Getty Images
Çoğunlukla görünmezler ancak bilgisayar çipleri, etrafımızdaki dijital eserlerin kalbindedir. Çipler, tedariğinde problemler yaşandığında imalatı durdurabilir.
Geçen yıl oyun tutkunları yeni grafik kartları satın almakta zorlandığında, sorunun birinci işaretleri alınmıştı. Apple, yeni iPhone motelinin çıkışını ertelemiş ve son Xbox ve PlayStatation oyun konsolları talebi karşılamakta çok zorlandı.
Ve sonra, yılbaşından çabucak evvel salgından sonra toparlanmaya başlayan otomotiv ensdüstrisinde “chipageddon-çip felaketi” yaşanmaya başlandı.
Yeni model arabalarda 100’den fazla mikroişlemci yer alıyor ve imalatçılan bunların hepsini tedarik edemiyor.
Daha sonra teknoloji şirketleri, bir biri gerisine çip sorunu yaşamaya başladıklarını duyurdu.
Samsung kendi eserleri ve öteki markaların eserleri için hafıza çipi üretimi siparişlerine yetişemediğini açıkladı.
Getty ImagesSamsung dünyanın en büyük çip üreticilerinden biriVe esas akıllı telefonlar ve tüketici aygıtları için işlemci ve modem üreten Qualcomm da tıpkı sorunu yaşadığını bildirdi.
Salgının tesiri
Dünyadaki birçok sıkıntıda olduğu üzere, sorunun nedeni kısmen koronavirüs.
Kısıtlamalarda insanların meskenden çalışabilmesine imkan sağlamak için bilgisayar ve öteki aygıtların satışında patlama oldu. Ayrıyeten, meskende geçen boş vakitlerini pahalandırmak için yeni aygıtlar satın aldılar.
Bu ortada, otomototiv sanayisinin satışlarında birinci periyotlarda büyük düşüş oldu ve çip siparişlerinde kesintiye gittiler.
Lakin sonra, 2020’nin üçüncü çeyreğinde arabalara talep beklenenden daha da çok arttı ve tüketici elektroniğine olan talep de azalmadan sürdü.
5G altyapısı
Mevcut çip üreticileri kapasitelerini zorlarken, yeni tesisler açmak o kadar da kolay değil.
Analist Richard Windsor, “Temel atıldıktan sonra fabrikayı açmak 18 ila 24 ay sürüyor. Ve inşa etseniz bile üretim ayarları yapmanız gerekiyor ki bu da vakit alıyor. Bu o denli açıp, kapatabileceğiniz bir şey değil” diyor.
5G altyapısının oluşturulması da talep üzerindeki baskıyı artırıyor.
Ve ABD’nin ticaret kısıtlamalarının yeni sipariş vermesine mani olmasından evvel Huawei büyük bir sipariş verdi.
Üretim için genelde stok yapmayan otomotiv endüstrisiyse şu anda dert yaşıyor.
Getty ImagesGeneral Motors, Kuzey Amerika’daki üç fabrikasında üretimi durdurmayı ve Güney Kore’dekinde azaltmayı planlıyor.Son periyotta önde gelen çip üreticileri TSMC ve Samsung, son teknoloji eserleri için bir oldukça karmaşık yeni 5 nanometre çip üretim süreci için milyarlarca dolar harcadı.
Lakin uzmanlar, genel manada bölümün az yatırım yapılmasından muzdarip olduğunu belirtiyor.
Counterpoint Araştırma’nın geçtiğimiz günlerdeki raporunda, “İkinci sınıf üreticiler son birkaç yılda, düşük kar, az kar marjları ve yüksek borçluluk bildirimi yaptı. Karlılık manasında küçük kuruluşlar için yeni tesisler açılması zor” denildi.
Ve bu çip üreticilerinin bir birçok, ek talebe üretimi değil, fiyatlarını artırarak cevap verdi.
Zincirleme tesir
Windsor, çip derdinin en iyi ihtimalle Temmuz ayında çözülmesini bekliyor.
Başkalarıysa bunun daha uzun sürebileceğini belirtiyor.
Bir çip üreticisi, Wall Street Journal gazetesine yaptığı açıklamada, siparişlere yetişemediklerini, bir araba üreticisinin bugün vereceği siparişi, fakat 40 hafta sonra teslim edebileceklerini söyledi.
Bunun değerliye patlayabilecek zincirleme tesirleri de olabilir.
Danışmanlık şirketi AlixPartners, üretimi kısmak zorunda kalacağı için otomotiv sanayisinin satış gelirinin 64 milyar dolar azalacağını iddia ediyor.
Sanayinin satışlardan yılda 2 trilyon dolarciro yaptığını da ekleyelim.
Monopol üreticiler
Bu durumun jeopolitik tesirleri de var.
ABD hala kesim dizaynında başkan ülke.
Fakat çip üretimi sanayisinde Tayvan ve Güney Kore hakim.
İktisat uzmanı Rory Green, bu iki Asya ülkesinin işlemci çiplerinin yüzde 83’ünü, hafıza çiplerinin ise yüzde 70’ini ürettiğini iddia ediyor.
Green, “OPEC petrol için neyse, Tayvan ve Güney Kore de çip üretiminin tekeli” diyor.
Bu durum, ABD’de korkuları artırdı ve bir lobi kümesi şu anda krizi gelecekteki tedarik sıkıntılarının habercisi diye tanımladı.
15 senatör de, ABD Lideri Joe Biden’a mektup yazıp, iç piyasadaki üretimi teşvik etmesi daveti yaptı.
Lakin bu durumdan en berbat etkilenen, tüm ülkelerden daha çok sayıda araba üreten Çin.
Araştırma şirketi IHS, yılın birinci çeyreğinde olağandan 250 bin daha az araç üretileceğini iddia ediyor.
Çin ordusu
Pekin idaresi, uzun müddettir her durumda ülkeyi bu alanda kendi kendine kâfi hale getirmek istiyor.
Fakat ABD, Çin şirketlerinin Amerikan teknolojisini kullanarak Çin ordusunu güçlendirmelerini engellemek için adımlar attı.
Mevcut kriz, Çin idaresini bu alanda uğraşlarını artırmak için teşvik etti.
‘Daha pahalı’
Şu anda, tüketicilerin birkaç şeyi akıllarında tutması gerekiyor.
Getty ImagesDaha küçük markalar, istedikleri gereçleri bulmakta zorlanabilir.Birtakım araba modelleri için bekleme mühleti uzayacak ve kimi aygıtları bulmak zorlaşacak.
Samsung ve Apple üzere en büyük oyuncuların kendilerini öncelik listesinde ön sıralara çıkartabilecek satın alma güçleri var.
Fakat daha küçük markalar orantısız biçimde etkilenebilir.
CSS Insight Danışmanlık’tan Ben Wood, eserlerin daha da pahalanabileceğini ya da olağanda olduğu üzere vakitle ucuzlayamayabileceğini söylüyor.
Wood, “Yani hakikaten almak istediğiniz bir aygıt varsa, birkaç aya ucuzlar diye beklemekten kaçının” diyor.
Cumhuriyet
