Aşı ve ilaç geliştirme çalışmalarına büyük katkı sağlayan transgenik fareler, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank’ın teşebbüsleriyle Türkiye’ye getirildi. Bakan Varank, Twitter hesabından, Covid-19 salgınıyla bilimsel çabada muhtaçlık duyulan bu farelerin laboratuvara getirildiğini duyurmuş, bu sayede “TÜBİTAK’ın COVID-19 Türkiye Platformu” altında yürütülen aşı ve ilaç projelerinde sonuca bir adım daha yaklaşılacağını tabir etmişti.
Kelam konusu platform kapsamında Griffithsin molekülünün, Covid-19 etkeni SARS-CoV-2’yi durdurucu/azaltıcı potansiyelini araştıran Ankara Üniversitesi Biyoteknoloji Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Aykut Özkul, projelerin hayvan deneyleri kademesinde gereksinim duyulan transgenik farelere ait bilgi verdi.
Özkul, platform altında yapılan çalışmalarda, Covid-19’u tedavi edici moleküllerin yahut bu hastalıktan esirgeyici casusların geliştirilmesinin hedeflendiğini belirterek, şöyle konuştu:
“Eğer bu üzere gayelere yönelik çalışıyorsanız, ürettiğiniz yahut geliştirdiğiniz moleküllerin aktifliğini sorgulamanız gerekiyor. Bu sorgulamayı birbirini takip eden iki basamakta yapıyoruz. Bunlardan birincisi ‘in vitro’ sistemler olarak isimlendiriliyor ve SARS-CoV2 üzere viral patojenler için bu sistem hücre kültürü olarak tanımlanıyor. Laboratuvar ortamında büyütülen hücrelerde yapılan denemelerde molekül yahut ajanınızın virüsü durdurucu yahut tesirini azaltıcı potansiyelinin olduğu tespit edildikten sonra, sonuçları beşere adapte edilebilecek bir hayvan çeşidinde denetimli denemeler yapmak gerekiyor.”
Özkul, bu canlıların “hayvan modeli” olarak tanımlandığını ve beşerlerle emsal hastalık ile iyileşme süreci göstermesi gerektiğini söyledi.
“SONUÇLARI TRANSGENİK FARELERLE TEYİT ETMEK İSTERİZ”
Covid-19 hastalığıyla ilgili çalışmalarda en büyük sorunlardan birinin hayvan modeli konusu olduğuna işaret eden Özkul, şu bilgileri verdi:
“Yapılan çalışmalarda, insan ACE2 reseptörünü taşıyacak biçimde geliştirilen farelerin SARS-CoV-2 enfeksiyonu sonrasında insandakine benzeri teneffüs yolu patolojisi gösterdiği bulgusuna ulaşıldı. Münasebetiyle bu hayvanların hastalıkla ilgili olarak kullanımının kelam konusu olabileceği ileri sürüldü. Biz de şimdiye dek farklı ırk farelerde elde ettiğimiz sonuçları bu hayvanlarda da teyit etmek isteriz.”
Özkul, transgenik fareler sayesinde, Covid-19’a karşı geliştirilen eserlerin bağışıklık sistemi olan, etraf faktörlerden etkilenebilen, ortamdaki virüse yakalanan ve bedeninde çoğalan virüsü saçabilen bir bireydeki tesirlerinin daha somut bir biçimde görülebileceğine dikkati çekerek, “Bu çalışmalardan elde edilecek sonuçlar, sonrasında yapılacak klinik denemeler için çok değerli bulgular olarak değerlendirilecektir” dedi.
“FAZ ÇALIŞMALARI ÖNCESİNDE DAHA INANÇLI BILGI ELDE EDECEĞİZ”
Bilkent Üniversitesi Ulusal Nanoteknoloji Araştırma Merkezi’nde (UNAM) Covid-19’a ait çalışmalar gerçekleştiren Doç. Dr. Urartu Şeker de transgenik farelerin “hayvan modeli” olabilmesi için hastalığın insanlardaki tesirlerini taklit etmesi gerektiğini lisana getirdi.
Hayvanların, beşerler üzere virüsten enfekte olmadığına işaret eden Şeker, şu değerlendirmede bulundu:
“Virüs bulaşmış birini iyileştirebilmek için, virüsün bireyi enfekte etmesi gerekiyor. Virüsün tutunduğu ACE2 denilen reseptörler var. Hayvan model olarak kullanılan transgenik farelerin de özelliği bu reseptörleri ağır ölçüde üretebiliyor olmaları. Böylece fare enfekte olabiliyor ve beşerlerle emsal hastalık belirtileri gösteriyor.”
Şeker, ilaç çalışmalarında öncelikle farelerin enfekte edildiğini, daha sonra ilaç verildiğini, aşı çalışmalarında da koruyuculuğun tespiti için aşı verildikten sonra hayvanların enfekte edildiğini anlattı.
Aşı ve ilaçların tesirli olup olmadığının transgenik fareler sayesinde kompleks organizmalarda test edilebildiğini vurgulayan Şeker, “Hayvan enfekte olmuyorsa aşı yahut ilacın işe yarayıp yaramadığını bilmiyoruz. Transgenik fareler bu manada gerekliydi. Bu fareler sayesinde faz çalışmalarına geçmeden evvel daha inançlı ve bilimsel olarak daha gerçek sonuçları yansıtacak bilgi elde edeceğiz” sözlerini kullandı.
Cumhuriyet
