Bu illustrator, bir uzay aracının penceresinden bakıldığında Mars’taki bir astronotu göstermektedir | NASA/JPL-Caltech
Bir Mars yılından biraz fazla bir vakit geçmesinin akabinde, uzay aracı Mars’ta gerçekleşen 480’den fazla sarsıntı tespit etti ve bugüne kadar gerçekleştirilen Mars misyonlarından çok daha kapsamlı hava durumu bilgileri topladı.
Independent Türkçe‘de yer alan habere nazaran, gezegenin sıcaklığını ölçmek maksadıyla yeraltından datalar toplamayı hedefleyen InSight’ı sondası da ilerleme kaydetti.
InSight’ın karşılaması beklenen temel misyon bilim beşerlerine Dünya ve Mars ortasındaki benzerlik ve farklılıkları kapsamlı biçimde ortaya çıkarmasıydı. Mars’ın derinliklerinde ne üzere gereçlerin olduğu ve bunların oluşturduğu katmanlar, buradan ısının ne kadar çabuk sızdığı üzere noktalar bilim beşerlerine gezegenin şartlarının yaşama uygun olup olmadığını anlayacak bilgiler sunuyor.
MARS’TAKİ UFAK SARSINTILAR GEZEGENİN NORMALİ
Phys.org’un haberine nazaran her ne kadar InSight muhtemelen çok daha fazlasını öğretecek olsa da NASA Mars’a dair InSight sayesinde üç temel bulgu elde etti. Bunlardan birincisi Mars’taki küçük ölçekli sarsıntıların istisna değil norm olması. Insight’ın sismometresi uzak aralıklardan hafif sarsıntıları dahi tespit edebilecek bir hassaslıkta geliştirilmişti.
Nisan 2019’da birinci Mars zelzelesinin tespit edilmesinin akabinde her ne kadar 4 şiddetini geçmese de gezegenin sık sık sallandığı saptanmıştı. Sismologlar daha büyük sarsıntılara rastlanmamasının bir çeşit baht olduğunu ve bunun Mars’ın iddia edilenden daha sabit bir gezegen olduğuna işaret ettiğini belirtmişti.
KUVVETLİ RÜZGAR SARSINTILARI PERDELİYOR OLABİLİR
InSight’ın tespit ettiği sarsıntılar ziyadesiyle tertipliydi ve bu hareketlilikler neredeyse günlük dönemde gerçekleşiyordu. Lakin bu yılın Haziran’ından itibaren tespitler esasen durdu. O vakitten bu yana yalnızca 5 zelzele tespit edildi ve hepsi de Eylül’de gerçekleşti.
Bilim insanları sismik olarak boş olan bu periyotlardan Mars’taki rüzgarların sorumlu olduğunu düşünüyor. Gezegen en rüzgarlı devrine Dünya tarihiyle Haziran’da girmişti. Uzmanlar bu rüzgarların InSight’ın sismometresinin hassasiyetini etkilediğini düşünüyor.
Lakin rüzgarın kendisi de yeri sarsıyor ve esasen bunu başka küçük sarsıntıları perdeleyecek biçimde yapıyor. Bu tesirin Insight’ın birinci sarsıntıyı tespit etmeden evvel de emsal biçimde oluşmuş olabileceği düşünülüyor. Bilim insanları InSight’ın sağladığı bilgilerden evvel rüzgarın yer sarsıntılarını ne ölçüde etkilediğinin bilinmediğini tabir ediyor.
YÜZEY DALGALARI EKSİK
Tüm sarsıntılar gezegenin içinden geçen iki tıp dalgaya sahip: Birincil dalgalar (P dalgaları) ve ikincil dalgalar (S dalgaları). Ayrıyeten bu sarsıntılar yer kabuğunun yüzeyi boyunca yavaşça hissedilen üçüncü bir kategori de yaratıyor. Bunlar yüzey dalgaları.
Dünya’da sismologlar yüzey dalgalarını gezegenin iç yapısına dair bilgi edinmek gayesiyle kullanıyor. Mars’a ulaşmadan evvel InSight’ın sismologları bu dalgaların yüzeyin yaklaşık 400 km altına kadar bilgi vermesini umuyordu. Lakin yüzlerce sarsıntı gerçekleşmesine karşın bu sarsıntılardan hiçbirinin yüzey dalgası üretmediği keşfedildi.
Mars’ta yüzey dalgalarının olmaması yahut bunların tespit edilememesinin InSight’ın yaklaşık 10 km altındaki geniş çaplı çatlaklarla alakalı olabileceği düşünülüyor. Bu InSight’ın saptadığı sarsıntıların gezegenin çok derininden geldiğini de gösteriyor olabilir zira bunlar güçlü yüzey dalgaları üretmez.
Her ne kadar InSight muhtemelen daha fazlasını sağlayacak olsa da şu ana kadar gösterdikleri bilim insanlarını oldukça şaşırtan cinstendi.
Cumhuriyet