Konuk muharrir: Kürşat Coşkun
İktidarlar karikatür ve mizaha tahammülsüz. Mizahın birinci başladığı coğrafyalardan biri olan ülkemizde her şeyin müzesi var lakin 1975 yılında İBB katkısıyla açılan Karikatür ve Mizah Müzesi, değişen idarelerde bir açılıp bir kapanmaktan kurtulamadı. AKP iktidarında ise tam bir üvey evlat muamelesi gördü. Halbuki ülkemizde birinci müzecilik faaliyeti, 19. yüzyılın ortalarında, Osmanlı sanatının eski eser niteliğindeki bedelli eşyalarının Enderun Hazinesi’nde, Kutsal Emanetler’in ise Topkapı Sarayı’ndaki Hırka-i Şerif Dairesi’nde korunması ile başladı. Cumhuriyet’le birlikte müze sayısı ve çeşitliliği artırıldı, etnografya ve arkeoloji müzeleri başta olmak üzere yeni müzeler kuruldu.
Karikatür Müzesi’ne ise bir türlü sıra gelmedi. Halbuki dünyanın pek çok yerinde kurulmuş olan karikatür müzeleri eğitim ve araştırma merkezi olarak da hizmet veriyor. Gabrova Mizah ve Yergi Konutu (Bulgaristan), Basel Karikatür ve Cartoon Müzesi (İsviçre), Wilhelm Busch Müzesi (Almanya), Varşova Karikatür Müzesi (Polonya), Brüksel Bant Karikatür Sanat Merkezi (Belçika), Omiya Karikatür Sanatı Müzesi (Japonya), Milletlerarası Karikatür Sanatı Müzesi (ABD), Ulusal Çizgiroman Müzesi (Fransa), Tolentino Karikatür Müzesi (İtalya) üzere müzeler tıpkı vakitte turistik çekim odakları oldu.
Türkiye’de ise Karikatürcüler Derneği’nin kurulmasıyla (1969) birlikte bir karikatür müzesi kurulması için çeşitli teşebbüsler oldu. Birinci karikatür müzesi 2 Temmuz 1975’te İstanbul Belediyesi Karikatür Müzesi ismiyle açıldı. 12 Eylül 1980’de ise müze kapatıldı; karikatürcülerin karşı çıkmalarına rağmen Kent Tiyatroları yöneticisi Vasfi İstek Zobu’nun teşebbüsleriyle Tiyatro Müzesi’ne dönüştürüldü. Karikatür Müzesi’nin yine açılmasına yönelik dernek yöneticilerinin gayretleri sonucunda bu kere 27 Şubat 1989’da Fatih Saraçhanebaşı’nda Gazanfer Ağa Medresesi İBB Karikatür ve Mizah Müzesi ismiyle açıldı. Müzede Türk karikatürünün 1860-1960 devrini belgeleyen daima stant alanı, değişken stantların açıldığı salon, mizah kitaplığı, arşiv, özgün baskı atölyesi, çizgi sinema atölyesi üzere kısımların yanı sıra kitap, albüm ve periyodik yayın koleksiyonu, sekiz bin adet orjinal karikatür, yüz on büyük ustaya ilişkin özel evraklar, yabancı çizerlere ilişkin karikatürler bulunmaktaydı. Müze her yıl on beş bin kişi tarafından ziyaret ediliyordu.
Karikatür ve Mizah Müzesi, Recep Tayyip Erdoğan’ın İstanbul Büyükşehir Belediye Lideri seçilmesinden sonra 1994’te kapatıldı. Müzeyi, karikatür sanatkarlarının ve kamuoyunun baskısıyla bir müddet sonra tekrar açmak zorunda kaldılar lakin bu kere onarım yapılacağı mazeretiyle 2010 yılında yine kapattılar. Üstelik onarım sonrasında burayı Karikatürcüler Derneği’ne değil, Aziz Mahmut Hüdayi Vakfı’na tahsis ettiler. Karikatürcüler Derneği’ne ise süreksiz olarak Tepebaşı’nda, kâfi ve uygun şartlara sahip olmayan bir yer tahsis ettiler. Bu alanda süreksiz stantlar açılmakla birlikte, bir müzenin sahip olması gereken fizikî yetersizlik nedeniyle birbirinden ünlü ustaların pek çok yapıtı, yayın ve teşhir nesnesi depolarda ve sandıklarda bekliyor.
Bu bahiste İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne ve Lider Ekrem İmamoğlu’nu bir davette bulunmak istiyoruz. Karikatürcüler Derneği yöneticileriyle bir ortaya gelerek idaresini ortaklaşa yürütecekleri bir müze kurulması için harekete geçmelerinde tarihî bir değer var. İstanbul’da fonksiyonuna uygun bir yerde açılacak olan karikatür ve mizah müzesi, bu sanata ve ustalarına vefa borcumuzun ödenmesi konusunda olduğu kadar, İstanbul’un gülen yüzünü tüm dünyaya göstermemiz için de büyük bir fırsat olacaktır.
Cumhuriyet
