Bilindiği üzere, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun “Yer değiştirme suretiyle atanma” başlıklı 72 nci unsurunda, “Kurumlarda yer değiştirme suretiyle atanmalar; hizmetlerin gereklerine, özelliklerine, Türkiyenin ekonomik, toplumsal, kültürel ve ulaşım kaideleri tarafından benzerlik ve yakınlık gösteren vilayetler gruplandırılarak tespit edilen bölgeler ortasında adil ve istikrarlı bir sistem içinde yapılır.
Yeniden yahut yer değiştirme suretiyle yapılacak atamalarda; aile ünitesini koruma etmek bakımından kurumlar ortasında gerekli uyum sağlanarak memur olan öteki eşin de isteği halinde ataması, atamaya tabi tutulan memurun atandığı yere 74 ve 76 ncı hususlarda belirtilen asıllar çerçevesinde yapılır. Yer değiştirme suretiyle atanmaya tabi memurun atandığı yerde eşinin atanacağı teşkilatın bulunmaması ya da teşkilatı olmakla birlikte niteliğine uygun münhal bir vazife bulunmaması ve ilgilinin de talebi halinde, bu çalışana eşinin misyon mühleti ile sonlu olmak üzere aşağıdaki şartlarda müsaade verilebilir.
Bu suretle müsaade verilenlere, aylık ve başka ödemelerine karşılık olarak, aylık (taban ve kıdem aylığı dahil), ek gösterge, artırım ve tazminatlarının yasal kesintiler düşüldükten sonraki net ölçüsünün, eşleri;
a) Harikulâde Hal Bölgesine dahil vilayetlerle bu vilayetlere mücavir olarak belirlenen vilayetlerde misyonlu olanlara % 60’ı,
b) Kalkınmada 1 inci derecede öncelikli yörelerde misyonlu olanlara % 50’si,
c) Kalkınmada 2 nci derecede öncelikli yörelerde vazifeli olanlara % 25’i,
kurumlarınca takım tasarrufundan ödenir.
Eşleri öbür yörelerde misyonlu olanlar ise fiyatsız müsaadeli sayılır.
Yukarıda sayılanların takımları eşlerinin görevlendirme müddetiyle hudutlu olarak gizli tutulur. Lakin, bu müddet memuriyet boyunca 4 yılı hiç bir surette geçemez. Bunların kademe ilerlemesi; emeklilik ve başka bütün hakları ve yükümlülükleri devam eder. Lakin fiyatsız müsaade verilenlerin bu müddetlerinin emeklilikten sayılabilmesi için kesenek ve kurum karşılıklarının her ay kendileri tarafından T.C. Emekli Sandığına yatırılması gerekir.” hükmü yer almaktadır.
– Zarurî yer değiştirmeye tabi eşten ötürü fiyatsız müsaade kimler için geçerli?
Memurun eşinin üstteki karar sebebiyle atanabilmesi için memurun mecburî yer değiştirmeye tabi olması ve eşlerin ikisinin de “memur” statüsünde olması gerekmektedir. 657 sayılı Kanunun 72 nci hususundan zarurî yer değiştirmeye tabi olan memurlar anlaşılmaktadır!
Zorunlu yer değiştirmeye tabi olan memurun memur eşinin ataması, kurumlar ortası nakil yoluyla yahut kurum içinde tıpkı yahut öteki yerlere kazanılmış hak aylık dereceleriyle bulundukları takım dereceleriyle yahut anılan Kanunun derece yükselmesi şartlarını belirten 68 inci husustaki kurallar dahilinde yapılmaktadır. Mezkur kararda bu bahiste kesin karar yer aldığından yönetimlerin burada takdir yetkisi yoktur.
Bazı durumlarda, zarurî yer değiştirmeye tabi memurun eşinin atanacağı yerde kurumunun teşkilatı yoksa yahut teşkilatı bulunmasına karşın durumuna uygun boş bir vazife bulunmuyorsa bu durumdaki eşlere talebi halinde müsaade verilebilmektedir. Bu konuda yönetimlerin müsaadesi verip vermeme konusunda takdir yetkisi bulunmaktadır!
-Zorunlu yer değiştirmeye tabi memurun eşinin atanacağı ilin OHAL bölgesi, kalkınmada öncelikli yörelerde bulunması vb. durumlara nazaran alacağı fiyat farklılık göstermektedir.
– Mecburî yer değiştirmeye tabi olan memurun vazife mühleti boyunca müsaade kullanan eşin takımları kurumlarınca gizli tutulmaktadır. Lakin bu müddet en fazla 4 yıldır. Bu mühletin sonunda bu karar geçersiz hale gelmektedir.
-Ayrıca müsaadeli eşlerin intibak süreçleri, emeklilik ve öbür tüm hakları devam etmektedir. Yalnızca aylıksız müsaade verilen eşin (diğer yörelerde vazifeli olan eş sebebiyle) bu müddetlerinin emeklilikten sayılabilmesi için kesenek ve kurum karşılıklarının her ay kendileri tarafından SGK’ ya yatırılması gerekmektedir.
– 4/B’li eş, zarurî yer değiştirmeye tabi eşten ötürü fiyatsız müsaade alabilir mi?
Yukarıdaki karar ve açıklamalar birlikte değerlendirildiğinde,
-Zorunlu yer değiştirmeye tabi memurun eşinin eşi sebebiyle atandığı yerde kurumunun teşkilatının olmaması yahut teşkilatı olmasına karşın niteliğine uygun boş bir vazifenin olmaması halinde bu durumdaki eşlere müsaade kullandırılabileceği,
-Memurun eşinin 4/B statüsünde kontratlı işçi olarak çalışması durumunda bu müsaade hakkından faydalanamayacağı mer’i mevzuat kararlarından anlaşılmaktadır.