Salgında toplumsal hayatı kısıtlamaya yönelik tedbirler sırasında sismik gürültü global çapta yarı yarıya azaldı. Bu da elbet bilime yaradı. Bilim insanları, çoklukla insan faaliyetleri yüzünden “boğulan” saklı doğal sinyalleri tespit etmek için az bir sessizliğe sahip oldu.
Araştırmacılar, imkânları el verdikçe zelzele ve volkan üzere doğal kaynaklardan gelen sismik dalgaları ölçmeye çalışıyor. Lakin insan faaliyetlerinin merkezinde yer alan kamyon, otomobil, fabrika ve hatta alışveriş merkezlerinden yayılan yüksek frekanslı sismik dalgalar, buna pürüz oluyor. Bu da birçok bilim insanına, doğal sinyalleri tespit etmekte zorluk yaşatıyor. İnsan kaynaklı gürültüyü, teknoloji aracılığıyla yapay olarak silmeye çalışıyordu.
DERS KİTAPLARINA GİRECEK
Lakin son vakitlerde, elbet ki korona kaynaklı kısıtlamalar sebebiyle sismik gürültü alışılmadık derecede azalıyor. Bilim insanları, buna “antropause” diyor. Science mecmuasında yayımlanan çalışmanın başyazarı Paula Koelemeijer, “Şimdi daha sessizse, sismik risk tahlillerimizi geliştirecek daha küçük sinyallerden kimilerini alabiliriz” sözlerini kullanıyor.
Bu değerli. Zira daha küçük sarsıntıları izleyebilmek, bilim insanlarının daha büyük, daha tehlikeli zelzeleleri anlamalarına ve fayların nasıl hareket ettiğini izlemelerine yardımcı olabiliyor. Örneğin, 4 Temmuz’da Meksika’nın Petatlan kentinde 5 büyüklüğünde bir zelzele meydana geldiğinde 380 kilometre uzaklıktaki bir istasyon, sarsıntısı ham bilgilerden tespit edebildi. Olağanda, bu istasyon gürültüyü filtrelemeden bu küçük sarsıntısı kaçırırdı.
Çalışmaya katılmayan bir volkanolog olan Auckland Üniversitesi’nden Jan Lindsay, “Bu, sismik izleme ve ortam gürültüsü tespiti alanlarında değerli bir makale olacak” diyor. 2020 için “sismik gürültünün sessiz dönemi” tanımlaması yapan Lindsay, bunun muhtemelen gelecekteki yerbilimi öğrencilerinin ders kitaplarında yer alacak bir devir olacağını belirtiyor.
VOLKANİK SARSINTILARI ORTAYA ÇIKARABİLİR
Sismik gürültü, global seviyede mart ayından mayıs ayına kadar olan koronavirüs kısıtlamaları sırasında ortalama yüzde 50 oranında düştü. Ölçüm, tüm sismik sinyalleri içermenin yanında, bilim insanları, sismik gürültüdeki değişiklikleri, Google ve Apple’ın hareketlilik datalarıyla karşılaştırarak düşüşü insan aktifliği azalışına bağlıyor.
Gürültüdeki düşüş, yere nazaran değişiklik gösteriyordu: Belçika’nın Brüksel kentinde yüzde 33; Sri Lanka’da yüzde 50; New York’taki Central Park’ta yüzde10 azaldı. Kırsal bölgeler de daha sessizleşti; Namibya, Rundu’daki bir istasyondaki gürültü düzeyi yüzde 25 civarında düştü.
Kelam konusu çalışma için 185 sismik istasyondan bilgi toplandı.
GFZ Alman Yerbilimleri Araştırma Merkezi’nden Carolin Böse, “Dünyanın dört bir yanındaki sismologlar, artık bu çalışmada sunulan bilgileri iyi kullanma ve sismik kayıtlarda kapalı sinyaller arama talihine sahipler” diyor.
Bu bilinmeyen sinyallerden biri de Auckland, Yeni Zelanda’daki volkanik titreme olabilir. Buradaki volkanik alandan etkilenen bölgede 1.5 milyon insan yaşıyor. Lindsay’e nazaran, sokağa çıkma kısıtlamalarından evvel ve sonrasındaki sismik gürültüyü karşılaştırmak, bilim insanlarının volkanik zelzeleleri ortaya çıkarmasına yardımcı olabilmesi açısından kıymet taşıyor. “Bu, teorik olarak, gelecekteki bir patlamaya kadar kritik olacak bir ekstra ihtar müddeti sağlayabilir” diyor Lindsay.
https://eos.org/articles/the-seismic-hush-of-the-coronavirus
Cumhuriyet
