Bilim Şurası üyesi ve Halk Sıhhati uzmanı, Prof. Dr. Pınar Okyay, enfeksiyon uzmanı Prof. Dr. Esin Davutoğlu Şenol ve ismini vermek istemeyen iki virologla konuşan Habertürk müellifi Muharrem Sarıkaya, “Virüs dünyayı kavuran 1918 salgınına dönüşür” başlıklı yazısında bilim insanlarının ikinci dalga konusunda ürküten ihtarlarını aktardı.
Başlıktaki cümle, salgın ortaya çıktığı günden bu yana ihtarları ve alınması gerekli önlemler konusunda toplumu uyaran bilim beşerlerine ilişkin.
Bunlardan biri Bilim Heyeti üyesi ve Halk Sıhhati uzmanı, Prof. Dr. Pınar Okyay, başkası enfeksiyon uzmanı Prof. Dr. Esin Davutoğlu Şenol, son ikisi ise virüsü en iyi tanıyan, bugüne kadar da isimlerinin yazılmasından hoşlanmayan iki değerli virolog profesör…
Halk sıhhati uzmanı Prof. Dr. Okyay sohbetimizde kıymetli bir noktaya dikkat çekti, “Basamaklandırmadan, her şey tamam oldubitti diye açılım yapıldı, insanların algısını yanlış istikamete sev etti” diye kelama girdi.
Topluma meskeninde kapalı kaldığı günleri anımsatan yeni bir telaffuz geliştirilmesi gerektiğini de belirtti.
İTALYA ÜZERE ÇIĞLIK ATMA NOKTASINA GELEBİLİRİZ
Prof. Dr. Okyay, Habertürk’ün yıllar evvel bayana şiddeti gündeme getiren manşetinde olduğu üzere, toplumun şok eden bir çıkışa muhtaçlık duyduğunu belirtip ekledi:
“Acaba kendi beden suyu akciğerine dolan bir hastanın boğulmayla gayret eden imgesini mü versek? Onun her gün tabiplerin psikolojilerini bozan hırlama sesini mi topluma dinletsek? Bunların biran evvel sağlanması gerekir.”
Süratli açılımın getirdiği sorunların yaşandığını da belirtip ekledi:
“İngiltere 50 kişi üzerindeki düğüne müsaade vermiyor, bizde 400 bireyden az düğün yapılmıyor; herkes sarmaş dolaş. Beşerler denetimi kaybediyor. Bilim Heyeti sorgulanmaya başlandı. Sıhhat Bakanlığı datalarına kuşkuyla bakılıyor. Temaslı şahıslara test yapılmaz oldu; halbuki risk grubundakileri 7’nci günde teste tabi tutulacaktı. Filyasyon konusu da kalmadı.”
Bu tespitleri yaptıktan sonra uyarısı geldi:
“İtalya üzere çığlık atma noktasına gelebiliriz. Hepimiz çok telaşlıyız halk sağlıkçılar olarak. Hiçbir sistem bunu karşılayamaz.”
TURİSTLE GELEN RİSK
Akabinde enfeksiyon uzmanı Prof. Dr. Esin Davutoğlu Şenol ile sohbetim başladı.
Prof. Dr. Şenol, bir müddettir farklı kıtalardaki virüslere dikkat çekip, bunların bir yerde toplanmasının yaratacağı risklere ve oluşması olası mutasyona dikkat çekiyordu.
Bu tezini açmasını rica ettiğimde, akademik kimliğiyle bir ortaokul talebesinin anlayacağı düzeyde aktardı.
Öncelikle virüslerin çok çabuk mutasyon, yani hal değiştirme özelliğinin olduğunu belirtti.
“Mutasyonları sağ kalımlarına dönüktür. Kendilerinden vazgeçmeme tarafına masraf ve bulaşıcılığını hızlandırır” dedi.
Virüse basınç uyguladığında bulaşma tarafına geçtiğini, basıncın azaltılması halinde de mutasyonların klinik olarak manalı hale gelmesine neden olduklarını belirtti.
ÜÇ ALT TIP BULUŞURSA
Dünyada Covid-19’un üç alttürünün dolaştığını, birinin Çin ve ABD, oburunun Avrupa, birinin de Türkiye’yi de kapsayan bu coğrafyada olduğunu anımsattı.
Bunların yalnızca mutasyona değil, yeni bir formata, genetik yapısı (Genom) farklılaşma istikametine gitme özelliklerinin bulunduğunu da belirtip kelamlarını sürdürdü:
“Biz kapıları sonuna kadar açtık, turist bekliyoruz. Lakin farklı kıtalardan gelenlerle birlikte virüs de taşınabilir. Biz burayı hamur teknesi haline getirmeyelim. Bu genomların diğer kıtalara girmesi, o genomun baskın haline gelmesi manasına gelebilir; sessiz seyirden etkin seyir haline geçirebilir. Virüslerin mutasyon mümkünlüğünü arttıran yüksek bulaşma suratının kesilmesi kıta aşan virüsler ortasında bağlantının kurulmaması değerlidir.”
1918’DEKİ ÜZERE, İKİNCİ DALGA AĞIR OLABİLİR
Bilimin Hindistan’ı yahut Güney Amerika’yı denetim edememe durumunda yeni bir durumla karşı karşıya kalınabileceği riskine dikkat çektiğini belirtti.
Bu evrede korkutucu şu olasılıktan kelam etti:
“Eğer denetim edemezsek, hayvan insan ilgisini kesemezsek, bu sefer bizden hayvanlara atlayacak. Orada yeni bir re-kombinasyon olacak. Bu sefer de Sars-Cov-3 diye bir şey gelecek. Yalnızca kıtalararası değil, bütün bulaşın önü kesilmelidir. Yalnızca vefatlar olmasın diye değil, virüs güçlenmesin, birleşmeler yapmasın, yeni re-kombinasyonlar ortaya çıkarmasın diye de tedbir alınmalıdır.”
Bunun nasıl bir sonuç doğuracağını da 1918’deki grip salgını örneğiyle verdi:
“Korkumuz virüsün 1918’deki üzere daha güçlü bir hale gelebilir olması. 1918 pandemisinde birinci dalga kendi kendine sönümlenmiş üzere durdu, sonrasında Ağustos’ta 2. dalga ile büyük pik gerçekleşti. Yani virüs makûs bir mutasyon yaptı; ölümlerin birden fazla bu ikinci dalgada oldu.”
Dilerim üstümüzden ırak olur, misal bir tablonun yaşanmasına yol açmaz.
ANKARA DÜŞÜNCELI
Fakat bugüne kadar salgının bir kamyonun yokuş tırmanması düzeyinde sakince seyrettiği Ankara’da dahi durum iç acıcı değil.
Gerçekten Ankara Büyükşehir Belediyesi’nde hadise sayısı artınca Lider Yavaş, dün ziyaretçi kısıtı getirdi ki bu aylar sonra yaşanan yeni bir durum.
Virüsün izolasyonunu yapan, aşı üzerine çalışan virologlar da Prof. Dr. Şenol’un tasasına katıldılar ve özetle şu görüşü lisana getirdiler:
“Bir coğrafyaya giden virüs oraya yerleşiyor. Genomu, yani genetik özelliği farklı olabiliyor. Gözü açık tutmak gerekir. Hocanın tespiti ve uyarısı haklıdır…”
İnsanların iç içe ömrüne orantılı olarak virüs de bildiğini yapıyor; bunun nereye dayanacağını kestirmek ise güç.
Yalnızca Türkiye’de değil, bütün dünyada çılgın yükseliş gösteriyor.
Delerim dajevu yaşanmaz, 1918’i bir daha yaşatmaz…
Umarım İçişleri Bakanlığı’nın 81 ile gönderdiği genelgesine de herkes uyar; aymazlık yapana da bir daha müsaade verilmez…
Cumhuriyet
