ODTÜ İnşaat Mühendisliği mezunu olan Açıkmeşe, asistanlık yaptığı devirde burs kazanarak ABD’ye gitti ve orada yüksek lisans ile doktora eğitimini tamamladı. Akabinde NASA’ya başvuran Açıkmeşe, mülakatını gerçekleştirdikten 8 ay sonra işe alındı ve NASA’nın en beğenilen laboratuvarlarından biri olan ‘Jet Propulsion Laboratory’de (JPL) Güdüm Denetim Tahlil Grubu’nda çalışmaya başladı. Birebir vakitte JPL, NASA’nın Mars’a iniş projelerinin geliştirdiği ve uygulamaya soktuğu ana merkezi.
9 buçuk sene JPL’de çalışan Behçet Açıkmeşe, Washington Üniversitesi’nde çalışmalarına devam ediyor.
MİSYONUN EN KRTİK KISMI
Açıkmeşe, Curiosty ve Perseverance robotları için geliştirdiği algoritmaya ait şunları kaydetti:
“Robotların Mars’a ulaştıktan sonra atmosfere girdiklerinde inişleri için 7 dakikalık bir süreç var. Düşünebiliyor musunuz? 7 ayda oraya gidiyorsunuz, 7 dakikada iniyorsunuz ve yıllarca orada kalacaksınız.
Aslında ben, projenin çok küçük ancak çok kritik bir kısmına dâhil oldum. Robotların Mars’a indirilmesinde kullanılan 4 temel güdüm denetim sistemleri algoritması var. Bunlardan birini de ben geliştirdim. Algoritma geliştiricileri olarak 7 kişilik bir ana kümemiz vardı. Dışarıdan takviye aldığımız pek çok insan da oldu alışılmış. Lakin biz çok kilit bir pozisyondaydık. Aldığımız risk bizi başkalarından daha çok öne çıkardı.
Robotlarda evvelden kamera yoktu şimdiki inişte ise kamera kullanıldı. Mars’ta size pozisyon bilgisi verebilecek bir GPS de yok yalnızca radar var. Radar da size yalnızca yerden ne kadar yüksekte olduğunuzun bilgisini veriyor. Pozisyonu tespit edebilmek için yeni bir teknoloji olarak kamera konuldu.
9 yıl ortadan sonra Curisotiy ve Perseverance için geliştirdiğim algoritmanın temelinde bir değişiklik olmadı. Yalnızca Perseverance için yeni parametreler eklenerek test edildi. Bana soru sormak için geri dönmelerine bile gerek kalmadı. Ayrıyeten Mars’a yönelik tekrardan bir seyahat yapılırsa benim algoritmam yine kullanılabilir.“
SÜPERSONİK SÜRATE DAYANAN ÖZEL KUMAŞ
Perseverance’ın inişinde katkı sağlayan paraşüt sistemini de anlatan Açıkmeşe, şu tabirleri kullandı:
“Uzay aracının birtakım sensörlerinden gelen dataları işleyerek bir parametrenin değişimini gözlemliyorlar. O belirli bir noktaya ulaştığında paraşütü açıyorlar. Paraşütün ne vakit açılmasının gerektiğini tespit eden çok kolay bir algoritması var. Paraşüt, vazifenin en bilinmeyen kısımlarından biri. Çok ince ve özel bir kumaştan yapılmış bir yapısı var. Süpersonik sürate sağlam bir kumaştan bahsediyoruz. Bu saatte bin 6 yüz-bin 7 yüz kilometre sürat demek oluyor. Alışılmış Mars’ın atmosferinin yoğunluğu o kadar az ki o yüzden uygulanan kuvvetler de nispeten az oluyor. O paraşütün büyük kuvvetlere dayanması ve açılması lazım. Paraşütün açılmasını sağlayan küçük patlayıcılar var. Paraşüt açıldıktan sonra 20-22 metre çapında bir daire biçiminde bir alan kaplıyor.
Robotu duracak sürate getirecek yakıtı taşımak çok sıkıntı. Paraşüt bayağı bir suratı alıyor ancak tekrar de hepsini alamıyor. Yalnızca onunla inmeye kalkarsanız çakılırsınız. Paraşütün asıl emeli robotu yavaşlatmak.“
BLUE ORIGIN ORTAK ÇALIŞMA
Dünyanın en varlıklı insanı Jeff Bezos’un sahibi olduğu Blue Origin ile ortak çalışmalar yürüttüklerini de belirten Açıkmeşe, “6 sene evvel Blue Origin ile ortak çalışmalar yürütmeye başladık. Benim birtakım çalışmalarımı kendilerine uyarlamak istediler. Daha evvelce Dünya’ya iniş ve çıkış üzerine çalışmıştık. Şu andaki mevcut projemizde ise uzayda iki uzay aracını bir ortaya getirerek onları kenetleyecek ve ayıracak hareketlerin güdüm denetim sistemleri algoritmalarını geliştiriyoruz“ dedi.
TÜRKİYE’NİN ÖNEMLİ YETENEKLERİ VAR”
“Türkiye’nin azımsanmayacak kadar önemli teknik yetenekleri var. Otonom drone’lardan Roketsan’ın son 40-45 yıldır aşikâr bir yere gelmesine kadar…” tabirlerini kullanan Açıkmeşe, “Türkiye için umduğum olabildiğince iyi bir şeyler olması. Dışarıdan kestirmek çok zor” diye konuştu.
Türkiye’nin 2023’teki “Ay’a sert iniş” maksadına ait değerlendirmelerde bulunan Açıkmeşe, “Yumuşak iniş yapmak için birçok yeni teknoloji lazım. Sert iniş maksadı bu noktada çok mantıksız değil. Evvel kendi başınıza yörüngeye çıkmanız gerekiyor. Bu birinci büyük sorun. Sonrasında yörüngeden Ay’a navigasyon yapmanız gerekiyor. Bu ikinci büyük sorun. Akabinde da yumuşak iniş yani üçüncü büyük sorun geliyor. Bu bütçenin de çok büyük sayılara çıkmasına neden olabilir. Fazladan yakıt koymanız gerekebilir, bu bile maliyeti çokça artırabilir. Sert iniş bütçe açısından mantıklı bir dengeleme olabilir. Örnek olarak, İsrail yakın vakitte Ay’a iniş yapan bir ülke oldu. Yanlış hatırlamıyorsam çakılmak istemiyorlardı ancak çakıldılar. O kadar kolay değil. Dışarıdan teknik olmayan bireylerin bunu anlaması güç. Teknik bireylerin bile anlayarak en iyi kararı vermesi epeyce güç“ sözlerini kullandı.
“BİRLİKTE ÇALIŞABİLİRİZ”
Türkiye’ye uzay projelerine yönelik takviye sağlayabileceğini belirten Açıkmeşe, son olarak şu biçimde konuştu:
“Kesin olarak geri dönmeden de birlikte çalışabiliriz. Geçtiğimiz günlerde Birleşik Arap Emirlikleri, Amerikalı üniversitelerden birtakım hususlarda takviye alarak Mars’ın yörüngesine girdi. Bu işleri yapan çok az insan var. Ben onlardan biriyim. Pandemi periyodu olmasa esasen yılın 3-4 ayını Türkiye’de geçiriyorum. Bu nedenle benimle çalışmanın çok güç olacağını düşünmüyorum.”
Cumhuriyet
