Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden jeofizikçi Daniel Rothman’ın liderliğinde yürütülen çalışmaya nazaran beklenen yok oluşlar kısa vakitte beklenmiyor; sürecin tamamlanması 10 bin yıl alabilir. Lakin her ne kadar karbondioksit düzeyi yükselişte olsa da önümüzdeki yıllarda atılacak adımlar ve karbondioksiti düşürme eforları ile bu tip felaketlerin de önüne geçilebilir.
Gezegenimiz, 4.5 milyar yıllık hayatı boyunca inişli çıkışlı birçok periyoda tanıklık etti. Hatta yalnızca son yarım milyar yılda bile 5 büyük kitlesel yok oluşla Yeryüzü’ndeki hayat silinip süpürüldü. Bu yok oluşları Ordovisyen- Silüryen, Geç Devoniyen, Permiyen, Triyas-Jura ve dinozorların yok olduğu Kretase- Tertiyer kitlesel yok oluşları biçiminde sıralayabiliriz. Bunların en büyüğü denizdeki hayatın yüzde 95’inin ve karadaki ömrün yüzde 70’ini beraberinde götüren Permiyen kitlesel yok oluşu olarak isimlendiriliyor.
Fakat tüm bu kitlesel yok oluşlara baktığımız vakit tek bir ortak nokta görüyoruz: Global karbon döngüsünün bozulmuş olması.
Bu bozulma iki halde meydana geliyor:
-Karbon dioksitin, okyanusları asidik hale getirmesiyle direkt
-Gezegenin yaşanılamaz derecelere kadar ısınmasıyla dolaylı yoldan
Pekala, kitlesel yok oluşa neden olmayan bir karbondioksit artışıyla, ölümcül artış ortasında ne üzere farklar var?
Herkese Bilim Teknoloji’de yer alan derlemeye nazaran, bilim insanları 2 faktörün bu hususta tesirli olduğunu söylüyorlar: birincisi artış suratı, ikincisi bu artışın ne kadar sürdüğü. Bu bedelleri hesaplamak için kayaç örneklerini inceleyen araştırmacılar 540 milyon yılı temsil eden 31 farklı jeolojik vakit dilimini karbon izotoplarını kullanarak araştırdı. Olağan kimi vakitlerin kayaç örnekleri karbondioksit ölçüsünü hesaplamak için başkalarına oranla daha kısıtlı olduğu için bu inceleme kendi içinde zorlukları barındırıyordu.
Geçmişte okyanuslara salınan 310 gigatonluk karbondioksitin kitlesel yok oluşu tetiklediğini belirten araştırmacılar, günümüzdeki karbondioksit artış süratiyle birlikte içinde bulunduğumuz yüzyılın sonlarına yanlışsız 300 gigaton karbonun okyanuslara ekleneceğini ön görüyorlar.
O EŞİĞE ULAŞTIĞIMIZ VAKİT NE OLACAK?
Kritik pahaya ulaşıldığı vakit sonunda kitlesel yok oluşlar barındıran değerli bir devirde olacağız. Lakin bu yok oluş çabucak gerçekleşmeyecek, sonuçların görülmesi bilinmeyen olmakla birlikte ortalama 10 bin yıllık bir mühlet alacak. Kesin olan şu ki karbon salımı konusunda insanoğlu kendini dizginleyebilirse, büyük bir yok oluşun önüne geçebiliriz. Hâlâ geç kalmış sayılmayız.
Cumhuriyet
