Getty Images
Chicago Üniversitesi mart ortasında koronavirüs pandemisi nedeniyle kapılarını kapadığında öğrencilere uzaktan eğitim verilmeye başlandı.
Bu süreçte öğretmenler ve araştırmacılar da uzaktan çalışmak zorunda kaldı.
Üniversitenin işletme fakültesinde çalışan profesörler Jonathan Dingel ve Brent Neiman için bu süratli geçiş, Zoom üzerinden ders verme ve konut işleriyle araştırmayı dengeleme üzere bahisleri hızla öğrenmelerini gerektirdi.
Dingel internet üzerinden ders vermeye çok çabuk alışmasının kendisini şaşırttığını söylese de, diğer mesleklerdeki çalışanlar onun kadar şanslı değildi.
Kriz aylar boyunca uzamaya devam ederken uzaktan çalışmaya uygun olmayan işleri yapanlar gelirlerini ve hatta işlerini kaybetme tehdidiyle karşı karşıya kaldı.
Bunun ekonomiler üzerinde de tesiri var:
Pandeminin bir ülkenin iktisadına uzun vadeli tesiri, oradaki işlerin ne kadarının konuttan yapılabildiğiyle bağlı olacak.
Bu bahis üzerinde araştırma yürütmeye başlayan profesörler Dingel ve Neiman, 800 iş cinsinin hangilerinin konuttan yapılabileceğini araştırdıktan sonra bu işkollarının hangilerinin ABD’de mevcut olduğunu inceledi ve ülkedeki işlerin yüzde 37’sinin meskenden çalışmaya müsait olduğunu buldu.
Araştırmanın ortaya koyduğu bir öbür bulgu ise meskenden çalışmaya en uygun işlerin büyük kentlerdeki yüksek maaşlı, beyaz yakalı işler olduğuydu.
Tarım ve hizmet bölümünde ise meskenden çalışmak çok daha güç.
Bu da pandeminin tesirinin büyük oranda eşitsiz olacağını, kimi bölümler ve bölgeleri derinden etkilerken, başkalarına teğet geçebileceğini gösteriyor.
PA MediaHukuk alanındaki işlerin yüzde 97’si konuttan yapılabilirken, bu oran finansta yüzde 88’e; ulaşımda yüzde 3’e; çiftçilik, balıkçılık ve ormancılık kesiminde yüzde 1’e düşüyor
Dingel konuttan çalışabilmenin bu süreçte yalnızca işini kaybetmemenin ötesinde diğer yararlar da getirdiğini söylüyor.
Birtakım şirketlerin salgın sonrasında da meskenden çalışmaya devam edecek olması, pandemi bittikten sonra da eşitsizliğin artarak sürmesine yol açabilir.
Meskenden çalışma ihtilalinin sürdürülebilirliği şimdi bilinmese de uzmanlar bunun yeni olağana dönüşmesi durumunda eşitsizlikleri azaltmak için müdahaleler gerekebileceğini söylüyor.
EŞİT OLMAYAN FIRSATLAR
Dingel ve Neiman’ın çalışması, ABD Çalışma Bakanlığı’nın yaptığı iki ankete dayanıyor.
Binden fazla işte çalışan 25 bin şahsa yapılan ankette, işlerinin hangi aksiyonlar ve şartları gerektirdiği soruldu.
İki profesör, şartlar ve hareketler ortasında dışarda çalışmak, ağır makine kullanımı yahut halkla yüz yüze çalışmak üzere şartları içeren meslekleri konuttan çalışmaya uygun olman meslekler olarak sınıflandırdı.
Profesörler ofis yöneticileri yahut muhasebeciler üzere “bilgiye dayalı” işlerin konuttan çalışmaya çok daha kolay geçebildiğini, inşaat çalışanları ve hizmet dalında çalışanlar için ise durumun bu türlü olmadığını buldu.
Meskenden çalışabilme oranı hukuk işlerinde yüzde 97, finansta yüzde 88, ulaşımda yüzde 3, tarım/balıkçılık/ormancılıkta yüzde 1 çıktı.
Konuttan yapılabilen işlerin yüzde 37’si maaşı daha yüksek olan işlerdi. Bunlar toplam maaşların yüzde 46’sını oluşturuyordu.
San Fransisco ve Washington DC’deki işlerin yüzde 45’inden fazlası meskenden yapılabilirken, Las Vegas ve Florida’daki Fort Myers’da bu oran yüzde 30’un altına düşüyordu.
TÜRKİYE’NİN POZİSYONU
Eşitsizlik ülkeler ortasında da bariz.
İsveç ve Birleşik Krallık’ta işlerin yüzde 40’ından fazlası konuttan yapılabilirken, bu oran Meksika ve Türkiye’de yüzde 25’in altında.
Avrupa Birliği’nin mayıs ayında yaptığı bir araştırma da Dingel ve Neiman’ın öngörüleriyle uyumluydu.
Dingel araştırmalarının en kıymetli bulgusunun, pandeminin ekonomik yükünün daha fakir şahıslar ve ülkelerin sırtına bineceği olduğunu söylüyor.
Güçlü kentler ve ülkelerde iktisadın çarkları sokağa çıkma yasaklarına karşın dönmeye devam ederken, fakir bölgelerin idareleri sokağa çıkma kısıtlamalarının iktisada getireceği ziyan ile tedbir almamanın kamu sıhhatine vereceği hasar ortasında sıkışacaklar.
Dingel “Bu kriz hem ülkelerin içindeki hem de ülkeler ortasındaki eşitsizliği daha da artırdı” diyor.
PA MediaDünya genelinde insanların yüzde 50’sinden azının konutunda bilgisayar, yüzde 60’ının meskeninde internet var
IMF ekonomisti Era Dabla-Norris’e nazaran gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler ortasındaki uçurum bu krizle birlikte büyüyebilir.
Takımıyla birlikte Dingel ve Neiman’ın tahlilini geliştiren Dabla-Norris, bunun için OECD’nin 35 ülkedeki çalışanlara yaptığı anketi kullandı.
Araştırma sonucunda birebir aynı mesleklerin bile gelişmiş ülkelerde meskenden çalışmaya daha müsait olduğunu, fakir ülkelerde ise olmadığını fark ettiler.
Türkiye, OECD ülkeleri ortasında meskenden çalışmanın en az mümkün olduğu ülke çıktı.
Burada en büyük faktörlerden biri teknolojiye erişim: Dünyadaki insanların yarısından azının konutunda bilgisayar var, yüzde 40’ının ise internete erişimi yok.
Dabla-Norris, “ABD’deki bir muhasebeci teknolojiyi çarçabuk konuttan çalışmak için kullanabilecektir. Lakin Hindistan’ın küçük bir kentinde kağıt kalemle çalışan bir muhasebeci için birebirini söylemek mümkün değil” diyor.
Bu farkın tesiri kalıcı olabilir. Dingel’a nazaran bu süreçte mesleği sekteye uğrayan çalışanlar, onlarca yıl sonra bile öteki personellere kıyasla daha düşük maaş alabilir.
Özetle, meskenden çalışamayan çalışanlar, kentler ve ülkeler bunun yarasını on yıllarca üzerlerinde taşıyabilir.
BÜYÜYEN FARK
Pandeminin uzun vadeli tek tesiri bu olmayabilir.
Dingel uzun vakittir meskenden çalışmayı deneme konusunda isteksiz olan çok sayıda şirketin bu süreçte konuttan çalışmak zorunda kaldığını ve geçişin beklenenden daha başarılı olduğunu söylüyor.
Denetleme şirketi PwC’nin haziran ayında yaptığı bir araştırmaya nazaran ABD’deki ofis çalışanlarının yüzde 83’ü, pandeminin akabinde da haftada en az bir gün konuttan çalışmak istiyor.
Patronların de yüzde 53’ünün bu seçeneği sunması bekleniyor.
Google, Amazon ve Ford üzere milletlerarası şirketler meskenden çalışmaya devam ederken, Facebook, Fujitsu ve Siemens’in de ortalarında bulunduğu çok sayıda şirket konuttan çalışmayı kalıcı hale getirdiğini duyurdu.
Büyük şirketlerin CEO’larıyla yapılan bir anket, üçte ikisinin ofislerini küçültmeyi planladığını ortaya koydu.
Pinterest ağustos ayında San Fransisco’daki 45 bin metrekarelik ofisinin kira kontratını iptal etmek için 90 milyon dolar (yaklaşık 666 milyon TL) ödedi.
Dingel bunun çalışanlar için de büyük avantajlar sunduğunu söylüyor: yolda vakit kaybetmemek, ulaşıma para harcamamak ve ulaşımı kolay yerlerde oturmak için yüksek paralar ödememek manasına geliyor.
Meskenden çalışanlar profesyonel vazifeleriyle ailevi misyonlarını daha rahat dengeleme imkanına da sahip.
Oxford Üniversitesi’nden ekonomist Juan Palomino ise temel sorunun, bu avantajların esasen ayrıcalıklı pozisyonda olan kısımlar için mümkün olduğuna dikkat çekiyor.
Araştırmasının Avrupa’da uzaktan çalışmanın yüksek maaşlarla alakalı olduğunu, mevcut eşitsizliklerin uzaktan çalışmanın avantajlarına erişimdeki farklılıklarla artacağını söylüyor.
Bu avantajlar insanların muvaffakiyetini daha da artırarak ortadaki farkın iyice büyüdüğü bir döngüye yol açabilir.
Ofislerin terk edilmesi kalabalık kent merkezlerine muhtaçlık duyan taksi şoförleri, restoran çalışanları, temizlikçiler üzere çeşitli meslek kümelerinin iş imkanını daha olumsuz etkileyebilir.
California Üniversitesi’nden Enrico Moretti’nin yaptığı bir araştırma Silikon Vadisi üzere merkezlerde nitelikli her personelin üç hizmet bölümü işi yarattığını gösteriyor.
Getty ImagesUzaktan çalışmaya en uygun işler büyük kentlerdeki yüksek maaşlı, beyaz yakalı işler
DENGEYİ YİNE KURMAK
Dingel uzaktan çalışma ihtilalinin tesirlerinin, kimilerinin varsayım ettiği kadar dramatik olmayacağına inanmak için de nedenler olduğunu söylüyor.
Bunun teknolojik altyapısı 20 yıl evvel süratli internetin ortaya çıktığı periyotlardan beri mevcuttu. Ancak gelişmiş ülkelerde bile bunu tam vakitli yapanların sayısı çok azdı.
“Kentlerden kitlesel bir çıkış görmedik” diyor.
Ekonomistler ortasındaki baskın görüş, sadece ofislerde mümkün olan spontane etkileşimlerin değerli bir yararı olduğu istikametinde.
Dingel’e nazaran personellerin konuttan çalışma düzenlemelerine dair memnuniyeti, şirketlerin iş süreçlerini nasıl yapılandırdıklarıyla bağlantılı.
Uzaktan çalışma çoklukla esnek çalışma saatleriyle el ele gidiyor. Bu da personellerin farklı saatlerde çalışıp birbirine bağımlı olmadan projeleri yürütebilmesini gerektiriyor.
9’dan 5’e kadar sabit saatlerde çalışmanız gerekiyorsa uzaktan çalışmanın yararları azalıyor.
Dingel uzaktan çalışmaya geçen çok sayıda işin ofise geri dönmeyeceğini düşünüyor.
Bu yüzden uzaktan çalışabilenlerle ofise gitmek zorunda olanlar ortasında açılan farkı kapatmak için yaratıcı yaklaşımlar bulmak gerekeceğini söylüyor.
Hükümetin eşitsizliklerle başa çıkmasının standart yolu vergi sistemiyle yine dağıtım yapmak.
Dingel “Esnekliğe erişim yahut hayattan tatmin olmadaki eşitsizliği giderme konusunda mevcut vergi sistemlerinde kullanılabilecek bir araç yok” ihtarında bulunuyor.
Palomino bir seçeneğin meskenden çalışamayanların meselelerine odaklanmak olduğunu söylüyor. Bu sübvansiyonlu toplu taşıma, şirketlerin daha iyi çocuk bakımı sunmasını sağlama üzere uygulamalarla denenebilir.
“Evden çalışanları vergilendirip parayı başkalarına dağıtmak yerine daha maksat odaklı, detaylı siyasetler üretilebilir” diyor.
Muhtemelen daha kıymetlisi ise bu insanların daha yüksek maaşlı, uzaktan yapılabilir işlere erişimini artırmak.
Dabla-Norris bunun için pek çok ülkenin yüksek süratli internet ve muteber elektrik sınırları üzere büyük altyapı yatırımlarına gereksinim duyacağını, çocuk bakımının da bir öbür kıymetli husus olduğunu söylüyor.
Pandemi okulları ve kreşleri kapattığından beri takviye almadan konut ve aile vazifelerini profesyonel iş ile birlikte yürütmek zorlaştı, bilhassa de bu yükün büyük kısmını taşıyan bayanlar için.
Palomino araştırmasında bir kişinin uzaktan çalışmaya erişiminin olup olmamasını belirleyen en büyük faktörün yüksek eğitime erişim olduğunu ortaya koydu. Birebir faktör, maaş potansiyelini de belirliyor.
Bu da hükümetlerin yapabileceği en değerli yatırımın eğitim ve kurs yatırımı olduğuna işaret ediyor.
Palomino “Eğitim her vakit anahtar ehemmiyete sahipti lakin gelecekte bu ehemmiyetin daha da artacağını düşünüyorum” diyor.
Cumhuriyet
