Kızıl elma: Kavramın anlamı nedir? İktidar kızıl elma söylemine neden başvurdu?

Getty Images

2018 yılında, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Suriye’nin Afrin kentine yönelik düzenlediği Zeytin Kolu Harekatı’na katılan bir asker, kendisine yöneltilen “İstikamet neresi?” sorusuna “Kızıl elma” karşılığını vermişti.

O günlerde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da bir konuşmasında bu askerin kelamlarını hatırlatıp, “Evet, bir kızıl elmamız var. Biz o maksada yanlışsız gidiyoruz” demişti.

Kızıl elma ile neyin kastedildiği o günlerde tartışma konusu olmuş, Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, şu yorumu yapmıştı:

“Bugün, 2018 yılında kızıl elma; Türkiye Cumhuriyeti’nin bütün vatandaşlarıyla bir arada barış, huzur içerisinde, refah içerisinde ve bağımsız bir formda yaşaması gayesidir.”

Kızıl elma kavramı iki yıl sonra, bu defa Cumhurbaşkanlığı Irtibat Başkanlığı’nın hazırladığı bir kliple yine gündeme geldi.

İletişim Başkanlığı Malazgirt Zaferi’nin 949. yıl dönümü dolayısıyla “Kızıl Elma” marşı hazırladı.https://t.co/hhshvBRhIkhttps://t.co/jmtQEyAMsZ

— T.C. İletişim Başkanlığı (@iletisim) August 25, 2020

Başkanlığın, Malazgirt Zaferi’nin yıldönümü nedeniyle hazırladığı klip, kutlamalara özel olarak bestelenen Kızıl Elma Marşı için hazırlandı.

“Malazgirt’te şahlanan Alparslan üzere / Zaferlerle tarih yazan ecdadım üzere / Çağ kapatıp çağ açan ceddimiz gibi/ Gayemiz kızıl elma marş ileri” marşın kelamlarından kimileri.

Klipte, Malazgirt muharebesinden İstanbul’un Fethi’ne, oradan Osmanlı periyoduna çeşitli savaş ve fetih sahneleri canlandırılıyor. Günümüz Türkiye’sinin güvenlik güçlerinin imgelerine de klipte yer veriliyor ve ayrıyeten 15 Temmuz’da yaşananlar ile Ayasofya’nın ibadete açılmasına gönderme yapılıyor.

Klibin sonlarında ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan görülüyor ve Erdoğan, Kuran-ı Kerim’in Fetih mühletinin birinci ayetlerini okuyor.

Erdoğan, son günlerde Twitter’dan paylaştığı öbür bir klipte ise Niyazi Yıldırım Gençosmanoğlu’nun ‘Malazgirt Marşı’ şiirinden bir kısım okudu.

Erdoğan’ın okuduğu kısımda, “Yiğitler kan döker, bayrak solmaya / Anadolu başlar, vatan olmaya. Kızılelma’ya hey, Kızılelma’ya…” kelamları de yer alıyor.

Yiğitler kan döker, bayrak solmaya, Anadolu başlar, vatan olmaya. Kızılelma'ya hey, Kızılelma'ya…

Sultan Alparslan'ı ve onunla birlikte bu gazada yer alan tüm kahramanlarımızı şükranla yâd ediyorum. pic.twitter.com/EyyqO1qOzI

— Recep Tayyip Erdoğan (@RTErdogan) August 25, 2020

Bu gelişmelerle birlikte Kızıl elma söylemi kamuoyunda tekrar tartışılmaya başlandı.

Bu tartışmalar yer yer 30 Ağustos Zafer Bayramı kutlamalarının kısıtlanmasının bir ikili standart içerdiği istikametinde tenkitler içeren tartışmalarla iç içe geçti.

Bu periyotta kamuoyunda en fazla merak edilen sorulardan biri, her şeyden evvel kuşkusuz “Kızıl elma nedir?” oldu.

İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi öğretim üyesi olan, son tahsil periyodunda Londra Üniversitesi Birkbeck College’da konuk öğretim üyesi olarak misyon yapan, çalışma alanları ortasında çağdaş Türkiye tarihinde milliyetçilik de yer alan Yrd. Doç. Dr. Y. Doğan Çetinkaya, “Kızıl elmanın Türk milliyetçiliğinin düşünsel bagajında, en genel manada bir tıp cihan hakimiyeti ideali olduğunu” söylüyor.

BBC Türkçe’ye konuşan Çetinkaya, ‘Kızıl elmanın farklı periyotlarda biçim değiştiren bir dava olduğunun altını çiziyor:

“Belki devlet ve imparatorluk öncesi Türk uzunluklarında da ögelerini bulabileceğimiz, Osmanlı bir imparatorluk haline geldikten sonra Yeniçerilerin kullanacağı bir semboldür. ‘Devlet kurma geleneği adeta alnına yazılmış, bahtına işlenmiş’ Türk milletinin bir cihan devleti oluşturma davasıdır. Bu devlet ne yapacaktır bu mite nazaran? Öbür milletlere önderlik edecek, onları egemenliği altına alarak kendilerine güvenlik, saadet ve refah bahşedecektir.

“Bu ortada uzakta ve gelecekte olan ve ulaşılması gereken bir düş olduğu kadar bazen de bir teyakkuz halinin sözüdür. Mevcut bir esaretten kurtuluşun davasıdır. Bu, Orta Asya’dan çıkıp gelme ya da Ergenekon’dan kurtulma olabileceği üzere dört bir yanı içten ve dıştan sarılmış milletin bir kurtuluş öyküsü ve destanı da olabilir. Kurtuluş Savaşı’nda olduğu üzere ya da Balkan Savaşı usulü hezimetlerden, travmalardan kurtuluş üzere.

Getty Images

“Bugün doğal kızıl elma dendiğinde haklı olarak Türk milliyetçiliğinin doğuşunda yer almış ve ona katkıda bulunmuş Ziya Gökalp akla gelir. Onun ‘Kızıl Elma’ kitabı da 1914 yılında yayımlanmıştır. Çok manidar bir tarihtir bu. Hem İkinci Meşrutiyet yıllarında, yani 1908 Ihtilali’nden sonra İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin iktidarında yükselen Müslüman – Türk milliyetçiliğinin bir kolu olan Turan mefkuresi ile bağlantılıdır hem de Balkan Savaşları ve akabinde Birinci Dünya Savaşı’nda artık bir teyakkuz halinde olan milliyetçilerin ve devlet seçkinlerinin, aydınların ruh haline denk düşer. Zira bir milletin varlık yokluk davası içinde olmasını tabir eder.

“Erken Cumhuriyet devrinde yine kuruluşun bir öğesi olarak tekrar ulaşılması gereken bir amaç, dava olarak tekrar biçim değiştirir. Özcesi, dünyadaki birçok milliyetçilikte benzerini bulabileceğimiz, kendi milletine tarihi hatta tarih çok bir misyon, bir vazife biçen bir ütopyadır.

Çetinkaya, çağdaş Türkiye tarihinde bu kavramın hem milliyetçi hem de İslamcı akımlar tarafından kullanıldığını belirtiyor: “Ziya Gökalp’ten Necip Fazıl’a milliyetçi ve İslamcı niyetin farklı tonlarında onun bir biçimini, bir türevini bulmak işten bile değildir.”

Pekala iktidar, şimdilerde kızıl elma kavramına neden başvurdu ve bu mefkureye bugün hangi manası yüklüyor?

Medyada ve toplumsal medyada yazılanlara bakıldığında, iktidara yakın kısımlardan bu kavrama farklı manalar yüklenebildiği görülüyor.

Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Lideri Fahrettin Altun ise Twitter’da ‘Kızıl Elma’ Marşı klibini paylaşırken bu kavramla ilgili şu yorumu yaptı:

“Bizim için #Kızılelma büyük ve güçlü Türkiye’dir. Malazgirt’ten 15 Temmuz’a destanlar yazan milletimizin kutlu yürüyüşüdür. Kızılelma, gölgesinde kaç mazlumun serinlediği ulu çınardır. Cebeli Tarık’tan Hicaz’a Balkanlardan Asya’ya tüm insanlığın hasretle beklediğidir.”

https://twitter.com/fahrettinaltun/status/1297971223591358465?s=20

Siyaset bilimci Doğan Çetinkaya, günümüzde ‘Kızıl Elma’nın savunmacı bir biçiminin kullanıldığı kanısında:

“Erdoğan, çok ağır bir teyakkuz söylemi kullanmakta. Yani klasik devlet ve milliyetçi retorikten aşina olduğumuz, içte ve dışta, bu milletin öz bedellerine sahip olmayan, hatta ona özsel olarak ve fıtraten karşı ve düşman olanların Türk milletini yok etme gündemine karşı bir teyakkuz hali. İşte ‘Üst Akıl’ın, büyük düşmanın Türk milletini yok etmeye çalışması karşısında bir direniş.

“Hatta burada da yeniden bir tesadüfün yapıtı olmayacak halde ‘Türk milleti yeniden seçilmiş bir millet’. AKP medyasını ve toplumsal medyasını takip ederseniz karşınıza mesela şu tıp bir sav çıkar: ‘Son kale Türkiye.’ Neyin kalesi? Aslında insanlığın iyi yanının temsil edildiği pahalarla çevrelenmiş bir kale. Ve düşerse insanlığın, mazlumların, iyiliğin kaybedeceği son ülke.

“Yani aslında kızıl elmanın savunmacı bir biçimi ile karşı karşıyayız. Kızıl elma aslında Türkiye. AKP telaffuzunda yeni Türkiye. Vesayetten kurtularak kendi öz şuuruna varmış gerçek Türkiye. Ancak birebir vakitte bu ‘büyük milletin’ dünyadaki, Suriye’deki, Libya’daki, Filistin’deki, Afrika’daki mazlumları kurtarmak için de çabaladığı bir ülke. Pekala atak nereye? Kızıl Elma’nın faili olan millet. Yani bu toprakları ülke ve vatan yapan millet. Kızıl Elma’yı var eden özne. Ve natürel onun bir temsilcisi var.”

Bu ortada Çetinkaya, Ayasofya ve hilafet tartışmalarının da kızıl elma anlayışının bir modülü olduğunu savunuyor.

Getty Images

Kızıl elma, Türkiye’de yıllardır Ülkücü kesim tarafından ağır olarak sahiplenilen bir kavram.

Uzun bir devirdir Ülkücü çevrelerin sıklıkla başvurduğu bu kavramı iktidarın günümüzde bu derecede kullanmasını, AKP ile MHP ortasındaki iştirake bağlayan yorumlar da yapılıyor.

Örneğin Marmara Üniversitesi Bağlantı Fakültesi Öğretim Üyesi, Yeni Şafak gazetesi muharriri Prof. Dr. Ergün Yıldırım hususla ilgili toplumsal medyada şu yorumu yaptı:

“Ak Parti ve MHP Cumhur ittifakı fikriyatta da bir senteze yöneliyor. Kızılelma Marşı bunu gösteriyor. Kan, soy vurgusu, Türklüğe çekilen büyük kumandan Alparslan…Bunun yanında Îlâyı kelimetullah… Bakalım ittifakın geliştirmeye çalıştığı bu sentez ideoloji tutacak mı?”

Siyaset bilimci Çetinkaya ise AKP ve MHP ile diğer aktörleri de kapsayan bir siyasi birliktelikten bahsediyor fakat burada bilhassa son yıllardaki birtakım siyasi gelişmelerin Erdoğan üzere devletin güvenlik aygıtını topyekun teyakkuz haline getirdiğini, bu birlikteliğin bunun üzerinden kurulduğunu görüşünü dillendiriyor. Çetinkaya, bunun kızıl elma koalisyonu olarak da isimlendirilebileceğini belirtiyor ve kızıl elma anlayışının bu birlikteliğin gereksinimleriyle uyumlu olduğunu savunuyor:

“Bir siyasi küme ile milletin varlık yokluk gayretinin çakıştığına inanılıyor ve bunun çerçevesinde bir siyasi koalisyon oluşmuş durumda. Milletin, devletin ve bu kümelerin kendi beka sıkıntıları şimdilik birlikteliği mecburî ve yararlı kılıyor. Kızıl elmanın temsil ettiği devlet, din, ulusal davalar üzere birçok kıymet, paydaşlığın inşa edileceği ruh hali ve telaffuz için her türlü imkanı sağlıyor.”

Kızıl elma telaffuzuna iktidar tarafından önümüzdeki devirde ne sıklıkla başvurulacağını ve bu telaffuzun içinin nelerle doldurulacağını iddia etmek güç.

Fakat bunun şekillenmesinde, iç ve dış siyasetteki genel gelişmeler kadar iktidar partisinin ittifak stratejisi de kıymetli bir rol oynayabilir üzere duruyor.

Cumhuriyet