GETTY Images
Dünya, 2019’un sonundan beri koronavirüs (COVID-19) salgını ile çaba ediyor. Çin’de ortaya çıkan ve dünya genelinde 100 milyondan fazla şahsa bulaşan koronavirüs, bugün 2 milyondan fazla insanın vefatına neden oldu. Tüm dünyayı tesiri altına alan koronavirüs, tarihte büyük ölümlere neden olan salgın hastalıkları da akıllara getirdi. İşte tüm dünyayı etkileyen ve milyonlarca insanın vefatına neden olan tarihteki büyük salgınlar…
ANTONINUS (GALEN) SALGINI
MS 165-180 yılları ortasında Roma İmparatorluğu’nda yaşanan ve doğu seferlerinden dönen askerler tarafından getirilmiş salgın bir hastalık olan Antoninus vebası; günde 2 bin kişinin vefatına neden olduğu bilinen birinci büyük veba salgınlarından biri. Araştırmacılar, yaşanan hastalığın çiçek ya da kızamık olduğundan şüphelenmiş olsa da gerçek sebebi hala belirsizliğini koruyor. Salgın, Roma İmparatorları Lucius Verus ve Marcus Aurelius Antoninus’un da hayatını kaybetmesine sebep olurken, imparatorluk toplam nüfusunun yüzde 30’unu yitirmişti.
JÜSTINYEN VEBASI
Bizans İmparatorluğu’nun çöküş evresinin başlamasına yol açan bu veba, askeri birliklerin kente getirdiği materyaller ortasında yer alan fareler yoluyla girdi. 541 yılında Konstantinopol’de İmparator Jüstinyen tahtta otururken Avrupa’da başlayan bir salgın evvel Mısır’a oradan Filistin’e, Suriyeye ve oradan da Anadolu’ya ulaştı. Burbonik ya da hıyarcıklı veba denilen bu salgında İstanbul’da günde 5 bin kişinin öldüğü, kent nüfusunun yüzde 40’ının öldüğü iddia ediliyor. Ayasofya’yı yaptıran İmparator Justinian‘ın bu vebaya yakalanıp iyileştiği biliniyor. Mezar yerleri dolunca, ölüler denize atılmaya başlandı. Birtakım tarihçilere nazaran imparatorluk nüfusunun dörtte birini vebaya kurban verdi.
KARA VEBA
İnsanlık tarihinin en ölümcül salgınlarının başında “Kara ölüm” olarak da nitelendirilen veba salgını geliyor. 1346 – 1353 yılları ortasında meydana gelen Kara Veba salgınının 75 ila 200 milyon ortasında insanı öldürdüğü düşünülüyor. Bilhassa Avrupa nüfusunun bu yıllarda yüzde 30 ila yüzde 60 oranda azaldığı belirtiliyor. Salgına Yersina pestis isimli bakterinin yol açtığı düşünüldü. Yaşanan kıyım sonrası toplumda allahın ve kilisenin sorgulanmasına sebep olan Kara Veba‘nın, dinde ıslahatın ve hayatın pek çok alanında rönesansın başlamasının en önemli nedenlerinden biri olduğu biliniyor.
COCOLIZTLI SALGINI
16. yüzyılda ‘Yeni İspanya’ ismi verilen bugünkü ismiyle Meksika olan bölgede görülen birkaç farklı hastalığın tıpkı devirde oluşmasıyla yaşanmış salgın felaketi ‘cocoliztli salgınları’ olarak anılıyor. Meksika’da yüksek ateş, kanama ve bağırsak enfeksiyonu ile seyreden tifo gibisi salgında 5 yılda 15 milyon kişi öldü. Kurbanların renkleri sarardı, ağızlarından kulaklarından kan geldi, birkaç gün içinde de hayatlarını kaybetti. Yerli halkın yüzde 45’i yok oldu.
SUÇİÇEĞİ SALGINI
Amerika kıtasındaki yerliler ile temas eden Avrupalı kaşifler beraberlerinde getirdikleri virüs ve bakterileri buradaki insanlara bulaştırdılar. Suçiçeği hali hazırda Avrupa’nın üçte birini öldürmüştü fakat ilaçları yetersiz kalan Amerikan yerlilerinin hiçbir bahtı yoktu. Milyonlarca insan öldü ve o periyot yerli nüfusun yüzde 90’ı yok oldu.
KOLERA SALGINI
Tarihte yedi büyük kolera salgını yaşandı fakat bunlardan en ölümcül olanı üçüncüsü olan ve 1852 – 1860 tarihleri ortasında meydana gelen salgındı. Koleranın en önemli sebebi içme sularının kirlenmesi lakin sebebin bu olduğu üçüncü salgına kadar anlaşılamadı. Asya ve Avrupa’da ortaya çıkan kolera salgını, 1899- 1923 yılları ortasında yaklaşık bin 500 bin kişiyi öldürdü. Vibrio cholerae isimli bakteriyle gelişen kolera, bağırsak enfeksiyonuna, daha sonra şiddetli ishale neden olan bir hastalık. Kolera, 1817’de Japonya’da, 1826’da Moskova’da, 1831’de Berlin’de, Paris’te ve Londra’da salgınlar yaptı. Osmanlı İmparatorluğu’nda 1912-1913 Balkan Savaşı sırasında görülen kolera salgını önemli kayıplara sebep oldu.
BİRİNCİ DÜNYA SIRASINDAKI TİFÜS SAVAŞI SALGINI
1914 – 1918 yılları ortasında Tifüs bakterisini taşıyan bitlerin neden olduğu salgında Avrupa ve Asya’da 25 milyon kişi hastalandı ve bilhassa Sovyetler Birliği ülkelerinde 3 milyona yakın insan hayatını kaybetti. Batılı ülkeler salgına neyin neden olduğunu daha süratli anladı ve bitlerden kurtulmak üzere tedbirler alındı. Doğu ülkeleri ise daha geç tedbir aldı ve bu nedenle dünyanın bu kısmında çok daha fazla sayıda insan hayatını kaybetti.
İSPANYOL GRİBİ
İspanyol gribi 1918-1920 yılları ortasında H1N1 virüsünün ölümcül bir alt çeşidi yol açtı. İspanyol Gribi, 18 ay içinde 50 ile 100 milyon ortası insanın vefatına sebep olarak insanlık tarihinde bilinen en büyük salgınlardan biri oldu. Hastaneler tıklım tıklım dolu olduğundan, parası olan parası olan Amerikalılar hekimlere rüşvet vererek hastaneye yatabiliyordu. İspanyol gribi denmesinin sebebi ise İspanya basınının grip haberlerini sansürsüz yazabilmesiydi. Birinci Dünya Savaşı’nın son aylarında tüm dünyayı tesiri altına alan İspanyol gribinin, dört yıl süren savaşın bitmesinde rol oynadığı düşünülüyor.
ASYA GRİBİ
Çin’de başlayan ve Asya Gribi olarak isimlendirilen hastalık 4 milyona yakın insanın canını aldı. Sebep olarak Influenza-A virüsünün ördeklerde mutasyona uğrayarak beşere geçmesi gösteriliyor. Salgının önüne aşı ile geçildi. Bir yıl içerisinde 40 milyon kişi aşılandı. Asya Gribi kitlesel aşılanmanın değerini ve tesirini gösteren en kıymetli örneklerden biri haline geldi.
HIV (AIDS) VİRÜSÜ
20. yüzyılın ortalarında maymunlardan beşere geçtiği anlaşılan HIV virüsünün saptanabilen birinci örneği 1959’da Kongo’da görüldü. Lakin teşhisi 1980’lerde konuldu. 2014 yılında dünyada yaklaşık 36.9 milyon insanın HIV müspet olduğu belirtildi. 2010 yılında 1.8 milyon insan AIDS nedeniyle hayatını kaybetti, bu sayı 2005 yılında 2.2 milyondu. Son 30 yılda 36 milyon insanın hayatına mal olan virüsü kesin tedavi edebilecek bir tahlil hala bulunmuyor.
SARS SALGINI
Kasım 2002 ve Temmuz 2003 tarihleri ??arasında Hong Kong’da başlayan SARS salgını sebebiyle dünya çapında 8 bin 422 hadise ile 916 mevt görüldü. Dünya Sıhhat Örgütü, mevt oranını yüzde 10,9 olarak açıkladı. Sars etkeni haftalar içinde Hong Kong’dan 37 ülkeye yayıldı.
H1N1 DOMUZ GRİBİ
Meksika’da başladı, dünyada 1,5 milyondan fazla şahsa bulaştı. 300 bin civarında kişinin vefatına yol açtığı kestirim ediliyor. Domuz gribi yalnızca 2009 yılında 284 bin kişinin canına mal oldu.
EBOLA SALGINI
2013-2016 yılları ortasında Batı Afrika’da ortaya çıkan Ebola salgını, 11 bin 300’den fazla mevte yol açtı. Batı Afrika Ebola salgını, Aralık 2013’te Gine’de başladı, Liberya, Sierra Leona üzere Batı Afrika ülkelerine yayılan ve Haziran 2016’da sona eren salgın sonucunda virüs 28 bin 616 şahsa bulaştı. Virüs aslında birinci olarak 1970’lerde Sudan ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde görülmüştü.
Cumhuriyet
