Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Aylık Fiyat Gelişmeleri Raporu’na nazaran, yıllık enflasyonundaki artışın sürükleyicisi temel mal ve güç kümeleri oldu.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) ocak ayında Tüketici Fiyat Endeksi’nin (TÜFE) yüzde 1,68 arttığını ve yıllık enflasyonun yüzde 14,97 olduğunu açıklamasının akabinde TCMB’nin Ocak Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu da yayımlandı.
Rapora nazaran, döviz kurunun birikimli yansımaları ve milletlerarası fiyatların tesiriyle üretici fiyatlarındaki güçlü artış eğilimi devam ederken, bu devirde tüketici yıllık enflasyonundaki artışın sürükleyicisi temel mal ve güç kümeleri oldu. Giyim dışında kalan temel mallarda; birikimli döviz kuru tesirleri, talep şartları, birtakım bölümlerde süregelen arz kısıtları ve memleketler arası metal fiyatlarındaki gelişmelere bağlı olarak fiyat artışları yüksek seyrini sürdürdü. Giyim enflasyonunda ise kısmi bir toparlanma gözlenmekle birlikte düşük seviyeler korundu. Güç enflasyonu, petrol fiyatlarındaki artış ile elektrik, şebeke suyu, doğalgaz üzere yönetilen/yönlendirilen kalemlerdeki gelişmeler sonucunda yükseldi.
Kelam konusu periyotta yıllık enflasyon hizmetlerde sonlu ölçüde gerilerken, besin kümesinde taze meyve ve zerzevat fiyatlarındaki düzeltmeyle düşüş kaydetti. Öbür taraftan, çiğ süt alım fiyatlarındaki artışın ve milletlerarası ziraî emtia fiyatlarının yansımalarıyla başka besin eserlerinde enflasyon arttı.Bu görünüm altında, B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonu ve eğilimleri yükseldi.
Bu periyotta B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 1,48 ve 1,19 puan artarak yüzde 16,00 ve yüzde 15,50 olarak gerçekleşti. Kovid-19 salgınıyla birlikte 2020 yılında hane halkı tüketim kalıplarında kıymetli değişimler olurken, bu doğrultuda TÜFE sepetindeki yükler güncellendi.
Salgından olumsuz etkilenen lokanta-otel, giyim-ayakkabı, eğitim, eğlence-kültür, ulaştırma üzere kümelerin sepet içerisindeki tartısı bir evvelki yıla kıyasla geriledi. Buna karşılık, besin, konut, konut eşyası üzere alt kümelerin tartısı yükseldi. En besbelli değişim besin ve alkolsüz içecekler kümesinde yaşanırken, bu kalemin hissesi 3,17 puan artışla yüzde 25,94’e ulaştı. Bu periyotta temel mal kümesinin yükü yükselirken, salgından olumsuz etkilenen hizmet dalının hissesi geriledi. Alt kümelerin yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir evvelki aya nazaran temel mal ve güç kümelerinin katkıları sırasıyla 0,63 ve 0,30 puan artmış, besin, alkol-tütün-altın ve hizmet kümelerinin katkıları sırasıyla 0,38, 0,10 ve 0,08 puan azaldı.
KENT İÇİ ULAŞIM FİYATLARINDAKİ DÜZENLEMELER BELİRLEYİCİ OLDU
Hizmet fiyatları ocak ayında yüzde 1,87 oranında artarken, küme yıllık enflasyonu 0,14 puan düşüşle yüzde 11,52 oldu. Yıllık enflasyon, ulaştırmada yükselirken, kira, lokanta-otel ve haberleşme kümelerinde sonlu bir biçimde arttı, öbür hizmetler kümesinde ise geriledi. Ulaştırma hizmetlerindeki yükselişte kent içi ulaşım fiyatlarındaki düzenlemeler belirleyici oldu.
Lokanta-otel yıllık enflasyonundaki artışta yemek hizmetleri öne çıkarken, bunda besin fiyatları ve taban fiyat gelişmelerinin tesirli olduğu değerlendirildi.
Kira kaleminde aylık enflasyon sürat kazanırken, yıllık enflasyon üst taraflı seyrini sürdürdü. Öte yandan, sıhhat hizmetlerindeki artışlara karşın, döviz kuru gelişmelerinin de takviyesiyle, başka hizmetler kümesinde yıllık enflasyon geriledi. Haberleşme hariç tutulduğunda, mevsimsellikten arındırılmış hizmet enflasyonu eğiliminin yüksek seyrini koruduğu görüldü.
YILLIK ENFLASYON TÜM ALT KÜMELERDE YÜKSELDİ
Rapora nazaran, temel mal enflasyonu ocak ayında 2,94 puan artışla yüzde 20,18 olurken, bu devirde yıllık enflasyon tüm alt kümelerde yükseldi.
Döviz kuruna ve finansman şartlarına hassas olan güçlü tüketim malları fiyatları ocak ayında yüzde 1,45 oranındaki artış kaydederken, mobilya fiyatlarındaki yükseliş (yüzde 6,31) dikkati çekti. Bu devirde elektrikli ve elektriksiz aletlerde de artışlar devam ederken, birikimli döviz kuru tesirlerinin gözlendiği başka temel mal kümesinde aylık enflasyon yükselerek yüzde 2,03 oldu.
Giyim ve ayakkabı kümesinde dönem indirimi geçen yılki düzeyinin altında gerçekleşirken, yıllık enflasyon yüzde 1,91’e yükseldi.
Güç fiyatları ocak ayında yüzde 3,24 arttı. Güç kümesinde yönetilen/yönlendirilen fiyatlardaki ayarlamaların tesirleri gözlenirken elektrik, şebeke suyu ve doğalgaz fiyatları sırasıyla yüzde 6,18, yüzde 7,15 ve yüzde 1,09 oranlarında yükseldi.
Akaryakıt fiyatlarındaki artış oranı ise milletlerarası petrol fiyatlarındaki yükselişe rağmen Türk lirasındaki pahalanma ve eşel taşınabilir uygulaması sonucunda yüzde 0,65 ile sonlu kaldı. Böylece, güç yıllık enflasyonu 2,22 puan artarak yüzde 7,86’ya yükseldi.
YILLIK ENFLASYON İŞLENMİŞ BESİN KÜMESİNDE YÜZDE 18,08’E GERİLEDİ
Besin ve alkolsüz içecek fiyatları ocak ayında yüzde 2,48 oranında artarken, küme yıllık enflasyonu ise baz tesiriyle 2,50 puan azalarak yüzde 18,11 oldu. Bu devirde yıllık enflasyon işlenmiş besin kümesinde 2,59 puan artışla yüzde 18,11’e yükselirken, işlenmemiş besin kümesinde baz tesirleriyle 8,26 puan azalarak yüzde 18,08’e geriledi.
İşlenmemiş besin kümesinde mevsimsellikten arındırılmış datalar, zerzevat fiyatlarında epey bariz olmak üzere taze meyve-sebze fiyatlarında aylık bazda kıymetli bir düşüşe işaret etti.
Bu devirde, başka işlenmemiş besin kümesinde çiğ süt referans fiyatındaki ayarlamanın süt fiyatlarına (yüzde 14,52) yansıdığı gözlenirken, et fiyatlarındaki artışlar da dikkati çekti.
Ocak ayında işlenmiş besin fiyatları aylık yüzde 3,75 oranında arttı. Milletlerarası yağ fiyatlarının tesirlerinin görüldüğü katı-sıvı yağlar kümesinde (yüzde 5,43) süratli artışlar devam ederken, çiğ süt fiyat ayarlamasının dolaylı tesirleri başta peynir ve öteki süt eserleri (yüzde 10,48) olmak üzere ilgili kümelere geniş bir yayılımla yansıdı. Bu gelişmelerle, taze meyve-sebze dışı besin kümesi yıllık enflasyonu yüzde 19,89’a yükseldi. Ocak ayında alkollü içeceklerden alınan ÖTV, 2020 yılının ikinci yarısındaki yurt içi üretici enflasyonuna bağlı otomatik güncelleme düzeneğiyle arttırıldı. Bu çerçevede, alkollü içecekler kümesinin yıllık enflasyonu 11,73 puan artarak yüzde 18,48 oldu.
ZİRAÎ EMTİA VE PETROL FİYATLARI BARİZ BİR ARTIŞ KAYDETTİ
Yurt içi üretici fiyatları (Yİ-ÜFE) ocak ayında yüzde 2,66 oranında yükselirken, yıllık enflasyon 1,01 puan artarak yüzde 26,16 oldu. Üretici fiyatlarında gözlenen bu yükselişte, döviz kurunun birikimli yansımaları ve memleketler arası emtia fiyatlarında süregelen artışların yanı sıra kimi bölümlerdeki arz kısıtları ve güçlü talep şartları rol oynadı. Bu periyotta, bilhassa ziraî emtia ve petrol fiyatları bariz bir artış kaydetti. Petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının eğilimi bir ölçü gerilemekle birlikte yüksek düzeyini korudu.
Ana sanayi kümelerine nazaran incelendiğinde, yıllık enflasyon sağlam ve dayanıksız tüketim malları ile orta malı kümelerinde yükselirken, güç kümesinde yatay seyretti.Sermaye malı kümesinde ise geriledi. Aylık bazda ise sağlam ve dayanıksız tüketim mallarında daha besbelli olmak üzere bütün alt kümelerde fiyat artışları kaydedildi.
Orta malları kümesi fiyat artışında kağıt eserleri, demir-çelik ve inşaat orta girdileri öne çıkarken, ana metal kümesinde yıllık enflasyon yüzde 56,85’e ulaştı. Sermaye malı fiyatlarındaki yükselişte demiryolu taşıtları, kara taşıtlarının kesim ve aksesuarları ile makineler tesirli oldu. Birçok dala girdi teşkil eden kağıt ve kağıt eserlerindeki fiyat artışları devam ederken, bu kümede yıllık enflasyon yüzde 42,55’e yükseldi.
Sağlam tüketim malları fiyatlarındaki yükselişte mobilya, öteki ulaşım araçları ve mesken aletleri fiyatlarındaki artışlar belirleyici oldu. Dayanıksız tüketim mallarında ise süt eserlerindeki artışlar daha besbelli olmak üzere et eserleri ve katı-sıvı yağlarda da fiyat artışları gözlendi. Bu gelişmelerle, tüketici fiyatları üzerindeki üretici fiyatları kaynaklı baskılar, temel mal ve besin kümelerinde besbelli olmak üzere, güçlü bir halde devam etti.
Cumhuriyet
