Kadir Has Üniversitesi Memleketler arası Alakalar Kısmı Öğretim Üyesi, Rusya-Avrasya ve güvenlik siyasetleri üzerine çalışan Prof. Dr. Mitat Çelikpala, Ermenistan-Azerbaycan ortasındaki tansiyona ait, “Her iki taraf da belli aralıklarla birbirlerinin savunma sistemlerini yokluyor. Uzun yıllardır tahlil için bölgede olan Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), probleme tahlil sunmuyor. Bu iş masada değil, daha farklı sertlikle çözülecekmiş üzere gözüküyor” dedi.
Ermenistan içindeki Karabağ grubunun, akından bir hafta evvel ulusal güvenlik stratejisi hazırladığını ve metnin “Türk düşmanlığı” içerdiğini belirten Çelikpala, “Karabağ grubunun Rusya ile organik bir bağı var. Tovuz’a taarruz, Karabağ takımının stratejisinin bir modülü olabilir” diye konuştu. Kadir Has Üniversitesi Milletlerarası Münasebetler Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Çelikpala, Ermenistan’ın Azerbaycan sonunu ihlal etmesi ve Tovuz bölgesine saldırması sonucu bölgede yaşanan tansiyonu Cumhuriyet’e kıymetlendirdi.
AGİT’in, uzun yıllardır iki ülke ortasındaki meselelere tahlil sunamadığına ve itimat kaybettiğine dikkat çeken Çelikpala, “Azerbaycan tarafı çok süratli reaksiyon verdi. Karşılığında, 90’ların başından beri birinci kez Azerbaycan’da bir tümgenerali öldürdüler. Çok üst seviyede bir mevt bu. Bunun bedelleri ödenir. Çok sessizce kabullenilecek bir şey değil.
Tansiyon, masada çözülmekten fazla sertlikle çözülecekmiş üzere gözüküyor. Taraflar, vakit zaman birbirinin savunma ve hücum hazırlığını denetim ediyor. Yoklamaların akabinde ise Türkiye’nin Azerbaycan’a verdiği dayanak açıkça görüldü. Takviye çerçevesinde Ermenistan, bunu farklı bir tehdit olarak da algılıyor” dedi.
‘KARABAĞ EKİBİ’
Taarruzdan birkaç gün evvel, 10 Temmuz’da Ermeni tarafının yeni ulusal güvenlik stratejisi yayımladığını belirten Çelikpala, strateji evrakına ait ise şu değerlendirmelerde bulundu: “Bir evvelki strateji, 2007’nin şubat ayında yayımlandı. 2007’deki strateji Karabağ odaklıydı. Güvenlik algılaması ve savunması bunun üzerinden yürüyordu. Nikol Paşinyan idaresinin 10 Temmuz’da yayımladığı doküman ise Ermenistan içinde de eleştirildi. Zira çok genel ve muğlak olarak görüldü. Evrakta sertlik söylemi, kiliseye dayanma, diasporayla işbirliği kurma, pan-Ermeni hareketi yaratma tesiri üzere telaffuzlar var. Evrakta, en büyük tehdit olarak Türkiye ve siyasetlerinin görülmesi dikkat çekti. Düşünün ki bir ülkenin güvenlik strateji dokümanında öbür bir ülkeyle ilgili kıymetlendirme yapılıyor. Açık bir Türk düşmanlığı mevcut, Türkiye problematik bir ülke olarak görülüyor. Türkiye, son periyottaki stili ve tutumuyla Ermenistan için iyi komşuluk niyeti olmayan bir ülke olarak nitelendiriliyor. Türkiye’nin ‘kışkırtmasıyla’da Azerbaycan’ın düzenleyeceği bir hücumun bölgeyi darmadağın edeceği öngörülüyor. Dağlık Karabağ’ı da tekrar bu anlayışın merkezinde tutuyorlar. Ermenistan içindeki istikrarlar de epeyce karmaşık. 2007 stratejisini hazırlayan küme, ‘Karabağ ekibi’ denen gruptu. Bu grubun asker ve güvenlik bürokrasisi, istihbarat, ordu içindeki yükü hâlâ devam ediyor. Bu takım, Paşınyan’ın çıkarttığı belgeyi eleştiriyor.”
RUSYA’DAN BİR BIRINCI…
Karabağ takımının Rusya ile organik bağı olduğunu belirten Çelikpala, “Ermenistan, Rusya’nın Kafkasya’daki üssü üzere. Bütün savunma nizamını bunun üzerinden yürütüyor. Bunun karşılığında da Ermeni tarafına birtakım ödünler vermek zorunda kalıyor. Karabağ grubu de bu ödünleri faal biçimde yürüten taraf” dedi. Tovuz’a atakta, Karabağ takımının hissesi olabileceğine dikkat çeken Çelikpala, şunları kaydetti: “90’lı yıllarda da bunun örneklerini gördük. Moskova-Çeçen sorununda, masada tahlil üzere teklifler geliştirilmişti. Lakin merkezde alınan siyasi kararlar, alandaki askeri yapılar tarafından ciddiye alınıp uygulanmadı. Hatta vakit zaman tam karşıtı yapıldı. Moskova muahede imzaladı lakin ordu, bu işi büsbütün değiştirdi. Tek başına bağımsız bir Ermenistan ordusundan kelam etmek mümkün değil. Rusya her yerde. Ufak tefek denemelerle yoklamalar çekiliyor olabilir. Taarruzun ardında ne kadar Ermenistan muhalefeti, ne kadar merkezdeki Paşinyan’dan bağımsız bir hareket üslubu var, görmek lazım. Atak, Paşinyan hükümetinin sıkıştırılmasıyla ilgili olabilir. Tovuz vakasında kimin ne taraftan, ne kadar sorumlu olduğu hâlâ havada. Fakat birinci kere Rusya tarafında Ermenistan’a dayanak veren bir telaffuz yükselmedi.”
BAĞIMLILIK AZALDI
Türk ve Azerbaycan ordusunun, bölgede yaptığı ortak tatbikatın tesirlerini de pahalandıran Çelikpala, şu tabirleri kullandı: “Tatbikat, Azerbaycan’a çok açık bir dayanak. Tatbikatlar planlı olduğu için yapılacağını Ruslar da Ermeniler de biliyor. Ölçeği büyütülmüş ve görünürlüğü artırılmış vaziyette. Zira Nahçıvan bizim için değerli. Bu, Ermenistan’a da ‘herkes ayağını denk alsın’ iletisi. Son devirde Türkiye ile Rusya bağlantılarına bakıldığında, iki tarafın da birbirinden huzursuz oldukları husus başlıkları olsa da bölgedeki istikrarları görüyorlar. Türkiye’nin, Rusya’nın Pantsir’lerini Suriye’de ve Libya’da yok etmesi unutulmamalı. Rusya artık bunları kimseye satamaz. Ayrıyeten Türkiye, Suriye’de, muhakkak bir alan hâkimiyeti sağlamış vaziyette. Bunlar, Türkiye’nin, Rusya bağımlısı bir ülke olduğu imajının ortadan kalkmasını sağlıyor. Doğalgaz ve petrol ticaretindeki sayılar da düşüyor. Türkiye’nin Rusya’ya bağımlığında iki yıl öncesine nazaran önemli bir azalma var. Bu da Türkiye’yi daha bağımsız bir aktör haline getiriyor. Rusya, bundan rahatsız olabilir. Türkiye’nin yine çok boyutlu bağlantılarına dönmesi gerekiyor.”
Cumhuriyet
