“Bir Başkadır” dizisi (Bekun Oya) bir müddettir büyük bir tartışma yaratarak gündeme girdi. Yurt dışında bile dizi ile ilgili yazılar çıktı. Bazen rastgele bir şey bir patlama üzere gündeme girer, beşerler öbür hiçbir şey düşünemez, konuşamaz oluyorlar. Bu sefer bunun politik bir olay, bir haksızlık, bir cinayet değil de bir dizi olması değişik. Bunda doğal ki reklamın hissesi var, bir şey birden moda oluyor ve bahisle ilgili ilgisiz herkes kendini buna kaptırıyor. Tekrar de bu patlama yalnızca reklamla açıklanacak bir şey değil…Dizinin şu an yaşadıklarımıza bir biçimde ayna tuttuğunu düşünüyorum. Kendini tabir edememe, kutuplaşma, iletişimsizlik, yalnızlık, mutsuzluk, kapanma, bunalım…
BİRİNCİ İZLENİM
Tiyatro ile sinemanın karışımı farklı bir dizi estetiği beni de daha birinci anda dizinin içine çekti. Yan gözle izlenecek bir dizi değil…Ama çok ağır tempo biraz yadırgatıcı geldi. Süratten ya da heyecandan yana olduğum için değil, bilakis bir dizi nitelikli bir sinemaya ne kadar yaklaşıyorsa, izleyiciye ne kadar düşünme hissesi veriyorsa o kadar iyi bence…Sözgelimi Kieslowski’nin sinemalarını ne kadar severim. Tempoyu yadırgamamın öbür bir nedeni vardı, o da insanların birbirleriyle irtibatları ya da iletişimsizlikleri daima tıpkı yerde sayıyor üzere bir histi. Dizide farklı toplumsal katmanlardan gelen herkes inanılmaz bir yalnızlık içinde. Aslında bir şeyler söylemek istiyorlar ancak söylemiyorlar, konuşmak istiyorlar fakat konuşamıyorlar. Tahminen de bu dizide beni en yadırgatan insanların hayatlarına hiçbir mana verememeleri oldu, pusulayı şaşırmış gibiler. Hepsi buhranda fakat hepsi.
Öte yandan bu dizide o denli bir estetik yakalanmış ki etkilenmemeniz mümkün değil. Görsellik, oyunculuk, kullanılan simgeler, göstergeler, her şey ince, ince düşünülmüş tasarlanmış; fazlalık olan ya da efekt yaratmak için yapılmış hiçbir şey yok. Durum bu türlü olunca dizinin daha birinci anda yadırgadığım içeriği, nedir bu, ne anlatılıyor, beşerler neden durmadan tıpkı yerde sayıyorlar, bu buhran edebiyatının arkasında nasıl bir ideoloji var, izleyici nasıl yönlendiriliyor üzere sorular tamamen ön plana geçmeye başladı.
BUHRAN VE ÇIKIŞSIZLIK
GÖRÜNENİN ARKASINDAKİ
Nasıl oluyor da dizi tekrar de bu kadar tartışma yarattı? Tahminen de birçok kimse Koronayla birlikte iyice buhrana girdiği için bu dizide kendine seslenecek bir şeyler bulmuş olabilir. Sanırım ön planda artık cıcığı iyice çıkmış olan şu baş örtüsü tartışması geliyordu. Kürt kökenliler kürt ailenin, bilhassa de psikolog Gülgün’ün başörtülü ablasının saldırganlığını yadırgamış, İslamcı kesim Sinan’ın Meryem’in başörtüsünü koklamasını sapıkça bulmuş, laik kesim hayatında birinci kere bir başörtülüyle karşılaşıyormuş üzere şoka giren, bu nedenle de yalnızca kendisini değil anne ve babasını da suçlayan kolejli Peri’ye çok şaşmış. İnanın ki buna ben de biraz şaştım. Fakat şaşmanın ötesinde huzursuz de oldum, zira türban konusunu politik bağlamından iyice soyutlayarak tartışmaya başladığınız anda tam da bugünün idaresinin istediği noktaya geliyorsunuz. Yıllar yılı din özgürlüğü ismine bayanların üstünden bizlere dayatılan bu zorlama tartışmaları bir de dizinin hiç sorgulamadan tekrarlaması hiç de gerekmiyor.Öte yandan İmamın başörtüsünü atarak özgürlüğe yelken açan lesbiyen kızı da çok zorlama. Aslında bizler sahiden de çelişkilerle dolu vakit zaman neredeyse gerçeküstü üzere hissettiğimiz absürt yanları çok olan bir hayatın içine batıp kalmışız, yani gerçek hayatta gereç ziyadesiyle var, bunların içinden yapılacak daha manalı ve düşündürücü bir seçim bu diziye apayrı bir derinlik kazandırabilirdi. Öte yandan insanların yollarının bu kadar yapay ağlarla birbiriyle kesişmesi de inandırıcı değil.
ÖTEKİLEŞTİRME VE YALNIZLIK DÖNGÜSÜ
Kısaca toparlayacak olursam, şunları söyleyebilirim. Ruhsal dizilere ilgi günden güne artıyor, bu diziyi de bu kategoride görebiliriz tahminen. Öylesine bunalımlı bir ortamdayız ki kendi içimize dönmeyi tercih ediyoruz. Lakin dünyaya yalnızca kendi sığ bakışımızdan bakarsak olduğumuz yerde sayar ya da kendi buhranımız içinde erip gideriz. Bu dizideki karakterler de birbirlerini ötekileştirerek ya da yapay kutuplaşmalar yaratarak tam tamına bunu yapıyorlar. Eksik olan: Farkındalıkları. Bu açıdan da temel sorunun toplumun içindeki kutuplaşma ya da bölünme olduğunu söylenemez. Zira herkes herkese karşı zati duvarlar örmüş. Bu birebir bölümden olan bireyler ortasındaki bağlarda de bu türlü. Kürt kökenli süpervisor Gülgün başörtüsünü buhranına giren ve bu buhranın sorumlusu olarak kendi annesi ve babasını gören Peri’yi küçümsüyor, öte yandan türbanlı ablasıyla saç saça baş başa arbede ediyor, Meryem ağabeyin baskısı, konuttaki buhrandan nasıl kurtulacağını bilemiyor vb.İşte beni rahatsız eden de tam tamına bu çıkışsızlık ve buhran edebiyatı oldu.
Artık diyeceksiniz ki çağdaş sanat, tiyatro, sinema esasen buhranın alasını sunmuyor mu bize? Çehov’un çöküş dünyasını ya da Samuel Beckett’in oyunlarını düşünelim sözgelimi… Ancak uyumsuz tiyatronun, bilhassa de Beckett’in gösterdiği olumsuz dünyanın bir derinliği yok muydu, bizleri anlamsızlığın üstünde düşünürken mana yaratmaya, uyumsuzluğun üstünde düşünürken ahenk arayışına yöneltmiyor muydu?. Bu dizi bunu yapıyor mu, ya da ne kadar yapıyor, sanırım bunun üstünde düşünmemiz gerekiyor.
ANLAMSIZLIĞIN SİHİRLİ GÜCÜ
Dizi üstüne tartışmalara bakarsak verimli bir düşünme ortamının yaratıldığını söylememiz sıkıntı. Eleştirel tartışma bütünü görme manasına gelmiyor mu? Hikaye, telaffuz ve sunuş düzleminde ne söyleniyor, iletisi ne, gerisinde nasıl bir ideoloji var, bütün bunlar iyice çözümlenmedikçe dizi üzerinde söylenenlerin pek birden fazla ister istemez buruk bir tat bırakıyor bizlerde. Diziyi çözümlemek gayreti gösteren birkaç olumlu istisnanın dışında çoğunlukla olumsuz bir şeyler hissettim tartışmalarda, karalama, saldırganlık, bir detaya takılıp yüz bin anlamsız şey söyleme, lisan cambazlığı, ego gösterisi, laf salatası, bilgiçlik her şey vardı. Kimi sefer tartışmaların yüzeyselliğini bir rakı sofrasındaki atışmalara benzettim. Korona nedeniyle bir ortaya gelemeyen beşerler ortasındaki small talk bu sefer toplumsal medyaya taşınıyor.Yaşamın anlamsızlığını mevzu alan bir dizi üzerine tartışırken yeni bir anlamsızlıklar dizgesinin yaratılması beni açıkça rahatsız etti.
Dizi bu kadar heyecan uyandırdığına nazaran tahminen de devamı gelecektir. Gelirse sanki nasıl gelişecek, beşerler buhran duvarlarını kırabilmek için bir gayret harcayacaklar mı, kısa bir an için bile olsa birbirlerine dokunabilecekler mi? Alakaların ve hayatın diğer türlü de olabileceğine dair bir umut böylesine ihtimamla hazırlanmış bir diziye tahminen de yesyeni bir boyut getirebilirdi.
Cumhuriyet
