Gazeteci Fethi Yılmaz, yeni kitabı ‘Katli Vacip’te cemaatlerin sahip olduğu cezasızlık alanı içinde nasıl rahatça cinayet işlediklerini evraklarıyla ortaya koyuyor. 1960’lardan bugüne uzanan farklı cinayetlerin araştırıldığı kitapta dikkatinizi 6 Temmuz 1982’de işlenen imam Hasan Ünal cinayetine çekmek istiyorum. Yılmaz ile konuştuk.
– Hatırlayalım, Hasan Ünal kimdi?
Hasan Ali Ünal muhafazakâr çiftçi bir ailenin iki oğlundan biri. Ailesi oğlunun da dini bir eğitim almasını istediği için eğitim hayatı o tarafta oldu. Evvel İzmir İmam Hatip Lisesi’ni, akabinde da Yüksek İslam Enstitüsü’nü bitirdi. Sonrasında da memuriyet hayatı başladı. Genç yaşına karşın geleceği parlak ve çalışkan bir din vazifelisiydi. Kitapta ayrıntıları ile anlattım, fakat yalnızca şu örneği vererek Hasan Ali Ünal’ın çalışkanlığını anlatayım; kendi periyodunda Türkiye’deki en geç Diyanet Vakfı yöneticisi olmuştu.
– Vazife yaptığı yerlerde nasıl bilinirdi?
Hasan Ali Ünal, Cumhuriyet’in temel bedellerine bağlı bir Diyanet vazifelisiydi. Vazife yaptığı yerlerde de bunu hissettirdi. Diyanet işçisinin şalvar giymesine karşı çıkıyordu. Kravatsız Diyanet işçisini azarladığı da biliniyordu. Cemaatlere de geçit vermeyen tavrı vardı. Yani bugün de hâlâ tartışılan laiklik ihtilaline sıkı sıkıya bağlıydı, diyebilirim. Zira o ihtilaldir ki inançları sömürüden özgürleştiriyordu. Bu sebeple ki Hasan Ali Ünal da, misyon yaptığı her yerde cemaatlerin maksadı oldu.
– Cemaatlerle hengamesi nasıl ve neden başladı?
Birinci hengamesini Süleymancı olarak bilinen kümeyle yaşadı. Akhisar Müftüsü olduğu periyotta bağışlarla imam hatip lisesi yaptırdı. Tabi kelam ettiğimiz periyot 1970’li yılların ikinci yarısı. O yıllarda imam hatipler bugün olduğu üzere bir siyasi partinin arka bahçesi olarak görülmüyordu. Ünal da bu imam hatip okuluna karşı çıkan Süleymancılarla karşı karşıya geldi. Lakin Ünal asıl büyük hengameyi ve onu mevte götürecek çatışmayı İstanbul’da İsmailağa cemaati ile yaşadı.
– 1979 yılında Üsküdar Müftüsü olarak tayin ediliyor ve burada İsmailağa Cemaati ile tanışıyor. Ve cemaatin başkanı Mahmut Ustaosmanoğlu’na bir bildiri gönderiyor. O bildiride ne diyordu?
Öncelikle bu tarihe gelene kadar Türkiye’nin geçirdiği değişime kısaca bakmak lazım. Cumhuriyet’le birlikte gelen ihtilallerle cemaatler 1950’li yıllara kadar perde ardında kaldılar. Sonrasında yaşananlar ise malum… Demokrat Parti devriyle birlikte cemaatler Türkiye’de tekrar baş verdi. Evet tekkeler kapatılmıştı, lakin Diyanet’in mescitlere imam diye atadığı isimler, o mescitleri tekkeye çevirdi. Cami cemaatini de kendi tarikatlarının müridi yapma yoluna gittiler. 1980’li yıllara geldiğimizde de artık cemaatler genişleme evrensindeydi. Bu türlü bir periyotta Üsküdar Müftüsü olan Hasan Ali Ünal, İsmailağa cemaatinin faaliyetlerine misyon yaptığı bölgede müsaade vermedi. İsmailağa cemaatinin piri olan Mahmut Ustaosmanoğlu da birebir periyotta İstanbul’un Fatih ilçesindeki İsmailağa Camii’nde Diyanet’e bağlı imam olarak misyon yapıyordu. Lakin cemaatini genişletmek için de Üsküdar’daki mescitlerde vaaz vermeye devam etmek istiyordu. Tekrar Üsküdar’da cemaatin Diyanet’in müsaadesi dışı olan Kuran kursları vardı. Müftü Ünal bu kursları kapattı ve Ustaosmanoğlu’nun Üsküdar’daki mescitlerde vaaz vermesine karşı çıktı. Bunun için de Ustaosmanoğlu’na “Elini Üsküdar’dan çek” bildirisi gönderdi. Keza Mahmut Ustaosmanoğlu da mahkemedeki tabirlerinde Müftü Ünal’la görüşmeler yaptığını kabul ediyor. Sözleri kitapta detaylarıyla yer alıyor.
– O iletide sonra da olan oluyor…
Evet, müftü Ünal evvel hücuma uğradı. Akabinde da misyonunun üçüncü yılında öldürüldü.
– Sanıklar için ne kadar ceza istendi?
Davada yedi sanık vardı; Mahmut Ustaosmanoğlu, Ömer Arlı, Turgay Taş, Abbas Çelik, Ahmet Vanlıoğlu, Ahmet Özer ve İmdat Kaya. İstenen ceza ise, Hasan Ali Ünal’ı vazifesinden ötürü “taammüden ve tasarlayarak öldürdükleri” münasebeti ile idamdı.
– Artık cinayetin nasıl işlendiğine gelelim… Adım adım anlatın lütfen.
Natürel. Müftü Ünal 5 Temmuz 1982 tarihinde öldürüldü. İddianamesi ise 1984 yılında çıktı. 12 Eylül’ün darbesinin sürdüğü devir. Haliyle dava da sıkıyönetim mahkemesinde görüldü. Savcının iddianamesine nazaran, Müftü Ünal bir fetva ile öldürüldü. Argümana nazaran, İsmailağa Camii’nde bir toplantı yapılıyor ve Müftü Ünal’ın öldürülmesi fetvası, yani kararı alınıyor. Bunun için görevlendirme de yapılıyor. İsmailağa Cemaati ile tetikçiler ortasında ise Ömer Arlı aracılık yapıyor. Ömer Arlı dediğimiz isim, duruşmalarda Mahmut Ustaosmanoğlu’ndan “şeyhim” diye kelam ediyor. Savcının iddianamesine nazaran fetva sonrasında Ömer Arlı tetikçi Hamza Akdağ ile görüşüyor ve öldürme planı devreye giriyor. Tetikçiler Hamza Aktağ, Tugay Taş ve Abbas Çelik, Müftü Ünal’la görüşüyor. Yaşlı bir vatandaşın dairesini müftülüğe bağışlanacağı palavrasıyla Müftü Ünal bir inşaata çağırılıyor ve infaz ediliyor. Müftünün öldürüldüğü haberi de yeniden Ömer Arlı tarafından İsmailağa Cemaati önderi Mahmut Ustaosmanoğlu’na bir iftar yemeğinde bildiriliyor. Burada bir parantez açayım: Müftü, Ramazan ayında öldürüldü. Yani iddianameye nazaran, mescitte müftünün infazı için fetva verildi, iftar yemeğinde de vefat haberi geldi.
– “Öldürün” diye fetva verilmiş yani o denli mi?
Sanıklardan İmdat Kaya bunu emniyet tabirinde itiraf etti. Fakat sonra ne olduysa sözünü değiştirdi. Kitapta da İmdat Kaya’nın el yazısı ile yazdığı tabirini ve sonrasında yaşanan gelişmeleri ayrıntılı anlattım.
– Pekala o fetvanın verildiği toplantıda kimler vardı?
İsmailağa Camii’ndeki toplantıda iddianameye nazaran, Mahmut Ustaosmanoğlu, Ahmet Özer, Ahmet Vanlıoğlu, İmdat Kaya ve Muhittin isimli bir şahsın olduğu yazıyor.
– Cesedi kim buldu?
Orada çok farklı bir telefon konuşması var: Müftü Ünal öldürüldükten bir gün sonra… Alışılmış ailesi ve müftülük çalışanları telaş halinde, zira Hasan Ali Ünal’dan haber alınamıyor. O sırada Servet Kaya sabah saatlerinde Üsküdar Müftülüğü’nü arıyor ve “Müftüye suikast düzenlendi” deyip telefonu kapatıyor. Bu telefona kadar müftünün öldürüldüğünü katilleri dışında kimse bilmiyordu. Bu telefondan kısa mühlet sonra da inşaatta cansız bir insan cesedi bulunduğu tarafında bir ihbar telefonu geliyor ve Müftü Ünal’ın cesedi bulunuyor.
– Servet Kaya kim?
Servet Kaya, sanık İmdat Kaya’nın kardeşi, lakin iki ismin kardeş olduğunun emniyet tarafından tespit edilme öyküsü de epey değişik. Servet Kaya çok komik bir savunma ile hür bırakıldı. Servet Kaya’nın cinayetteki rolü Müftülüğe ettiği telefonla ilgili. Kimse müftünün öldüğünü bilmezken, Servet Kaya nereden biliyor? Bu sorunun karşılığı, cinayetin asıl faillerine götürüyor belgeyi.
– İmdat Kaya kim?
İmdat Kaya o tarihte Balat’taki Hızır Çavuş Camii’nde imamlık yapıyor. İsmailağa Cemaati’ne yakın bir isim. Mevt fetvası itirafını da yapan isim. Tabi İmdat Kaya 1990’lı yıllarda da isminden çokça kelam ettirdi. Bilhassa 28 Şubat periyodu öncesinde. En son olarak 2017 yılında AKP’nin “kanaat önderi” olarak bir toplantısında uzunluk göstermişti.
– Sonuçta tetiği kim çekiyor?
Tetiği çeken isim Hamza Akdağ. Fakat Akdağ cinayetin akabinde yaklaşık 40 yıl geçmesine karşın yakalanamadı.
– Pekala kim, kimler azmettiriyor?
Savcının iddianamesine nazaran azmettirenler Mahmut Ustaosmanoğlu, Ahmet Özer, Ahmet Vanlıoğlu ve İmdat Kaya. Fakat mahkemenin kararına nazaran azmettiren yok. Ceza alanlar savunmalarına başlamadan evvel “Nakşibendi tarikatı müridiyim”, “şeyhim Mahmut Ustaosmanoğlu” diyorlar. Ancak gelin görün ki, işportacılık yaparak geçimlerini sağlayan bu isimler, bir anda Üsküdar Müftüsü Hasan Ali Ünal’ı öldürmeye karar veriyorlar. Bir plan yapıyorlar ve organize olarak cinayet işliyorlar.
– Ömer Arlı neden kilit isim?
Zira İsmailağa cemaati piri Mahmut Ustaosmanoğlu, Ahmet Özer, Ahmet Vanlıoğlu, İmdat Kaya ile tetikçiler Hamza Akdağ, Turgay Taş ve Abbas Çelik ortasındaki her türlü bağlantısı Ömer Arlı yapıyor.
– Katiller para da alıyor mu?
Natürel para trafiği yaşanıyor. Ömer Arlı’nın Ahmet Vanlıoğlu ile tekraren para için yaptığı görüşmeler var. Bunları Vanlıoğlu da kabul ediyor ifadelerinde…
– Kimse yakalanıyor mu, ceza alıyor mu?
Hamza Akdağ dışındaki tüm isimler yakalandı. Lakin tutuklanan ve ceza alan isimler Ömer Arlı, Turgay Taş ve Abbas Çelik.
FAİLLERİN AVUKATINI ÇOK İYİ TANIYORUZ
– Faillerin avukatı kim, tanıyor muyuz?
Hem de çok iyi tanıyoruz: İsmailağa cemaati başkanı Ustaosmanoğlu, Vanlıoğlu ve Özer’in avukatı, Ulusal Selamet Partisi’nin (MSP) koalisyon hükümetinde yer aldığı 1975-77 yılları ortasında Adalet Bakanlığı yapmış İsmail Müftüoğlu’ydu. Müftüoğlu, MSP’den Sakarya milletvekili idi. İmdat Kaya, Abbas Çelik ve Turgay Taş’ın avukatlığını ise Orhan Töz yaptı. Orhan Töz, MSP’nin 1973 yılında CHP ile koalisyon yaptığı devirde Adalet Bakanı olan Şevket Kazan’ın özel kalemiydi. Orhan Töz, 2019 yılında Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Tayyip Erdoğan’ın da avukatlığını yaptığını söyledi. Avukat Töz, Yeni Akit gazetesinde de yer aldı. Yani sanıkların avukatlarına baktığımızda tıpkı siyasi gelenek içinden gelen isimler olduğu görülüyor.
– Müftünün avukatı da tanıdık değil mi?
Evet. Hasan Ali Ünal’ın avukatları; Ertuğrul Yalçınbayır, Yahya Şimşek ve Ali Otomobilci. Ertuğrul Yalçınbayır AKP’nin kurucuları ortasında yer alıyor. Tıpkı vakitte AKP hükümetinde Başbakan Yardımcılığı da yaptı. Yahya Şimşek CHP’den Ali Otomobilci ise DSP’den milletvekilliği yaptı. Ancak Ertuğrul Yalçınbayır’ın durumu biraz farklı, zira bir akrabalık bağı de var Müftü Ünal ile. Keza kitabı yazma sürecinde Yalçınbayır’ı Bursa’da da ziyaret ettim. Davaya ait sorularımı kendisine yönelttim. Ortadan yaklaşık 40 yıl geçmişti. Haliyle kendisi de hatırlamakta zorlandı, fakat kritik açıklamalar yaptı bana. Yalçınbayır’ın kelamlarından, bugün dahi davadaki çelişkili durumların çözümlenmediği görülüyor.
– İsmailağa’nın önderi her şeyi biliyor, fakat saklıyor diyebilir miyiz?
İsmailağa Cemaati önderi Ustaosmanoğlu’nun kendi sözü var ve kitapta bunu verdim. Bildiğini ve sakladığını aslında söylüyor.
CEMAATLER KORUNDUĞU İÇİN 15 TEMMUZ YAŞANDI
– Cemaatler özel olarak korunuyor diyebilir miyiz?
Cumhuriyet, direkt bireyin hayatına müdahale eden, ona biçim veren, yönlendiren cemaatlere karşı Laiklik ihtilali ile çıktı. Laiklik ile din ve vicdan özgürlüğünün iki kardeş olduğu gözler önüne serildi. Zira laiklik, en çok dindar yurttaşlarımızın inançlarının onlara bir bıçak üzere saplanmasını engelliyor. Cemaatlere, 1950’li yıllarda başlayan siyasi takviye, beraberinde dokunulmazlık, cezasızlık ve adaletsizliği getirdi. 12 Eylül darbesi ise cemaatler için adeta bir sıçrama tahtası oldu. Cemaatler korunduğu için bu ülkede 15 Temmuz darbesi yaşandı. Keza bu kitap da cemaatlerin özel olarak korunduğunun göstergesi.
– Diyanetin bir müftüsü öldürülüyor. Diyanet davaya hiç müdahil oluyor mu?
Hayır. Karşılığım şaşırtan oldu değil mi? Diyanet’in başarılı bir müftüsü öldürülüyor lakin Diyanet bu davaya müdahil olmuyor. Yani Diyanet müdahil olmayarak, cemaat ile kendi müftüsü ortasında cemaatlerden yana taraf oldu. Benim yorumum bu. Diyanet’in şehitler albümünde yer alıyor Müftü Ünal. Keza o albüme de kitapta yer verdim. Albümü bulma öyküm de çok değişik, kitapta onu da anlattım.
TARİKATLARDA AŞK CİNAYETİ DE VAR, POLİTİK CİNAYET DE!
– Kitapta öbür hangi tarikatlarda işlenen cinayetlere yer veriyorsunuz? Hepsi politik mi?
Kitaba başlamadan evvel cemaatlere ilişkin onlarca cinayet evrakı okudum. Tabi ki hepsine yer vermem mümkün değildi. O yüzden cinayetler ortasında farklılıklar aradım. Hepsi politik değil. Kitapta aşk cinayeti de var, para alış-verişinden kaynaklanan cinayette var, cemaat içindeki güç kavgalarından kaynaklanan cinayette. Kitapta Rufai tarikatı da var Işıkçılar da, Nakşibendi tarikatının kolları da var Zilan Piri de… Natürel ki kelam konusu cemaatler olunca, cezasızlık yeniden kendisini gösteriyor. Türkiye’de cemaat liderliği ya da pirlik ile üzerinize bir zırh geçirmiş oluyorsunuz. Bu zırh sizi devlet kurumlarında korunaklı ve ayrıcalıklı hale getiriyor.
SIRLAMA FORMÜLÜYLE DIŞI PÜRÜZSÜZ GÖRÜNÜYOR
– Hiçbir tarikat/cemaat önderine ulaşabildiniz mi?
Birçok tarafa ulaşmaya çalıştım. Kimilerinin güç da olsa aileleri ile konuştum. Lakin cemaatlerin içe kapalı yapısı dışarıya bilgi vermeye açık değil. Şöyle bir örnek vereyim: Evraklardan birinde hayatını kaybetmiş bir ismin kardeşine ulaştım. Bana cevabı, “bu cemaatle uğraşma başın belaya girer, çok güçlüler” biçiminde oldu. Kimi belgelerdeki avukatlar dahi konuşmaktan çekindi. Düşünün, 10 yıl öncesine kadar Türkiye’deki liberaller bu cemaatleri “sivil toplum örgütü onlar” diye toplumun önüne çıkarıyorlardı. Duruşmalarda pirlerinin biz göz hareketiyle tabirini değiştiren yapılardan kelam ediyoruz. Seramik imalinde çalışanlar bilir. “Sırlama” diye bir sistem vardır. Bu sayede seramiğin dışı hem pürüzsüz görülüyor hem de seramiğe su geçirmeme özelliği kazandırılıyor. Türkiye’deki cemaatlerde de bir nevi “sırlama” yapılıyor. Cemaat içinde yaşanan bir cinayet ya da olay da, tıpkı seramik üretiminde olduğu üzere sırlanıyor. Dışarıya tek bir su damlası/söz çıkamaz. Dışarıdan pürüzsüz görünen yapının içi aslında hiç de o denli değil. Bundan ötürü ki bu kitabı yazmak uzun vakit aldı. Kitabı okuyanlar sona yaklaştıkça Cumhuriyet ihtilallerinin değerini çok daha iyi anlayacağını düşünüyorum.
Fotoğraf: Kurtuluş Arı
Cumhuriyet
