgisi artmış. Yaşı ilerledikçe müziğe olan hüneri arkadaşları tarafından da cesaretlendirilen Murtezaoğlu’nun hayatını şekillendirmeye başlamış.
Müzikle uğraşmaya başlamadan evvel demircilik yapıyormuş, sonra her şeyi satıp savmış yani onların tabiriyle, “Yumurta yapıp duvara vurmuş”, akabinde da Bakû Konservatuvarı’na gitmiş ve orada İslami Zeyd’in öğrencisi olmuş.
Azerbaycan makamları üzerine çalışmış, müziklerin ortasındaki farklılıklara baş yormuş, kimi makamların olmadığını görmüş. “Neva Makamı”, “Afşar”, “Abu Atar” üzere makamları vokalle icra etmek istemiş ve Azerbaycan müziğine kazandırmaya çalışmış. Sovyet devrinde değişen Azerbaycan müziğinin ustaları ve akademisyenleri Murtezaoğlu’na “Sen bizim ülkenin sistemini mi değiştirmeye çalışıyorsun” diyerek suçlamış ve karşı çıkmış.
İRAN’DAN SÜRGÜN…
5 yıl kadar Azerbaycan’da kalıp konservatuvarı bitirdikten sonra İran’a dönmüş lakin döndükten sonra Azerbaycan’daki birikiminin İran’a karşıt geldiğini görmüş. İran ve Azerbaycan ortasındaki siyasi uyuşmazlıklar onun hayatını da olumsuz tarafta etkilemiş.
Memleketinde sırf 4 defa sahneye çıkabildiği şöyle anlatmıştı: “Bu acımasız durum tahminen de dünya rekorudur. Bu dört konserden sonra sahne yasağı aldım. Yeniden konser vermeye kalktığımda bu sefer polisler geldi, ofisimdeki pek çok şeye el koydular.
Halk benim konser vermemi çok istiyordu ve satışta olan biletlerin neredeyse tamamı tükenmişti, en az 500 şahsa konser veriyordum. Yalnız Tebriz’de ve İran’da 2 bin kişi beni izleme fırsatı buldu. 4 gün artarda verdiğim konserler hem bir başlangıç hem de bir bitiş oldu.
Ben yeniden konser vermeye karar verdiğimde devlet müsaade vermedi, beni duruşmaya çıkardılar. Olağan duruşmada beraat kararı çıktı, akabinde beni ihtilal duruşmalarında yargıladılar ve bunun sebebi olarak ise duvarlara yazılan ‘Halkın Sesi Cavit’ sloganlarını gösterdiler.
Ben onlara ‘O yazıları ben yazmadım ki halk yazmış beni neden yargılıyorsunuz?’ dedim. Tahminen de yalnızca beni korkutmak istediler lakin nihayetinde 5 yıl sahne yasağı verdiler, ihtilal duruşmasına yargılandığım için alnımda bir damga oldu ve arkadaşlarım korktukları için benden kaçıyorlardı. Sonra Avustralya’ya gittim orada konserler verdim, keyifli olamadım, direksiyonu Türkiye’ye çevirdim.
Burada olmaktan çok mutluyum. Zira ben istediğim her şeyi sokağa çıktığım anda bulabiliyorum. Tahminen geçmiş yaşamlarımda da ben bu kentte yaşamışımdır. Ailem de ben de çok rahatız.”
YASAKLANAN MEZHEP…
Öte taraftan Murtezaoğlu ilgi alanları ortasında ideoloji ve şiirin de bulunduğundan bahsetmişti. “101 Nefes” ve “Kimdir Bu Gelen” isminde iki şiir ben onunla görüştüğüm sıralarda yayımlanmıştı. Beyrek Kuşçuoğlu’ndan epeyce etkilendiğinden bahsetmişti ve tahminen de o söyleşide çıkacak olan kitabının izlerini göstermişti: “Felsefe benim için hayatı manaya biçimi. Çocukluğumdan itibaren Mevlana okudum bol bol.
Bir de biz İran’da ‘El Hak’ dediğimiz kesimlerdeniz. Bu da İran’da hem şah periyodunda devlet tarafından olmasa da dinci beşerler tarafından 300-400 sene içinde yasaklanan bir mezhep. İran Devrimi’nden sonra üzerimizdeki baskılar daha da arttı ve devlet tarafından da yasaklanmış bir inanç oldu.
Şayet bu inanışa mensupsan iş bulamazsın ve toplum seni dışlar. Oradaki müellifler beni çok cezbetti mesela Bayrek Kuşçuoğlu beni çok etkiliyordu. Çocuktum, okuyordum çok hoş şiirleri vardır. Onun, ‘Neden ortamızda muhabbet var derler’ kelamı beni çok etkiliyordu”. Üretimine asla orta vermeyen Cavit Hoca, “Alevi Hak Âşığı Bayrek Kuşçuoğlu Divanı” ve “Yarizm Ehli Hak Alevilerin Yirmi Dört Ulu Ereni” isimli kitaplarını yayımlamış, ses eğitimi üzerine de “Ses Metodu” başlığıyla 2 ciltlik çalışmalarını yayımlamıştı.
Ses eğitimi ile ilgili yaptığı yayınlarda kuşkusuz söyleşimizde de serzenişte bulunduğu, Türkiye’deki ses eğitiminin sorunları en büyük motivasyon kaynağı olmuştu: “Konservatuvarlardaki hocalarımız darılmasın bana çok genel yanlış öğretimler var; bunlardan en kolayı de ses kullanmayı öğretmeden, solfej derslerine başlatılması, bağıra çağıra solfej yaptırılması; sonra da nodüllü ve polipli sesler geliyor önüme.
Ses çıkarmakla ses üretmek ortasındaki farkı çok iyi bilen yok. İğne battığında bağırırsın ya o ses çıkarmaktır halbuki ses üretimi, bir sesin üzerinde durup, oradan hareket yapmaktır”. Cavit Hoca her vakit güler yüzlü ve umut doluydu.
Hatta bundan birkaç yıl evvel hudut dışı edilme tehlikesiyle ikamet adresi değiştiğinde bile birçok zahmet yaşamasına rağmen güler yüzünü hiç bırakmamıştı. Kendisi de umutla ilgili olarak şu kelamları söylemişti: “Bir sürü zorluk olabilir hayatımızda. Lakin umudumuz olsun, sevgimiz olsun kâfi. Umudunu kaybeden kişi, yaradanını kaybetmiş demektir. Ümitsizlik intiharın kapısını açmak gibidir”. Tınılar yoldaşın olsun! ([email protected])
Cumhuriyet