Cibali Tütün Fabrikası II. Abdülhamid tarafından periyodunun ünlü mimarı Alexandre Vallaury’e Haliç’te Reji Yönetimi ismine yaptırılmış. Evvel Fransızlar sonra Osmanlı tarafından işletilmiş, 1925’te ulusallaştırılmış ve Monopol İdaresi tarafından da 1990 yılına kadar üretime devam ettirilmiş, fakat sonra bahtına terk edilmiş.
Demirel tarafından merhum iş insanı Kadir Has’a üniversite kurması için tahsis edilmişti. Binaya yapılan onarım çalışmaları sırasında ortaya çıkan kalıntıların Seferiko Sarnıç’ı olduğu saptanınca bu tarihi kısım üniversite tarafından kültüre ve sanata adanmış. İşte Kadir Has Üniversitesi’nin, Rezan Has Müzesi olarak anılan kısmının hikayesi.
GÖBEKLİTEPE’NİN ÖĞRETTİĞİ…
BAĞIŞ YOLUYLA ESERLER
Sergiyi restoratör ve arkeolog Mehmet Ayrancı ve RHM Koordinatörü Zeynep Çulha ile geziyoruz.
Burada sergilenen yapıtların birçoklarının hukukçu, koleksiyoner ve tematik müze kurucusu Haluk Perk tarafından bağış yoluyla RHM’ne geçtiğini öğreniyoruz. Stant tarihöncesinden başlayarak vakit şeridi üzere ilerliyor. MÖ 8000-5500 ortasında yaşandığı düşünülen Neolitik Periyot ile başlıyoruz. Beşerler yerleşik periyoda o vakit diliminde geçmeye başlamışlar. Tarıma geçiş de çanak çömlek üretimini getirmiş. Şimdi toprağa hal verecek torna bulunmadığından pişmiş toprak elle biçimlendirilmiş ve basitçe pişirilmiş. Avcılıkta kullanılan kesiciler, el baltaları, sapan taşları, ok uçları, idoller, bu devrin temsilcileri. Hatta madenin keşfiyle değiş tokuş ve envanter tutma alışkanlıkları da başlamış. Arpa teslimatıyla ilgili bir tabletin üzerinde hiyeroglif-resim yazısıyla “4 buğday tanesi gümüş hesabıyla” kaydı düşülmüş (4 buğday tanesi gümüş 240 gr. ediyormuş). Tunç Çağı’na geldiğimizde (MÖ 3500-1200) Anadolu’da etrafı surlarla çevrili kent yerleşimlerinin bulunduğunu pişmiş topraktan yapılı maketlerden anlıyoruz. Anadolu bu devirde yalnızca Asurlu tüccarlarla tanışmıyor, yazı ile de haberleşiyor. Bunu da mühürlerden ve çeşitli hafriyatlarda bulunmuş tabletlerden anlıyoruz. Çift katlı seramik tapınak maketinin alt ve üst kat kapılarının iki yanında doğurganlığı simgeleyen ayakta duran, iki eliyle göğüslerini kapatan bayan tanrıçalar var.
Stantta, Demir Çağı (MÖ 1200-330) metal kemerler, saç tokaları, bilezikler, kolyeler, kenarları işlemeli bakraçlar, fibula denilen çengelli iğne usulü iğnelerle temsil ediliyor. Artık Doğu’dan Batı’ya yanlışsız ilerliyoruz Anadolu’da. Vakit da milada hakikat yaklaşıyor.
Yunanistan ve Adalar üzerinden gelen göç dalgalarıyla kent devleti denilen siyaseten ve ekonomik olarak özgür olan küçük devletler görüyoruz. Anadolu’nun batısı böylelikle Yunan tesirine giriyor. Karşımıza süslü püslü, üzeri mitolojik figürlerle bezeli seramikler çıkıyor bu vitrinde. Kalıba dökülü kaplar bize seri üretime geçildiği bilgisini de veriyor. Natürel tiyatro maskeleri, kalıplı kandiller, miğferler daima bu periyoda ilişkin. Milattan sonra 499 yılına kadar uzanan Roma Devri mermere oyulmuş atlı ilah adakları, olta iğneleri, yün eğirmek için iğ, balmumu tabletlere yazı yazmak için kullanılan metal kalemler, mezar stelleri, parfüm şişeleri, cam işleri ile temsil ediliyor.
Aşık kemiği ve tavla zarları da oyunlar hakkında bilgi veriyor. MS 4. yüzyıl ile 15. yüzyıl ortası Bizans yapıtları ortasında nazara, göze karşı ve sıhhati müdafaaya yönelik tılsımlar ve muskalar var vitrinlerde.
Roma periyodunun banyo alışkanlığını taşınabilir ve kenarlarında kulpları olan bronzdan yapılmış kocaman bir küvet ile gözümüzde canlandırıyoruz. RHM Gündelik Ömrün Arkeolojisi standında Selçuklu Dönemi’ni (MS 9-13. yüzyıl) temsilen tepsiler, parfüm şişeleri, kemer tokaları, mataralar, üzeri motifli pişmiş topraktan nesneler ve turkuvaz sırlı panolar ve çeşit çeşit kandiller sergileniyor. Rezan Has Müzesi’nde 31 Mayıs 2021’e kadar açık kalacak olan bu stant, Anadolu’nun 9 bin yıllık geçmişine bir pencere açıyor.
Cumhuriyet