Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) Olağan Genel Şurası, Yüksek İstişare Kurulu (YİK) Lideri ve Divanı, İdare Heyeti, Denetleme Konseyi ve Haysiyet Divanı asil ve yedek üyelerinin seçimini gerçekleştirmek üzere bugün toplandı.
Toplantının açılış konuşmasını yapan TÜSİAD YİK Lideri Tuncay Özilhan, Türk iktisadının son günlerdeki durumu ile ilgili açıklamada bulundu. Türk Lirası’nın döviz karşısındaki şiddetli düşüşünün telaş verici düzeyde olduğuna dikakt çeken Özilhan, Merkez Bankası Başkanlığındaki ani değişimleri eleştirdi. Özilhan, “Kurumsal yapılarda öngörülebilirlik olmadan plan yapılamaz” dedi.
Genel Kurul’da yapılan seçimde tekrar TÜSİAD YİK Lideri seçilen Özilhan, “Ortalığın toz duman olduğu, yetki ve sorumlulukların sonlarının bulanıklaştığı durumlarda karar nasıl alınır? Nereye gittiğimiz konusunda başımızda bir yanıt yoksa plan nasıl yapılır” diye konuştu.
Özilhan’ın konuşmasında öne çıkanlar şöyle:
Ortalığın toz duman olduğu, yetki ve sorumlulukların hudutlarının bulanıklaştığı durumlarda karar nasıl alınır? Nereye gittiğimiz konusunda başımızda bir karşılık yoksa plan nasıl yapılır? Kurumsal yapıların öngörüldüğü üzere çalışacağı varsayımı olmadan yarın ne olacağı nasıl bilinir? İlan edilmiş olan kurallar yarın değişebilirse, yarına ait kararlar nasıl alınır?”
İKTİSAT İDARESİNİ ELEŞTİRDİ
“Bildiğiniz üzere 2021, TÜSİAD’ın ellinci kuruluş yıldönümü. 1970’ler, yeniden bugünlerde olduğu üzere dünyanın ve ülkemizin karmaşık günlerden geçtiği bir periyottu. 1970 yılında, ülkemizde dış ticaret açığı büyüyüp açığı finanse edecek finansman bulunamayınca IMF’yle bir stand-by mutabakatı yapılmış ve TL %67 devalüe olmuştu. Dünyada üçüncü sanayi ihtilali olarak bilinen bilgisayar teknolojilerindeki ihtilal başlamıştı. Soğuk Savaş ABD ve SSCB ortasındaki yarışı hızlandırmıştı. 1971’in Şubat ayında Apollo 14 aya üçüncü sefer beşerli iniş yapmış ve ay yüzeyinde bilimsel araştırmalar için çalışmaya başlamıştı. Bundan bir ay sonra Türkiye’de anarşi gerekçesiyle 12 Mart muhtırasıyla demokrasimiz bir darbe daha almıştı. Nisan ayında ise derneğimizin kurucuları Atatürk unsurlarına uygun olarak, Türkiye’nin demokratik ve planlı yollarla kalkınmasına ve Batı uygarlık düzeyine çıkarılmasına yardımcı olmak gayesiyle TÜSİAD’ı kurmuştu. TÜSİAD kurulduktan kısa bir müddet sonra İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde inşa edilen global finansal mimarideki meseleler ağırlaşmış ve yaz aylarında Bretton Woods sistemi çökmüştü. Türkiye’nin kişi başına geliri yüksek gelirli ülkelerin beşte biri kadardı.
Elli yılın akabinde dönüp bugüne bakalım. Bugün de global iktisatta önemli problemler yaşanıyor. Bretton Woods sisteminin çökmesinin akabinde kurulan ve kalıcı olacağı düşünülen neo-liberal nizam, 2008 krizinde almış olduğu yaraları sarmaya uğraşıyor. İnsanoğlu artık de Mars’a gidiyor. Artık dördüncü sanayi ihtilalini konuşuyoruz. Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla Soğuk Savaş devri kapandı lakin adeta yeni bir Soğuk Savaş, bu sefer da ABD ve Çin ortasında yaşanıyor. 70’lerdekilerden farklı olsa da iç ve dış mihrak telaffuzları bugün de gündemde. Cari açık ve finansman sıkıntımız motamot devam ediyor. Daha geçen hafta TL yüzde 10 civarında kıymet kaybetti. Türkiye’nin kişi başına geliri yüksek gelirli ülkelerin hala beşte biri civarında.
Bu özetin de gösterdiği üzere, bugün ile 1970’ler ortasında önemli paralellikler var. Bundan elli sene öncesi üzere bugün de ekonomik ve toplumsal dinamikler bir dönüşümün eşiğinde olduğumuzu düşündürecek biçimde sürat kazanmış durumda.”
“HUKUK DEVLETİ VURGUSU”
“Hepimizin bildiği üzere 1970’li yıllar, Türkiye’nin dünya sistemindeki değişimi anlayamadığı, bu değişime ayak uyduramadığı yıllar oldu. Gelişmiş ülke gayesine ulaşmakta vakit kaybedildi. Demokratik hukuk devletine ulaşmak bir yana, bir askeri darbeyle daha karşılaşıldı. Siyaset karşı karşıya kalınan problemleri konuşarak ve uzlaşarak aşma iradesini gösteremedi. Ve en berbatı de, ülke binlerce canını, bilhassa de pırıl pırıl gencini yitirdi.
Sıkıntıların parlamento içinde uzlaşı sağlanarak çözülmesi gereği ve bu bahiste sivil topluma da büyük bir misyon düştüğü tespiti bugün de bir o kadar yanlışsız. Bu nedenle geçmiş 50 yılda olduğu üzere gelecek 50 yılda da TÜSİAD olarak üzerimize düşen sorumluluğu yerine getireceğiz. 50 yıldan beri savunduğumuz demokratik hukuk devleti, laiklik ve piyasa iktisadı prensipleri temelinde yaptığımız tespitleri ve teklifleri ülkemizin yöneticileri ve kamuoyu ile paylaşmaya devam edeceğiz.”
ISLAHAT PAKETLERİNİ KIYMETLENDİRDİ
“Türkiye iktisadının kök meseleleri neredeyse Cumhuriyetin kuruluşundan beri daima birebir: tasarruf açığı, TL’nin bedelinin istikrarı, fiyat istikrarı, yeteri kadar nitelikli istihdam yaratamama, üretim yapısının dönüşümü, kamu harcamalarının ekonomik verimliliği artıracak biçimde kullanılmaması.
Bunun için vakit zaman çeşitli ıslahat paketleri açıklanıyor. Sonuncu pakette de gördüğümüz üzere ele alınan ıslahatların hepsi iyi; hepsi yerinde. Lakin ıslahatlar uzun ve meşakkatli süreçlerdir. Israrlı uygulama ve daima takip gerektirir. Bu yüzden ıslahat süreçleri siyaset ve bürokrasideki değişikliklere karşı hassastır. Islahat hevesi vakit içinde azalır ve efor yine semptomların tedavisine kayar. Bu nedenle sık sık ıslahat paketleri açıklanır, ancak bu paketlerin yapısal meseleleri çözmedeki tesiri pek hudutlu olur.
Yüksek faiz oranları tasarruf açığının sonucudur. Tasarrufları artırmazsak, TL’ye inancı tesis edip uzun vadeli dış kaynak çekmezsek, hiçbir faiz indirimi kalıcı olmaz. Gerçekten daima bu türlü oluyor. Faizler, bir tansiyon hastasının tansiyon ilacına verdiği reaksiyon üzere süratle iniyor, ilaç kesilince tekrar çıkıyor. Bu iniş çıkışlar bünyeyi daha da zayıflatıyor. Yatırımcı inancı tesis edilemeyince uzun devirli yatırım kararları da alınamıyor. Yatırımcı itimat ister. Sık sık değişmeyen kurallar ister. Uzun vadeli yatırımın sırrı istikrar ve inançtır.
Tasarruf açığının bir cephesi de mali disiplindir. Türkiye kamu kaynaklarını çok iyi kullanmalı ve daha verimli alanlara harcamalı. Gereksiz harcamalar yerine her kuruşunu üretime, endüstriye, tarıma, eğitime, bilimsel ve insani gelişmeye ayırmalı. Kamu kaynaklarını harcarken rekabetçi piyasa prensiplerine uygun davranmalı.
Sokaktaki vatandaştan iş beşerlerine kadar herkesi ilgilendiren kronik sorunumuz TL’nin bedelindeki yüksek oynaklıktır. TL’deki kıymet kaybının bir nedeni döviz geliri üretme kapasitesinin düşüklüğü ise bir başka nedeni de geleceğe ait belirsizlik ve güvensizliktir. Sorun şiddetlenince rezervlerden döviz satarak TL’nin kıymetini muhafazaya çalışmak, lakin kısa müddet için işe fayda. Tıpkı sorunun daima tekrarlamaması için ekonomik yapının dönüşüp döviz gelirlerinin artırılması ve iktisat idaresinin itimat sağlaması gerekir.
Fiyat artışları ile çaba etmek için fiyat denetimlerinin yetmediğini deneyimle biliyoruz. Kalıcı tahlil üretim kapasitesini artırmak. Artık önümüzde kaçırmamamız gereken bir fırsat var. Pandemi ertesinde ticaret zincirlerinde değişim bekleniyor. Avrupalı şirketlerin tedarik kaynaklarını çeşitlendirmek ve daha yakın coğrafyaya taşımak istemeleri Türkiye’nin değerini daha da artıracak. Bu fırsattan yararlanmak için Türkiye problemlerini geride bırakıp sanayi ve ziraî üretim kapasitesiyle hazır hale gelmeli.
Onca ıslahat programlarına, verilen tüm teşviklere karşın bir türlü halledilemeyen bir öbür sorun da yüksek işsizlik. Bir yandan işsizlik çok yüksek; öbür yandan da yeni teknolojiler açısından uygun marifetlere sahip çalışan gereğince bulunamıyor. Gençlerimizi donanımlı bir halde yetiştiremeyince geriye bir gelecek vadetmeyen kaba ve rutin işler kalıyor. Bunları da gençler doğal olarak beğenmiyor. Kaldı ki bu işler otomasyon ve yapay zeka uygulamaları yüzünden bugün değilse yarın aslında ortadan kalkacak olan işler. Bugünün işsizlik semptomuyla gayret ederken, yarının işsizliğini önlemek için eğitimin niteliğini memleketler arası standartlara yükseltmekten diğer deva yok. Bunu yapmazsak kaynaklarımızı niteliksiz işgücünü verimsiz işlerde çalıştırmak için kullanmak durumunda kalacağız. Halbuki biz zati kaynak problemi çeken bir ülkeyiz. Kıt kaynaklarımızı verimsiz alanlarda çarçur etmemeliyiz.
Yeniden şimdiye kadar uygulanan tüm teşvik programlarına karşın bir türlü gerçekleştirilemeyen bir maksat de üretim yapısındaki dönüşüm. Üstteki tüm meselelerin ardındaki ortak sorun ekonomik yapının verimsizliği, döviz kazandıramaması, istihdam yaratamaması, yüksek teknolojili eser üretememesi.”
Cumhuriyet
