AİHM Türkiye’yi üç davada mahkum etti: ‘İnsanlık dışı muamele, bilgiye erişimin ve özel hayatın gizliliğinin ihlali’

BBCFransa’nın Strazburg kentindeki AİHM binası

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) bugün Türkiye’yi, insanlık dışı muamele, bilgiye erişimin ve özel hayatın saklılığının ihlali münasebetleriyle üç başka davada mahkum etti.

AİHM’in Türkiye’ye yönelik kararları, tecavüze uğrayan N.Ç. isimli bir çocuğun insanlık dışı muameleye maruz bırakılması, Balyoz davasında cezaevine giren Koramiral Kadir Sağdıç’ın özel hayatın saklılığı hakkının ihlal edilmesi ve Avukat Ramazan Demir’in Silivri’de tutuklu olduğu devirde kendini savunacak bilgiye erişim hakkının ihlali nedeniyle yapılan müracaatların sonucunda geldi.

AİHM N.Ç. davası boyunca yaşananları şöyle aktardı:

12 yaşındayken iki bayanın kendisini fuhuşa zorlamasının akabinde N.Ç., 2003 yılında iki bayan ve kendisiyle birlikte olan erkekler hakkında şikayetçi oldu. 27 kişi tutuklandı ve 28 kişi hakkında 15 yaşın altında bir kıza tecavüz etmek, alıkoymak ve fuhuşa aracılık etmek üzere suçlamalar içeren bir iddianame hazırlandı.

23 Şubat 2003’te görülen halka kapalı duruşmanın çıkışında sanıklar N.Ç. ve avukatlarına saldırdı, avukatların muhafaza talebi karşılıksız bırakıldı.

Tıpkı yılın Haziran ayına kadar tüm sanıklar hür bırakıldı.

2010 yılında görülen 35. duruşmada iki sanık hariç herkese alt huduttan ceza verildi.

İspatları inceleyen AİHM, N.Ç.’ye 8 Ocak 2003’ten 12 Mayıs 2004’e kadar bir toplumsal misyonlu, psikolog yahut uzman tarafından takviye verilmediğini ve mağdurun gerekli yardıma erişemediğine karar verdi.

N.Ç.’nin duruşmalarda kendisine tecavüz etmekle suçlanan çok sayıda kişinin karşısında oturtulmasının ve cinsel bağlara dair çok ayrıntılı sorular sorulmasının N.Ç. için son derece travmatik ve davanın seyri açısından da gereksiz olduğunu belirten AİHM, dava kamuya kapalı bir formda görülse de müracaatçının onurunun ziyan gördüğünü, özel hayatının ihlal edildiğini belirtti.

’10 tıbbi muayene gereksizdi’

AİHM ayrıyeten N.Ç.’nin 10 kez tıbbi muayeneye sokulmasının gereksiz olduğunu, bu muayenelerin bir kısmının son derece rahatsız edici olduğunu ve mağdurun fizikî ve ruhsal bütünlüğüne müdahale manasına geldiğine hükmetti.

AİHM N.Ç.’nin sanıkların ataklarından korunmamasını ve sanıklara alt sondan ceza verilmesini de eleştirdi.

2011 yılında N.Ç.’nin yaptığı başvuruyu bugün karara bağlayan AİHM, Türkiye’deki yargı sürecinin 11 yıl sürmesinin de uzun olduğunu vurguladı.

AİHM bütün bunları dikkate alarak Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin (AİHS) 3. ve 8. unsurlarının ihlal edildiğine hükmetti ve Türkiye’yi 25 bin euro manevi tazminat ve 3 bin euroluk mahkeme masraflarını ödemeye mahkum etti.

3. unsur azap, insanlık dışı yahut aşağılayıcı muameleyi yasaklarken 8. husus de özel hayatın kapalılığını koruyor.

‘Yeni Şafak ve Taraf’ın yaptığı sorumlu gazetecilik değildi’

Bir öbür duruşmada ise Koramiral Kadir Sağdıç’ın başvurusu karara bağlandı.

dhaBalyoz davası nedeniyle 3 yıl 4 ay tutuklu kalan Kadir Sağdıç’da haksız tutukluluk nedeniyle 2016’da 177 bin TL tazminat ödenmişti

AİHM 2009 yılında Yeni Şafak ve Taraf gazetelerinde Sağdıç’ın “Kafes darbe planının” gerisindeki bireylerden biri olarak gösterildiğini, Sağdıç’ın iki gazete karşı başlattığı hukuksal süreçlerin ise lokal mahkemeler tarafından reddedildiğini, son olarak Anayasa Mahkemesi’nin de Nisan 2015’te hak ihlali olmadığına dair karar verdiğini hatırlattıktan sonra şöyle devam etti:

“TSK’de üst seviye bir koramiral olması nedeniyle Sağdıç’a yöneltilebilecek tenkitlerin hududu sıradan bir beşere yönetilebilecek tenkitlerin üzerinde olsa da, bir kamu vazifelisi olması yüzünden, bir siyasetçiye yönetilebilecek tenkitler kadar da yüksek değildir.

“Sağdıç’ın fotoğraflarını yayınlayan gazeteciler bilgilerini, gerçekliği kanıtlanmamış dökümanlardan edindi. AİHM, o devirde gazetecilerin kendi araştırmalarını yapmadan sırf bu bilgilere güvenmesinin geçerli bir nedeninin olmadığı fikrinde.

“Gazeteciler o devirde bâtın olan bu bilgileri yayınlayarak soruşturma sürecinin kapalılığını ihlal ettiklerini biliyor olmalıydı.

“AİHM lokal mahkemelerin, müracaatçının özel hayatının kapalılığı hakkı ile basın özgürlüğü ortasında gerçek dengeyi kuramadığı görüşünde. Kelam konusu haberler sorumlu gazetecilik standartlarıyla uyuşmuyor.”

AİHM, Sağdıç’a 2 bin euro manevi tazminat ve 2 bin euro mahkeme masrafı ödenmesine hükmetti. İki AİHM yargıcının karara itiraz etmesi nedeniyle karar oy çokluğuyla alındı.

‘Cezaevinde AYM, AİHM ve Resmi Gazete’ye erişim hak ihlali’

Türkiye’nin hak ihlali yaptığına hükmedilen bir öteki dava ise Avukat Ramazan Demir’in başvurusu sonucu görüldü.

Demir, 2016’da Silivri Cezaevi’nde tutulurken AİHM, AYM ve Resmi Gazete’nin internet sitelerine girerek hem kendi savunmasını hazırlamak, hem de müvekkillerinin davalarını takip etmek için müracaat yapmıştı.

AİHM cezaevlerinde internete erişimin kısıtlanmasının AİHS’i ihlal etmediğini ancak Demir’in sırf tüzel bilgilerin olduğu; bu bilgileri öteki bir formda edinmenin mümkün olmadığı ve ikisi Türk devletine biri de milletlerarası bir kuruma ilişkin olan bu sitelere erişimin engellenmesinin hak ihlali olduğuna karar verdi.

AİHM hem cezaevi yönetiminin hem de Türk mahkemelerinin, Demir’in bu talebinin engellenmesine dair geçerli bir münasebet sunamadığını da ekledi ve Türkiye’yi 1.500 euro manevi tazminat, 2 bin euro da mahkeme fiyatı ödemeye mahkum etti.

Cumhuriyet