WhatsApp grup sohbetlerinin 'karanlık yüzü'

Koronavirüs salgınıyla birlikte Mart ayında birinci kısıtlamalar başladığında, bu küme sohbetleri benim ömürle bağlantımdı.

İletileşme sohbetleri, iş arkadaşlarıyla, New York’taki arkadaşlarla, eski dostlarla ve akrabalarımla, bir jenerasyonda bir görülen kriz sırasında kontakta kalmama yardımcı oldu.

Lakin salgın devam ettikçe küme sohbetlerimin gerilimimi iyileştirmek bir tarafa, daha da kötüleştirdiğini fark ettim.

Telefonum haber bildirimleriyle daima ışıldıyor ve rastgele bir küme sohbetinden gelebilen, telefonumu bıraktığımda görmediğim 50 ya da 60 ileti tasa yaratıyordu. Bir bildiriye anında cevap vermediğim ya da kümede neler konuşulduğunu takip etmediğim için hatalı hissettim.

Yeterli bir mazeret de bulamadım. Ne diyecektim ki. “Üzgünüm, bildirinizi görmemiştim. ‘Üst üste sekiz aydır meskende oturup hiçbir şey yapmamakla meşguldüm’ mü diyecektim?”

Küme konuşmaları kimi insanlarda her vakit telaş yaratmıştır, salgından evvel bile. Pandemiden evvel bunları benimsemiş biri olarak, toplumsal uzaklık çağında, fazla toplumsal yüklenmeden muzdarip olabileceğinizi görmek şaşırtan. Küme sohbetleri, bir kriz durumunda bize avuntu ve bağlanma hissi veriyorsa, neden kimilerimiz artık bunlardan bıkmış hissediyoruz?

‘İletişim borcu’

Kısıtlamalarla birlikte çok daha fazla sayıda insan iletileşme uygulamalarını kullanmaya başladı. Bildiriler daha rahat ve anında iletiliyor, araştırmalar da bunları e-postalardan daha çok sevdiğimizi gösteriyor.

Örneğin WhatsApp, Mart sonunda kullanıcı sayısının yüzde 40 arttığını bildirdi. Eylül’de ABD’de 1300’den fazla yetişkin üzerinde yapılan bir araştırmaya nazaran, Covid tedbirleri sırasında dijital irtibat metotlarının kullanımı artarken, iletileşme yüzde 43’lük sıçramayla başı çekti.

Bu türlü teknolojilere sahip olduğumuz için şanslıyız. Zoom, Slack ve WhatsApp olmadan, salgın periyodu çok daha yalnız bir tecrübe olurdu. Lakin küme sohbeti platformları, iştiraki daha gerilimli hale getiren, çok süratli olma hali ve yakınlıkla birlikte geliyor.

Stanford Üniversitesi’nden teknolojinin psikoloji üzerindeki tesirleri konusunda uzman psikiyatrist Elias Aboujaoude, “Bizde gerilim yaratmalarının bir nedeni, aslında var olan iletileri çabucak okuma isteği. Çabucak cevap vermemek dert yaratıyor. Bize bir geride kalmışlık ve internet irtibatının büyük bir kuralını ihlal etmiş olma hissi yaşatıyor” diyor.

Dahası, bir küme sohbetinde geride kalırsanız, bildiriler kısa müddette birikebiliyor. Ve daha sonra fark etmeden, iletileşmek, iş e-postalarına bakmak kadar sıkıcı bir şeye dönüşüyor. Oxford Üniversitesi Internet Enstitüsü’nden Bernie Hogan “Anında iletileşme şu anda eş vakitli olmayan bildirilerle oluşabilecek, korkulan bir bağlantı borcuna dönüştü” diyor.

Salgından evvel, bir iletisi ya da tüm bir sohbeti kaçırmamızı ağır hayatlarımızla açıklayabiliyorduk. Yorgun olduğunuzda ya da toplumsallaşmak istemediğinizde bunu direkt söyleyebiliyordunuz. Lakin, toplumsal faaliyet seçenekleri kısıtlandığından bu yana, küme sohbetleri birçoğumuzun ömründe çok daha büyük bir rol oynamaya başladı. Alışkın olduğumuzdan daha süratli ve daha büyük boyutlarda gelse de, bu etkileşimlere kıymet vermemiz gerektiğini hissediyoruz.

Aboujaoude, Covid öncesi ne yapıyorsak onu bırakıp bu gerçek vakitli okuma ve cevap verme ritüelini yönetebildiğimizi, lakin sayısı ve ölçüsü arttıkça bunun imkansız hale geldiğini belirtiyor.

Çabucak cevap verme tasası

Problem yalnızca küme sohbetleri de değil, teknolojinin kendisi. Telefonlarımıza ve bilgisayarlarımıza yapışık yaşamanın sıhhatimiz için makûs olduğunu esasen biliyoruz. Tüm toplumsal irtibatımız için teknolojiye bağımlı olmak, pandemi öncesi aslında yükselen bir baskı altına giren bilişsel yükümüzü daha da artırabilir.

Hogan “Her bir küme sohbetinin kendi duygusal karakteri olabilir. Bunların ortasında gidip gelmenin hem ruhsal hem de entellektüel manada maliyeti olabilir” diyor. Bilhassa de iletileşme platformları ortasında gidip geldikçe. “Şahsen benim Facebook Messenger, WhatsApp, Signal ve eski yöntem SMS’te en az birer küme sohbetim var.”

Bir de moral bozucu salgın haberlerinin yarattığı bıkkınlık gerçeği var. Başlarda, Covid-19’un tesirlerini anlayabilmek için arkadaşlarımızın paylaşımlarını memnuniyetle karşılarken, daha sonra bu telaş dolu güncellemeler akışından bıktık.

Aboujaoude “Pandeminin başlarında küme sohbetleri birebir anda birçok şahısla dertleri paylaşmak için iyi bir yol üzere gözükmüş olabilir. Daha sonra netleşen problemse, gerilim ve korkunun küme sohbetlerinde teğe bir iletileşmeye kıyasla çok daha büyümesi oldu” diyor.

Natürel bir de her bir ileti ya da son dakika haberiyle gelen bildirimler sorunu var. Kümede maymun fotoğrafları yollanıyor olsa bile, bu ortamda telefonumuzun ışığı her yandığında kaygılanıyoruz.

Amerikan Psikoloji Birliği’nden Vaile Wright “Farklı bildirim seslerini ayırt etmeniz bile, Pavlov’un köpeği deneyinde olduğu üzere yalnızca o bip sesi bile tasa yaratmaya başlayabilir” diyor.

Sohbetin dışında kalmak

Doğal küme sohbetlerini tolerans göstermekabiliyetiniz, hayatınızda öteki nelerle uğraşmak zorunda olduğunuzla da direkt temaslı. Wright herkesin tıpkı gerilim seviyelerini yaşamadığına dikkat çekiyor:

“Büyük halanız emekli, yalnız yaşayan ve küme sohbetlerini tek hayata bağlanma tekniği olarak gören biri olabilirken, üniversite arkadaşlarınız konuttan çalışan, Zoom toplantılarından bıkmış, meskende çocukların eğitimiyle ilgilenen ve bir küme sohbetine yetecek bant genişliği kalmamış beşerler olabilir. Çok sayıda insanın deneyimlediği yorgunluk seviyeleri, küme sohbetlerine girmelerini pratik bir şey haline getirmeyebilir.”

Valie Wright ayrıyeten, birinin iletisine çabucak cevap vermemek için rastgele bir mazeretiniz olması gerekmediğini de ekliyor.

Uzmanlar, küme sohbetleri fazla gelmeye başlıyorsa, bu değerli irtibat sisteminden bazen uzak durmanız gerektiğini vurguluyor.

Sesli arama tavsiyesi

Wright, bildirimleri kapatmayı tavsiye ediyor. Kimilerinin buna kırılabileceğini lakin sonları koymanın da çok değerli olduğunu kaydediyor.

Aboujaoude de, küme sohbetlerinden duyulan bıkkınlığın sesli aramalara yönelmek için iyi bir neden olabileceğine dikkat çekiyor. Sesli aramayla, fazla rahatsız edilmeden, daha derinlemesine bir irtibatın mümkün olduğunu söylüyor.

Wright da buna katılıyor ve “Grup sohbetleri, süratli güncellemeler ya da komik görüntüler paylaşmak için mükemmel platformlar. Ancak bunlar hayatımızın değerli boyutlarını paylaşmak, duygusal dayanak sağlamak, bir memnunluğu ya da üzüntüyü paylaşmak için uygun yerler değil. Sesli aramalar, duygusal seviyede bağ kurmak için daha fazla fırsat sunuyor” diyor.

Yani hakikaten konuşmak istiyorsanız, telefonu kaldırın. Arkadaşlarınıza küme sohbetlerini sessize aldığınızı söylemeniz gerekiyorsa, bunu anlayacaklardır. Aboujaoude “Sağlam bir alaka, dijital ayrılığa dayanacaktır” diye konuşuyor.

Cumhuriyet