Dağlık Karabağ’da, çatışmaların başlamasından bu yana Rusya’nın geri planda kalması dikkat çekiyor. Evet, Rusya idaresi, tarafları çatışmadan uzak durmaya çağırdı, ancak bunu bir ültimatom halinde yapmadı. Rusya Parlamentosu’nun alt kanadı olan Duma, çatışmaları durdurma davetinde bulundu, lakin bu davetin lehinde oy kullanan tanınmış Rus siyasetçisi Vladimir Jirinovski’nin de söylediği üzere, bu metnin ne Azerbaycan’ı, ne de Ermenistan’ı ikna etmesini, hiçkimse beklemiyor.
‘ARKA BAHÇESİ’ GÖRÜYOR
Meğer ki, Rusya, hem Güney Kafkasya’yı, hem de bütün eski Sovyet coğrafyasını, kendi art bahçesi olarak isimlendiriyor ve buraya ne Türkiye’nin, ne de diğer hiçbir dış gücün girmesini istemez. Güney Kafkasya (Gürcistan, Azerbaycan ve Ermenistan), birkaç nedenden dolayı, büyük değere sahip. Birincisi, Orta Asya ülkelerinin ve Çin’in Batı’ya çıkış yolu üzerinde yer alıyor ve Rusya’yı devre dışı bırakmak isteyen güç sınırları ve ticaret yolları, buradan geçiyor. O nedenle Rusya’nın burayı denetleyebilmesi demek, Orta Asya’yı denetleyebilmesi ve dünya güç dalında yükünün artması demektir (Kazakistan’ın Bakü-Tiflis-Ceyhan çizgisine bağlanmasının Rusya’yı nasıl rahatsız ettiğini hatırlayalım). İkincisi, Rusya’nın kesimi olan Kuzey Kafkasya, çok sayıda etnik kümenin yaşadığı ve federe cumhuriyetlerin olduğu, hassas bir bölge. O nedenle, Güney Kafkasya’da Rusya zıddı bir gücün kontrol kurması, Kuzey Kafkasya’nın da Rusya’dan kopmasına neden olabilir. Rusya, bu vakte kadar, bu bölgede herşeyi denetleyemediyse de, (2003’te ABD yanlısı Mihail Saakaşvili’nin ihtilal yapmasını ve 2018’de Batı yanlısı Nikol Paşinyan’ın Ermenistan’da idareye gelmesini engelleyemedi), mesela Gürcistan’ın NATO’ya girmesine ve öbür kimi gelişmelere pürüz olmayı başardı. Pekala, Rusya, buraya bu kadar ehemmiyet vermesine ve Ermenistan’la tıpkı askeri ittifak içinde yer almasına ve Ermenistan’da askeri üssü olmasına karşın, neden Azerbaycan’a pürüz olmadı?..
MUHALİF ÖNDER TUTUKLANMIŞTI
Bunun, birkaç nedeni var: Birincisi çatışmalar, Ermenistan’da değil, Ermeni işgalindeki topraklarda gerçekleşiyor (Ermeni istihbarat teşkilatı lideri Armen Griyoryan, Rus meslektaşı ile görüşmesinde, Azerbaycan’ın çatışmayı Ermenistan’a yayma niyetinde olduğunu söyleyip Rusya’yı ısrarla çatışmaya çekmeye çalışıyor). İkincisi, Güney Kafkasya’da meydana gelen bir çatışma, burada Rusya’yı devre dışı bırakan her türlü güç ve ulaşım projesinin sekteye uğraması manasına gelir ve bu Moskova’nın nüfuzunu arttırır. Üçüncüsü, 2018de bir Batı yanlısı “renkli devrim”le iktidara gelen Paşinyan, her ne kadar Rusya’yı açıktan gaye almasa da, etrafındakiler çeşitli Soros vakıflarında çalışmış, Rusya aksisi isimler (mesela istihbaratının başındaki Grigoryan, uzun yıllar Batılı sivil toplum kuruluşlarında çalışmıştı). Üstelik, Paşinyan idaresi, iktidara gelir gelmez, öteki renkli ihtilal önderlerinin yolundan giderek, eski rejimle temaslı olan herkese baskı siyasetine girişti ve bu, toplumsal kutuplaşmayı körükledi.
Dahası, bu çatışmanın çıkmasından yalnızca iki gün evvel 25 Eylül’de, Ermenistan’ın ana muhalefet partisinin önderi olan (ve Rusya yanlısı çizgisiyle bilinen) Gagik Tsarukyan, tutuklandı. Bu tek atakla Paşinyan idaresi, hem Rusya’yla alakaları bozmayı, hem de büyük askeri çatışma öncesinde toplumdaki iç barışı bozmayı başardı. Paşinyan’ın bakanları, yakın vakitlerde, Ruslar’ın Gümrü’deki üssünün kaldırılmasını gündeme getiriyordu. Azerbaycan yönetimiyse, Rusya’yla bu devirde iyi bir diyalog sürdürdü.
Bütün bunlara ek, Rusya’nın Batılı ülkelerle büyük bir zıtlaşmaya girdiği ( Belarus’ta Rusya’yla Batı ortasında yaşanan nüfuz uğraşı ve Navalni meselesi), Rusya idaresini, Türkiye ve Azerbaycan’a karşı daha esnek hale getirdiğini söyleyebiliriz. Münasebetiyle, Güney Kafkasya’da, Azerbaycan ve Türkiye’nin Rusya’yla çıkarlarının kısmen örtüşebileceği bir tablo ortaya çıkmıştır.
Cumhuriyet