Mikis Theodorakis hem radyolarda hem de konser salonlarında çalınabilecek kadar tanınan, lakin bir o kadar da sanatsal ve tanınan bir müzik yaratmayı başarmıştı. Bu, neredeyse müzik tarihinde o güne kadar gibisi görülmemiş bir simyaydı. Yunanistan’ın klasik halk müziği ile yola çıkmış, kervana dünyanın en iyi şairlerinin satırlarını dahil etmiş, ulusal bir pop müzik yaratmıştı. Sevinçli, trajik, duygusal ve politik…
Birebir vakitte 60’lı yılların ikinci yarısında ülkesinin en tanınmış komünist siyasetçisi olan Theodorakis’i, Yunan solunun simgesi haline getirmişti bu müzik. Bu vakit diliminde mahpusta olmasına karşın aktivitesini sürdürmüş, -sahte değil- gerçek bir mağdur olduğu için pop müzik dünyasının da çok ötesine açılan bir kainatın kapılarını açmıştı.
Theodorakis’in politik öyküsü İkinci Dünya Savaşı’nda vatansever olmaktan komünist olmaya geçişle başlamıştı. Almanlara karşı silahlanan azınlık içinde yer almıştı. Benzeri radikal dönüşümü müziğine de yansıtmış, Manos Hacıdakis üzere müzisyenlerle klasikten, alışıldık müziklerden uzaklaşıp ilham kaynağını emekçi sınıfı kültürü içinde aramaya başlamıştı. Bu, bir manada Doğu Akdeniz’e has doğal bir blues müziğiydi. Sırrı şuradaydı ki; Theodorakis müziği özgürlük gayretinin bir kesimi ya da her ikisini bir bütünün ayrılmaz modülleri olarak görüyordu.
Savaştan sonra tutuklanmış, hür kalınca Paris’e gitmişti. “Zorba” sinemasına yaptığı müzikle sesini tüm dünyaya duyurmuştu. 60’larda Yunanistan seçimlere hazırlanırken sağcılar için en büyük tehlike artık oydu. Bu nedenle Karamanlis hükümeti tarafından müzikleri yasaklandı. İlerici siyasetçi Grigoris Lambrakis’in öldürülmesi, hem müziğini yaptığı “Z” sinemasına hem de hükümetin yıkılmasına neden olmuş; Lambrakis’in yerinde de Theodorakis seçilerek parlamentoya girmişti. 1967 yılında idaresi ele geçiren askeri cunta, birinci iş olarak Theodorakis’i mahpusa atmıştı. Burada gizlice besteler yapıp dışarı çıkarıyordu. Bir fırsatını yakaladığında da yorumcuları Maria Farantouri ve Antonis Kaloyannis ile ülkeyi terk etmişti. Yurtdışındaki etkinlikler ve oluşan kamuoyu baskısı cezasının kaldırılmasını sağlamıştı. Ülkesine döndü ve yine parlamentoya girdi. 1986 yılında buranın fonksiyonunu yitirdiği gerekçesiyle istifa etti.
Bizde bir nesil Anthony Quinn ile özdeş “Zorba”, sonraki jenerasyonda Zülfü Livaneli ile yaptığı işlerle tanıdı.
Theodorakis’in bir asrı tamamlamasına dört yıl kalmıştı. 2 Eylül 2021 günü kalp rahatsızlığı nedeniyle yaşama veda etti. Son periyodunda içinde göründüğü kesim prestijiyle biraz zikzak çizmiş olsa da çağımızın aydın şahidi ve özgürlük savaşçısıydı.
Tam bir Mare Nostrum insanıydı.
Karşı yakanın tüm “zorba”larının iyi hisleri üzerine olsun komşu…
[email protected]
Cumhuriyet
