NEDEN PROF. DR. KORKUT KANADOĞLU? Evvel HDP Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu’nun milletvekilliği düşürüldü, sonra HDP’ye kapatma davası açıldı. Gece yarısı İstanbul Sözleşmesi’ni onaylayan birinci ülke olarak Türkiye, kontrattan çekildi. Yeniden bir gece yarısı Gergerlioğlu, TBMM’de gözaltına alındı. Tüm bu gelişmeler siyasi olarak konuşulurken hukuka uygunluğu da tartışılmaya başlandı. Bize de “Siyasi Partiler Kanunu Şerhi” ve “Anayasa Mahkemesi’ne Ferdi Başvuru” kitaplarının da müellifi Anayasa Profesörü Korkut Kanadoğlu’na sormak kaldı.
– Ömer Faruk Gergerlioğlu hakkındaki Yargıtay kararı… Sonra sabaha hakikat gözaltına alınıp, saatler sonra hür bırakılması… Son gelişmeden başlayalım.
Kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı, bilhassa bireyleri keyfilikten müdafaaya yöneliktir. Gergerlioğlu’nun gözaltına alınması ise tipik bir keyfilik örneğidir. Gözaltı önleminin önkoşulu kabahat işlediğine dair somut belirtilerin bulunmasıdır. Gergerlioğlu’na atfedilen “milletvekili üzere davrandığı, toplumsal medya üzerinden basın açıklamaları yaptığı, canlı yayınlar yaptığı, kamu binasında hakkı olmadan durması” fiilleri hiçbir halde somut kabahat belirtisi olarak kabul edilemez. Ayrıyeten cürüm işlediği hakkında rastgele somut belirti bulunmayan Gergerlioğlu’nun yakalanmasının, maddi gerçeğin ortaya çıkarılmasını temin etmek emeline yönelik olmadığı konusunda da bir tereddüt bulunmamaktadır. Münasebetiyle Gergerlioğlu’nun yakalanması ve sonrasında uygulanan gözaltı önlemi anayasal açıdan yasal bir hedefe dayanmamaktadır.
Bu keyfi uygulama ile davet üzerine gelmeme durumunda zorla getirme yahut yakalama süreci yapılmasına yönelik önlemler alınacağı taahhüdünü içeren İnsan Hakları Hareket Planı’nın kâğıt üzerinde kaldığı bir defa daha görülmüştür.
TWEET MAHKÛMİYETİ ÖZGÜRLÜĞÜN İHLALİ
– Gergerlioğlu’nun tweet’i örgüt propagandası hatasının oluşması için kâfi mi? Hukuksal olarak bu tweet örgütün cebir ve şiddet yahut tehdit içeren sistemlerin övüldüğü manasına geliyor mu?
Demokratik bir devletin varlığı için fikirlerin çatışmasının, fikirlerin uyuşmazlığının ne kadar değerli olduğunu, tabir özgürlüğünün demokrasi için vazgeçilmez kurucu bir öge olduğunu hatırlatmaya sanırım gerek yok. Son yıllarda bilhassa terör propagandası hatası açısından Yargıtay ve AYM söz özgürlüğünü önceleyen bir yaklaşım geliştirdi ve terör propagandası cürmünün fakat terör hareketlerini, şiddet kullanımını öven kelamlar için kelam konusu olacağını, bunun dışındaki açıklamaların cezalandırılmasının tabir özgürlüğünün müdafaa alanına legal olmayan bir müdahale olacağını belirtti. Hakikaten Sırrı Süreyya Başkan kararında, tahlil süreci vaktinde yapılmış olan konuşmanın terör propagandası kabahatini oluşturmadığı AYM tarafından tespit edilmiştir. Tıpkı formda AYM’nin Öcalan kararında “eşi görülmemiş kırım hareketine karşı PKK öncülüğünde geliştirilen özgürlük hareketi”, “PKK’nin öncülük ettiği devrimci halk savaşı” üzere sözleri içeren kitabın toplatılmasıyla müracaatçının kanıyı açıklama ve yayma özgürlüğüne demokratik bir toplumda gerekli ve ölçülü olmayan bir müdahalede bulunulduğu sonucuna varılmışken, hatta demokratik tahlilin gerçekleşmemesi halinde “nihai bir savaş basamağına geçilebileceği” istikametindeki tabirler, müracaatçının şiddeti teşvik ve terör hareketlerinin yapılmasına davette bulunduğu manasına gelmediği saptaması da yapılmışken, bütünü prestijiyle hiçbir formda şiddet kullanımını, silahlı direnişi yahut başkaldırmayı tahrik etmeyen bir tweet nedeniyle mahkûmiyet, söz özgürlüğünü ihlal edecektir. Sonuç olarak kamuoyunu büyük ölçüde ilgilendiren bir problemde fikirlerin tartışılmasına katkı ne derece çok olursa, tabir özgürlüğünün müdafaa alanı da o derece genişleyecektir. Gergerlioğlu’nun yaptığı Twitter paylaşımıyla, hala erişim mahzuru kararı verilmemiş ve içeriğinde rastgele bir somut şiddet aksiyonunun övülmediği bir gazete haberini alıntılaması münasebet gösterilerek terör propagandası hatasından mahkûm edilmesi, bahsin yordamı boyutu (milletvekili dokunulmazlığı) bir yana Yargıtay ve AYM’nin daha evvel kendisinin belirlediği söz özgürlüğüne ait unsurlarla bağdaşmamaktadır.
DOKUNULMAZLIĞIN KALKTIĞINDAN KELAM EDEMEYİZ
– O halde Gergerlioğlu hakkındaki karar anayasaya alışılmamış..
Kararın içeriğinden de bağımsız olarak şunu söylemem gerekir: Gergerlioğlu’nu mahkûm eden derece mahkemeleri, anayasanın 83. hususunda dokunulmazlığın istisnası olarak atıf yapılan anayasanın 14. hususunu yanlış yorumlamıştır. Kelam konusu unsur, 2001 yılında değiştirilirken, 14. hususun kapsamı fikir özgürlüğü lehine daraltılmış ve yalnızca Cumhuriyetin niteliklerine karşı olan “faaliyetler” özgürlüklerin berbata kullanılması olarak belirlenmiştir. Bu açıdan, örgüt propagandası kabahatini anayasanın 14. hususu kapsamında görmemek gerekir. Sonuç olarak Gergerlioğlu’nun milletvekili seçilmesiyle kazanmış olduğu dokunulmazlığın kalkmış olduğundan kelam edemeyiz.
– Gergerlioğlu’nun Anayasa Mahkemesi başvurusunu beklemeyi engelleyen bir yasal düzenleme var mı?
Bu tartışma aslında 2010 anayasa değişiklikleriyle ortaya çıkan yeni hukuksal durumdan kaynaklanıyor. Bilindiği üzere bu değişikliklerle AYM’ye kişisel müracaat yapma imkanı getirildi. Lakin milletvekilliğinin düşmesini düzenleyen anayasanın 84. unsuru kaleme alındığı vakit, doğal olarak milletvekilliğinin düşmesine yol açan mutlaklaşmış bir mahkûmiyet kararına karşı AYM’ye ferdi müracaatta bulunarak ihlal kararı alabilmek mümkün değildi. Münasebetiyle burada bir anayasal boşluğun ortaya çıktığını belirtmem gerek. Gerçekten geçmiş yasama devirlerinde AKP’li TBMM Lideri Cemil Çiçek tarafından mutlaklaşmış mahkûmiyet kararlarının TBMM Genel Kurulu’nda okunması bekletilerek bu milletvekillerinin vekilliklerinin düşmesi engellenmişti. Örneğin bu vekillerden biri olan Engin Alan hakkındaki Balyoz kumpas davasında verilen mahkûmiyet kararı çabukla TBMM Genel Kurulu’nda okutulmadığı için milletvekilliği düşmemişti. Bu süreçte AYM tarafından hak ihlali kararı verilmesi, milletvekilliği sıfatı hakkında rastgele bir tartışmaya yol açmamıştır. TBMM Başkanlığı’nın bu hali, merhum Erdoğan Teziç hocamızın sözüyle tipik “anayasa uygulaması” oluşturmuştur. Meğer bu yasama devrinde TBMM Lideri Mustafa Şentop tarafından AYM’ye yapılmış olan ferdî müracaat sonucu beklenmeksizin mahkûmiyet kararları genel konseyde okutularak, seçme ve seçilme hakkını muhafazayı temel alan bu anayasa uygulamasından dönülmüştür. Bu da kuşkusuz anayasal bir meseleye yol açmaktadır. Kesin tahlilin ise anayasada bu duruma ait bir değişiklik yapmakla sağlanabileceği kanaatindeyim.
TEKRAR MİLLETVEKİLİ SIFATINI KAZANACAKTIR
– Gergerlioğlu da tıpkı Enis Berberoğlu üzere TBMM’ye döner mi öyleyse?
Şayet AYM, milletvekili dokunulmazlığına ait Berberoğlu kararındaki tespitlerinin ardında durur ve ihlal kararı verirse, bu durumda ilgili mahkeme elbet tekrar yargılama yapmak ve milletvekili dokunulmazlığı nedeniyle yargılamanın durmasına karar vermek zorundadır. Bu kararın da paralel bir yol işletilerek TBMM Genel Kurulu’nda okunması ile Gergerlioğlu tekrar milletvekili sıfatını kazanacaktır. Bu da AYM kararlarının bağlayıcılığı ve hak ihlalinin giderilmesindeki temel amaç olan “eski halin iadesi” unsurunun bir gereğidir.
TÜREL İNANDIRICILIĞI ZAYIF
– Tüm bu gelişmelerin ışığında sizce HDP yeniden de kapatılır mı, yoksa Anayasa Mahkemesi’nden “sürpriz” bir karar çıkar mı?
Bu biraz da “sürprize” nereden baktığınıza bağlı. Türkiye’deki uygulama, tıpkı çizgideki siyasi partilerin (HEP-DEP-HADEP-DTP) ya da “Kürt sorununa” temas eden partilerin (TİP-Sosyalist Parti) kapatılma yaptırımından kurtulamadığını gösteriyor. Lakin hukuken olması gerekeni konuşuyorsak, öncelikle AİHM’nin parti kapatma hakkındaki içtihadına bakmamız gerek. Bilhassa AİHM’nin yakın tarihli DTP kararı hukuken olması gerekene ait kıymetli ipuçları veriyor.
– Hatırlayalım…
Tıpkı bugün HDP iddianamesinde ileri sürüldüğü üzere “PKK ile temaslı olarak anayasaya karşıt aksiyonların odağı” haline geldiği gerekçesiyle DTP hakkında AYM tarafından 2009’da kapatma kararı verilmişti. Bu karara karşı AİHM’ye yapılan ferdî müracaat sonucunda mahkeme, kapatma kararıyla örgütlenme özgürlüğünün ihlal edildiğine karar vermişti. Bu kararın, anayasamız gereği iç hukukumuzun bir modülü olan AİHS yeterince bağlayıcı olduğunu hatırlatmaya bilmem gerek var mı? Biraz teknik olacak lakin insan hakları hukukunda ferdî müracaat kararlarının tesirinden bahsederken iki istikametli bir kıymetlendirme yapılır: Bunlardan birincisi, kararın sübjektif tesiridir. Buna nazaran, karar öncelikle başvuranlar açısından sonuç doğurur. Ferdi müracaat kararlarının ikinci tesiri ise objektif tesir dediğimiz hukuk sistemine tesirdir. Bu da en kolay tabirle bir ferdî müracaat sonucunda alınan kararın benzeri durumlardaki paralel türel uyuşmazlıkları da etkilemesidir. Bunu söylememin sebebi, DTP’nin kapatılmasının akabinde o dönemki anayasa kararları mucibince milletvekilliği düşen Ahmet Türk’ün bugünkü davada da hakkında siyasi yasak istenmiş olması. Halbuki AİHM daha evvel verdiği DTP kararında Ahmet Türk’ün siyasi faaliyet özgürlüğüne misal sebeplerle yapılan müdahalenin, hak ihlali oluşturduğunu tespit etmişti. Daha geniş açıdan yaklaşırsak, bugün tüm Kıta Avrupası’nda parti kapatma rejimini belirleyen temel unsurları olarak AİHM’nin bilhassa Refah Partisi ve DTP kararlarına referans verilmekte.
HAZİNE YARDIMINDAN MAHRUM BIRAKABİLİR
– HDP iddianamesine dönersek…
Partili yönetici ve milletvekillerinin birtakım açıklamalarının kanıt olarak yer aldığını görüyoruz. Ama Sırrı Süreyya Lider örneğinde olduğu üzere, bu açıklamaların terör örgütü propagandasından mahkûm edilmesini, AYM tabir özgürlüğünün ihlali olarak değerlendirmişti. Bu durum iddianamede, AİHM ve AYM kararlarının bağlayıcılığının hiçbir suretle dikkate alınmadığını göstermektedir. Ayrıyeten İspanya ve Türkiye’yi karşılaştıran AİHM, İspanya’nın pek çok özerk bölgesinde, çok sayıda “ayrılıkçı” siyasal partinin barış içinde bir ortada varlığını sürdürdüğünün altını da çizmiştir. Böylelikle bu husustaki problemlerin demokratik bir tartışma çerçevesinde ele alınması mümkün olabilmektedir. Çoğulculuğun sağlanamadığı ortamda parti kapatma yaptırımına başvurulması, bu prensipleri savunmayı silahlı örgütlerin inhisarına bırakmak olur ki bu da Sözleşme’nin ruhuna muhalif düşer. Tüm bu sebeplerle, HDP’in kapatılma davasında AYM ya AİHM, içtihadı doğrultusunda kapatma istemini reddedecek; ya da DTP kararından ayrılmayı haklı kılacak kanıtların varlığını somut münasebetlerle ortaya koyma şartıyla kapatma kararı verecektir.
– Siz ne üzere bir sonuç bekliyorsunuz?
Anayasada öngörülen en ağır yaptırım parti kapatmadır. Lakin temelli kapatma yerine dava konusu fiillerin tartısına nazaran ilgili siyasi partinin devlet yardımından kısmen yahut büsbütün mahrum bırakılmasına da karar verilebilmektedir. İHAM, DTP’nin kapatılması kararını bu noktada bir defa daha Herri Batasuna ve Batasuna’nın kapatılması ile karşılaştırarak parti kapatmanın İspanyol hukukunda öngörülmüş olan tek yaptırım çeşidi olduğu için Kontrat ile çelişmediğine, DTP’nin ise devlet yardımından mahrum bırakma yaptırımının varlığına karşın kapatılmasının Sözleşme’nin ihlaline yol açtığını saptamıştır. Bu saptamadan hareketle HDP için de orta bir formülün, yani hazine yardımından mahrum bırakmanın, birinci aklıma gelen sonuç olduğunu söyleyebilirim.
– Yasal olarak bundan sonra nasıl bir süreç işleyecek?
Şimdi dava açma kademesine gelmedik, şimdi orta muhakeme basamağındayız. Davanın açılmış olması için AYM tarafından iddianamenin kabul edilmesi gerekiyor. Şu an prestijiyle AYM Lideri, birinci inceleme için bir raportör görevlendirdi. Raportörün hazırlayacağı rapor üzerine iddianamenin kabulüne karar verilmesi halinde, ilgili siyasi partinin yazılı savunması alınacak. Ayrıyeten kapatılması istenen siyasi parti kelamlı savunma da yapacak. Gerekli görülmesi halinde ilgililerin kelamlı açıklamaları dinlenecek ve nihayetinde temel hakkında bir karar verilecektir. Belirtmek gerekir ki AYM Genel Kurulu’nun kapatma kararı verebilmesi için toplantıya katılan üyelerin üçte iki oyu gerekecektir.
– Bu türlü bir dava ne kadar sürer, örneğin 2023’ten evvel sonuçlanma mümkünlüğü var mıdır?
Ne anayasada ne de Anayasa Mahkemesi Kanunu ve Siyasi Partiler Kanunu’nda parti kapatma davalarının ne kadar müddette sonuçlandırılması gerektiğine dair bir karar yer alır. Yakın tarihimizde dört ayda sonuçlanan parti kapatma davaları (Adalet ve Kalkınma Partisi) görüldüğü üzere yedi seneyi aşan ve yasal desteği kalmadığı için düşen parti kapatma davaları da (DEHAP) var. Münasebetiyle şimdiden kesin bir şey söylemek mümkün değil.
AKİL BEŞERLER DA RİSK ALTINDA MI?
– HDP ne yapabilir?
Hukuken HDP’nin önünde iki seçenek olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz: Bunlardan birincisi, kapatma davasının sonucunu beklemek ve bu yargılama sürecinde savunma yapmak. Alışılmış bunun sonucunda partinin kapatılması, birçok üyesinin siyasi partilere üye olmasının yasaklanması ya da hazine yardımından partinin mahrum bırakılması üzere bir sonuçla karşılaşılabilir. Bu türlü bir kararla iç hukuk yolları tüketilmiş olacak ve AİHM’ye müracaat yolu açılacaktır. İkinci seçenek ise HDP’nin büyük kongresini toplayarak partinin tüzelkişiliğine kendisinin son vermesidir. Bu durumda parti hakkındaki kapatma davası düşecektir. Aslında 2010 öncesinde farklı bir türel durum bulunmaktaydı: Zira Siyasi Partiler Kanunu’nun 108’inci unsuruna nazaran, kapatma davası açıldıktan sonra, ilgili parti kapanma kararı vermiş olsa bile açılmış olan kapatma davası devam etmekteydi. Lakin 2010 anayasa değişiklikleriyle yapısı değiştirilen Anayasa Mahkemesi, SPK’nin 108’inci hususundaki bu kararı iptal etti. Çabucak akabinde da bu iptal kararını DEHAP kararında uyguladı ve yedi buçuk yılın akabinde davanın düşmesine karar verdi. Bu açıdan HDP dava sonuçlanmadan kendisini feshederse veyahut öbür bir partiye katılma kararı alırsa dava süreci türel sonuçlarını doğuramadan sonlanacaktır.
– Diyelim ki HDP için kapatma kararı çıktı, vekillere üyelik yasağı geldi… O vakit anayasaya nazaran orta seçim mecburî mu olur?
Hayır, zira partinin kapatılmasına sebep olan öbür üyeleri üzere milletvekilleri de kapatma davası sonucunda öbür bir partinin kurucusu, üyesi ya da yöneticisi olamama üzere bir yaptırımla karşılaşacak olsalar bile yeniden 2010’da yapılan anayasa değişikliği sonrasında artık bu onların milletvekilliklerinin düşmesine yol açmayacaktır. Münasebetiyle salt bu nedenle zarurî bir orta seçim muhakkak kelam konusu olmayacaktır.
– Size nazaran bu, siyasi bir dava mı, tüzel mi?
Kamuoyunda ne yazık ki tüm kapatma davalarının siyasi olduğu tarafında bir algı oluştu. Bu algı, yargıya olan itimadın gün geçtikçe azalmasıyla daha da pekişmektedir. Partili cumhurbaşkanının atadığı Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı’nın hazırladığı iddianame hakkında, tekrar büyük çoğunluğu partili cumhurbaşkanı tarafından atanan AYM üyelerince karar verilecek olması da bu bağlamda göz önünde bulundurulmalıdır. Buna karşılık gerçek hukuk devletlerinde kapatma davaları, siyasi sonuçları olsa da muhakkak bir yargılama yoluna nazaran yürütülür. Üstelik dava sonucu verilen kararlar, çoğulcu ve özgürlükçü anayasal nizama düşman siyasi partilerin, anayasal yasakları ihlal ettiğine ait açıklayıcı bir tespiti içerirler. Nazi Almanyası ve faşist İtalya örneklerinin yaşattığı acı tecrübeler, çoğulcu demokrasinin fakat bağımsız anayasa mahkemeleriyle korunabileceğini açıkça gösterdi. Gerçekten yakın geçmişlerinde otoriter ve totaliter tecrübeler geçiren Almanya, İtalya, Türkiye, Portekiz, İspanya, Polonya, Çek Cumhuriyeti üzere birçok ülkede bu tıp düzenlemeler getirilmiştir. Son olarak parti yasağının koruduğu bedelin, mevcut siyasal-kamusal tertibin muhakkak ayrıntıları olmayıp bütünüyle siyasi sürecin açıklığı ve özgürlüğü olduğunu belirtmeliyim. Bu nedenle kelam konusu olan “devletin korunması” değil, “anayasanın korunması”dır. Parti yasaklamanın bu yasal emele yönelik olması kâfi değildir. Yasaklama fakat demokratik bir toplumda mecburî ise haklıdır.
– Tahminen hukuken bir karşılığı yoktur lakin benim yurttaş olarak sorularım var.. Mesela, başsavcının tezi: “HDP, PKK elebaşısı Abdullah Öcalan’ın projesidir, PKK’nin partisidir.” Pekala… Tahlil sürecini hatırlayalım. İmralı’da Öcalan’la müzakereye oturuldu, HDP de İmralı ve Kandil ortasında mekik diplomasisi yürütmek üzere devreye sokuldu. HDP birebir HDP, takımları tıpkı. 2019 lokal seçimleri arifesinde Öcalan, avukatları aracılığıyla İstanbul seçimlerine ait mektubunda “HDP tarafsız kalmalıdır” diyor, mektubu da Anadolu Ajansı yayımlıyor; sonra, kırmızı bültenle aranan Osman Öcalan TRT’ye çıkıp konuşuyor. Tüm bunların hukuken bir manası yok mu?
Aslında bu sorularınızın hukuksal karşılığı var. Yeniden AİHM’nin DTP kararına dönelim: O davada AİHM, DTP yöneticilerinin telaffuzlarının bir bütün içerisinde kıymetlendirilmesi gerektiğini belirtmiş; örneğin parti başkanlarının devlet ile terör örgütü ortasında arabulucu olabileceklerini söyledikleri için Kürt meselesinin barışçıl bir biçimde çözülmesini savunduklarının kabul edilebileceğini tabir etmiştir. HDP açısından olaya baktığımızda, bunun çok daha ötesinde partinin ileri gelenlerinin bizatihi devletin yönlendirmesi ile “çözüm süreci kapsamında” silahlı çatışmaların sonlandırılması için PKK elebaşı Öcalan ile görüştüklerini ve bu görüşmelere artık parti kapatma davasının kanıtı olarak iddianamede yer verildiğini görüyoruz. İster istemez kapatma davasında bu sürece katılan tüm kamu vazifelileri davayla ilgili hale getirilmiştir. Problemin ikincil bir boyutu ise şöyle açıklanabilir: Tahlil süreci vaktinde çıkarılan yasal düzenleme ile bu süreçte misyon alan kamu görevlilerine hukuksal ve cezai olarak sorumsuzluk tanınmıştı. Şimdiyse bu süreçte rol almak, şahsen AYM tarafından ülkenin ayrılamaz bütünlüğüne terslik ve terör örgütüyle “iltisaklılık” olarak nitelendirilirse ileride bu durum o süreçte yer alan herkesin bir formda cezai sorumluluğunun doğmasına yol açabilecektir.
– Yani Âkil Beşerler da risk altında mı?
AİHM’DE TÜRK VE TUĞLUK ÖRNEĞİ
– 609 sayfalık iddianamede şu tabir var: “HDP’liler bugüne kadar ısrarla PKK’ya terör örgütü ve elemanlarına da terörist demedi. Tersine PKK için tabanımız, muhatap alınması gereken bir örgüt, halk özgürlük hareketi üzere sözler kullanıldı…” Siyaseten de aslında HDP’lilere en çok sorulan soruydu: “PKK’ye neden terör örgütü demiyorsunuz.” Bu bir kapatma nedeni olabilir mi?
Bu tartışma aslında DTP’nin kapatılması sürecinde de sıklıkla yapılmıştı. AYM de AİHM’nin Herri Batasuna ve Batasuna/İspanya kararına atıfla, DTP’nin yöneticilerinin PKK’yi terör örgütü olarak nitelendirmemesini, en değerli kanıtlardan biri olarak ortaya koymaktaydı. Fakat AİHM, DTP’nin yapmış olduğu müracaatta, Batasuna kararının tersine tek başına soyut olarak terörü kınamamış olmanın bir siyasi partinin kapatılması için kâfi olmadığını ortaya koymuştur. Buna nazaran ilgili partinin, somut terör olayları karşısında almış olduğu tavra bakılmalıdır. Buradan hareketle AİHM, örneğin Aysel Tuğluk ve Ahmet Türk’ün PKK’yi terör örgütü olarak görmeseler de telaffuzlarının bütününde şiddeti reddeden bir tutum almış olduklarını belirtmiştir. Hasebiyle AYM de önüne gelen bu davada HDP’nin ve bu partinin mensubu siyasetçilerin şiddet ve terör olayları konusunda almış oldukları tavrı bir bütün olarak bağlamından koparmadan ele almak durumundadır.
– Tek tek üstünden gitmeyip genel fotoğrafa bakarsak bir anayasa hukukçusu olarak iddianamenin tümünde ne görüyorsunuz?
Hukuken gerçek ve somut kanıtlara dayalı bir iddianame olmaktan uzak olduğunu görüyorum. Şimdi yalnızca hata kuşkusuyla başlatılmış yüzlerce soruşturmanın yalnızca künyesine atıf yapılarak oluşturulmuş, ölüler için siyasi yasak talep edilen, “milli sorunlarda Türkiye Cumhuriyet Devleti yanında yer almamak” üzere siyasi değerlendirmelere yer veren bir iddianamenin türel inandırıcılığı zayıftır.
VAZİFE GASPI
– Cumhurbaşkanı “hukuk reformu” vaadinde bulundu. Sonrasında Selahattin Demirtaş ve Osman Kavala’nın tutuksuz yargılanmalarını isteyen AİHM’ye meydan okuduk. Yakın vakitte açıklanan İnsan Hakları Aksiyon Planı’nın akabinde Gergerlioğlu ve HDP’nin kapatılması davası… Ve son olarak da İstanbul Sözleşmesi’nden vazgeçilmesi… Siz bir anayasa hukukçusu olarak, ülkedeki mevcut sistemi hangi cümlelerle anlatırsınız?
Günümüz Türkiyesinde seçim ve parlamento üzere tüm kurumlar, demokratik özgürlükçü ideolojinin gerçekleşmesi için değil, var olan otoritenin kendisini yasallaştırması için araçsallaştırılmıştır. Anayasa, iktidarı sınırlayan gerçek bir anayasa olmaktan çıkmış, kurumların biçimini bozan otoriter bir anayasacılık anlayışı hâkim olmuştur. Kendisini desteklemeyenlerin haklarını, kendi çıkarlarına ve hükmetme isteğine kurban eden bu sağ popülist idare anlayışı, toplumsal kutuplaşmayı da artırmaktadır. TBMM’ce onaylanması uygun bulunan İstanbul Sözleşmesi’nin, anayasanın 90. ve 104. unsurlarına ters biçimde bir Cumhurbaşkanlığı kararıyla feshedilmesi, bu idare anlayışının tipik bir örneği olmuştur. Bu, 2011’de TBMM tarafından oybirliğiyle onaylanması uygun bulunan ve anayasanın 90. hususu gereği yasaüstü olan bir normun Cumhurbaşkanlığı kararıyla kaldırılması, normlar kademelenmesini altüst etmiştir. Bu kararın desteği olarak gösterilen Cumhurbaşkanlığı kararnamesi de anayasanın 104/17. unsuruna açıkça terstir. Temel hak ve özgürlüklere ait münhasıran kanunla düzenlenmesi gereken bu husus Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenemez. Tekrar anayasanın açık kararı gereği Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kanunda farklı kararlar bulunması halinde kanun kararlarının uygulanması gerekir. Bilhassa 2017 anayasa değişiklikleriyle birlikte artık kuvvetler ayrılığı manasını yitirmiş, yürütmenin yasamaya hâkimiyeti bir tek adam iktidarını ortaya çıkarmıştır. Münasebetiyle bu rejim, otoriterizm ile her biçimde ilişkilendirilebilir. Örneklersek: diyebiliriz ki Bonapartizm’in özellikleri hayat bulmuştur. Daima bir tehdit hali, “toplumun daima kurtarıcısı” rolünün oynanmasını sağlamaktadır. Ya da bir nevi Caudillo (lider, şef) ortaya çıkmıştır. Devlet lideri, hükümet lideri, başkomutan, iktidar partisinin genel lideri, yargının üst idaresini belirleme ve kendisine büsbütün bağlı bir basın yayın imparatorluğu. Franco İspanyası’nı betimleyen bu nizamın güya bugünden pek bir farkı yok. Aslında 2007’den itibaren özgürlükçü demokrasiden uzaklaşıp rekabetçi otoriter rejim durağına yanaşıyoruz. Siyasal oyun alanı özgür ve adil değil. Seçim kampanyalarında devlet kaynakları sınırsızca kullanılabilmektedir. Sosyo-ekonomik açıdan da patronlu bir başkanlık rejimine dönüştük. Bürokrasi dönüştürülmüş, kapsamlı atama ve azletme yetkisiyle liyakatsiz fakat sadık bir kamu vazifelileri takımı oluşturulmuş ve onların baş hamisi olunmuştur. Anayasanın 106. hususu, cumhurbaşkanına şu an tüm bu yetkiyi vermektedir.
Cumhuriyet
