22 Eylül’de Milletlerarası Uzay İstasyonu’nda (UUİ) misyon yapan üç astronota, istasyonun Rusya’ya ilişkin bölümünündeki bir kaçış aracının yakınında siper almaları emredildi. NASA astronotlara yaklaşan iri bir uzay molozu kesimi saptamış ve objeyle “muhtemel birleşme” dedikleri bir hadisesi önlemek için acil durum itici motorlarını aktifleştirmişti.
Bu, ocaktan beri uzay istasyonunun gerçekleştirmek zorunda kaldığı üçüncü planlanmamış hareket oldu. Ve bir defa daha Dünya yörüngesindeki giderek büyüyen serseri enkaz meselesinin altını çizdi.
Uzay çöplerini izleyen kuruluş LeoLabs bu hafta bir öbür büyük çarpışmanın her an gerçekleşebileceğine dair ikaz yayımladı.
Iskartaya çıkarılmış bir Çin roketiyle faaliyeti sonlandırılmış bir Sovyet uydusu, yüzde 10 çarpışma ihtimaliyle birbirlerine 25 metrelik aradan geçecekleri bir rotada ilerliyordu. Toplam kütlelerinin 2 bin 800 kilogramı, bağıl suratlarının da saatte 53 bin kilometreyi bulması, rastgele bir çarpışmanın yıkıcı olabileceği manasına geliyordu.
LeoLabs’in kurucularından eski astronot Ed Lu, “Bu potansiyel olarak çok önemli bir hadise. 991 kilometrelik yüksek irtifadaki iki büyük cisim ortasında. Şayet bir çarpışma olursa yörüngede uzun mühlet kalacak yüksek ölçüde enkaz oluşacak” dedi.
Çarpışmanın saçacağı yüzlerce ve tahminen binlerce enkaz kesimi, patlamanın tesiriyle çeşitli istikametlere dağılarak, sayısız çarpışma ihtimali yaratabilirdi.
Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi’nde çalışan gökbilimci Jonathan McDowell bunun uzaydaki enkaz ölçüsünü yüzde 10 ila 20 oranında artırabileceğini söyledi.
‘AŞILAMAZ BİR ENKAZ YIĞINI OLUŞTURABİLİR’
NASA’dan bilim insanı Donald Kessler’ın 1978 tarihli bir çalışması, bu türlü bir hadisenin yaratacağı domino tesirinin yeryüzünden uzaya araç fırlatmayı olanaksız hale getirerek insanları temelde Dünya’ya hapsedecek, aşılamaz bir enkaz yığını oluşturabileceğine dair uyarmıştı.
Bu araştırma NASA’yı sonraki yıl uzay çöplerini takip etme ve ortadan kaldırmanın yollarını bulmaya yönelik Yörünge Moloz Programı’nı (Orbital Debris Program) başlatmaya itmişti.
O vakitten beri sorun daha da berbatlaştı. ABD Uzay Gözetleme Ağı’na (US Space Surveillance Network) nazaran an prestijiyle yörüngede boyutları 1 ve 10 cm ortasında değişen 200 bin, 10 cm’den daha büyük on binlerce cisim olduğu iddia ediliyor.
DERT UYANDIRAN ÜÇ POTANSİYEL BİRLEŞME
NASA yöneticisi Jim Brindenstine bahisle ilgili faaliyete geçilmesi daveti yaptığı bir tweet paylaşmıştı:
“Son iki haftada yüksek seviyede tasa uyandıran üç potansiyel birleşme tespit edildi. Enkaz giderek daha beter oluyor!”
An prestijiyle uzay çöplerini temizlemeye yönelik rastgele bir memleketler arası yasa yok. Fakat kimi kuruluşlar gelecekteki felaketleri yatıştırmak üzere harekete geçiyor.
SpaceX, Elon Musk’ın Starlink uzay interneti projesi kapsamında yörüngeye binlerce uydu fırlatma sürecinde. Öte yandan vazife beyanının bir kesimi da “uzayı pak tutmak.”
Uyduların her biri tahrik sistemiyle donatıldı. Bu sistemler, vadesi dolan uyduların Dünya atmosferinde yanmasını sağlayacak.
KIL HİSSESİ ATLATILDI
LeoLabs’den gelen datalar, son çarpışma ihtimalinin kıl hissesi atlatıldığına lakin tehdidin her vakit süreceğine işaret ediyor.
NASA’nın internet sitesinde, “Uzay çöpü tek bir ülkenin değil, uzayda aktif olan tüm ülkelerin sorumluluğu” sözü yer aldı.
Uzay enkazının idaresi sorunu, hem memleketler arası bir zahmet, hem de gelecekteki uzay keşif vazifeleri için uzay ortamının korunması ismine bir fırsat. Gezegenimizin etrafındaki alan çöple dolu. Çöpü çıkarmanın vakti geldi.
Cumhuriyet
