Kanser, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde kalp hastalıklarından sonra ikinci mevt nedeni olarak yerini müdafaaya devam ediyor. Tüm dünyada kanser bilgilerini toplayan Globocan (Global Cancer Observatory) istatistiklerine nazaran; 2020 yılında 19.3 milyon şahsa yeni kanser tanısı kondu; 10 milyon hasta da kanser nedeniyle hayatını kaybetti. 2040’ta bu sayıların yüzde 50 oranında artacağı öngörülüyor. Dünya Sıhhat Örgütü’nün bilgilerine nazaran de; ülkelerin yüzde 40’ında, Covid-19 pandemisi sırasında sıhhat ünitelerine geç müracaat nedeniyle kanser tanısı daha geç evrelerde konabildi. Bunun nedenleri ise hastaların ya tedaviye ulaşmakta zahmet çekmeleri ya da enfeksiyonun bulaşma derdi nedeniyle tetkiklerini aksatmaları yahut tedavilerini erken kesmeleri. Tıbbi Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Yeşim Eralp, ayrıyeten tedavideki gelişmeler için çok kıymetli kaynak olan kanser araştırmalarında da pandemi sırasında önemli yavaşlamalar olduğunu belirterek, “Önümüzdeki yıllarda bu aksamalara bağlı olarak kanser yükünde önemli artışla müsabakayı bekliyoruz” dedi.
Eralp, dünyada kanserin görülme sıklığının artmasında yanılgılı alışkanlıklarımızın da değerli rol oynadığına dikkat çekerek, “Pandemi sürecinde kanseri tetikleyen en değerli ögeler ise hareketsiz hayat, tütün ve alkol kullanımı ile yanılgılı beslenme alışkanlığı oldu. Tütün kullanımı akciğer kanserlerinin yüzde 85’inden sorumlu olmasının yanı sıra baş ile boyun, pankreas ve mesane kanseri üzere ölümcül birçok kansere neden oluyor. Yanlışlı beslenme, ağır alkol tüketimi ve idman eksikliğinin de kanser riskini yüzde 30-50 oranında arttırdığı düşünülüyor” diye konuştu. Pekala hangi alışkanlıklarımız kansere adeta davetiye çıkarıyor?
İşte kansere neden olan 10 kusurlu alışkanlık…
Tütün ve tütün eserleri kullanmak
Tütün, içinde yer alan nikotin dışında, sigara dumanı içeriğinde bulunan yüzlerce ziyanlı unsur nedeniyle geçtiği yerler boyunca ve tüm bedende hücre yapıları ile kollayıcı bağışıklık kalkanının bozulmasına neden olarak kanser oluşumunu tetikliyor. Baş-boyun, akciğer, mesane ve pankreas üzere ölümcül kanser çeşitleriyle birlikte toplamda 14 kanser cinsinin gelişiminde rol oynayan tütün ile tütün eserleri; kanserlere bağlı ölümlerin yüzde 25-30’undan, akciğer kanserine bağlı ölümlerin de 87’sinden sorumlu oluyor. Sigara içmeyenlere nazaran sigara içen erkekler 23 kat, bayanlar da 17 kat kadar daha fazla akciğer kanseri riski taşıyor.
Hareketsiz yaşamak, batılı üslubu beslenmek
Hareketsiz ömürle birlikte ‘Batı şekli beslenme’ olarak nitelendirilen doymuş yağ asidi ve kırmızı etin ağır tüketilmesiyle kolon kanseri riski yüzde 45 oranında artıyor. Bu cins beslenme ve ömür üslubunun getirdiği obezite nedeniyle de rahim, göğüs, pankreas ile mide kanserlerinin oluşma riski de yüzde 30 yükseliyor.
Fazla alkol tüketmek
Önemli alkol tüketimi; ortalarında yemek borusu, göğüs ve karaciğer kanseri üzere çeşitli kanser cinslerinin gelişiminde kıymetli rol oynuyor. Örneğin yapılan çalışmalarda; günde 14 gram (360 ml bira, 150 ml şarap, 45 ml viski, rakı vb) ve üzerinde alkol tüketimi ile göğüs kanseri riskinin yüzde 23, kolon kanserinin yüzde 17, yemek borusu kanserinin de yüzde 220 oranında arttığı gösterildi.
Mangalda sık sık et/ zerzevat pişirmek
Tıbbi Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Yeşim Eralp, karbonlaşmış besin hususlarının bedene ziyanlı olan pirolizat ve çeşitli amino asitleri içerdiklerini belirterek, “Bu bileşikler bilhassa mide ve bağırsak sistemi kanserleri için riski arttırıyorlar” diyor.
Uzun mühlet korunmasız güneşlenmek
Uzun müddet korunmasız güneşlenme; güneşin ziyanlı ultraviyole ışınları nedeniyle cildin alt katmanlarında (dermis) bulunan hücrelerin DNA yapılarının kırılarak denetimsiz bölünmelerine, esirgeyici bağışıklığın baskılanmasına ve bu yolla melanom ile başka cilt kanserlerine yer hazırlıyor. O denli ki 25 yaşından evvel 6 sefer yahut daha fazla önemli güneş yanığıyla karşılaşmak melanom riskini 2.7 kat, başka cilt kanserlerini de 1.7-2 kat arttırıyor. Tıbbi Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Yeşim Eralp, solaryum aygıtlarıyla bronzlaşmanın ise cilt kanseri riskini 6 kat kadar yükseltebildiği ihtarında bulunarak, şöyle devam ediyor: “Kanser gelişimini önlemek için solaryumdan uzak durmak, güneşin ziyanlı ışınlarının ağır olduğu 10.00-16.00 saatleri ortasında dışarı çıkmamak, güneş maruziyeti bulunan vakitlerde SPF 30 ve üzeri kollayıcı kullanmak gerekiyor.”
Paketlenmiş besinler ve gözetici içeren işlenmiş besin eserlerini tercih etmek
“Bozulmamaları için nitrit ve nitrat eklenen konserve besinler ile azo tipi boya içeren besin eserleri direkt karsinojendir.” ikazında bulunan Prof. Dr. Yeşim Eralp, kanser riskini artıran başka eserleri şöyle sıralıyor: “Ayrıca bisfenol içeren plastik kaplı eserler, bu unsurun besine geçmesi yoluyla göğüs ve prostat kanserlerine taban hazırlıyorlar. Satüre yağ asidi, rafine şeker ile un içeren eserlerin tüketimi de oksidayon ve enflamasyonu tetikleyerek kansere yol açıyor. Çok şekerli tatlılar da insülin hormonunun çok salgısı yoluyla hücre bölünme ve büyüme yollarını uyararak kanseri tetikleyebiliyor.”
Tatlandırıcı içeren içecekleri abartmak
Yapılan çalışmalarda; tatlandırıcı içeren içeceklerin çok ölçüde tüketilmesi; fazla ölçüde aspartam alınması yoluyla birtakım hematolojik kanserlerle ilişkilendiriliyor.
Gerilimi yönetememek
“Yapılan çalışmalarda çok gerilimin tek başına kanseri tetiklediği gösterilmemiştir. Fakat, bununla birlikte gelebilecek çok tütün ve alkol tüketimi üzere makûs alışkanlıkların kanserle direkt bağlantısı ortaya konmuştur” bilgisini veren Prof. Dr. Eralp, “Stresten uzak durmak için iyi uyumak, mümkün olduğu kadar hareketli olmak, haftanın üç günü sistemli antrenman için vakit ayırmak çok önemli” diyor.
Geceleri uykusuz geçirmek
Televizyon açık iken uyumak ve geç saatlere kadar uykusuz kalmak üzere uyku nizamı ile kalitesini olumsuz etkileyen yanlışlı alışkanlıklarımız da kanser riskini artırıyor. Melatonin; uyku döngüsü ve ‘sirkadiyen ritim’ olarak nitelendirilen bedenin biyolojik saatini düzenlemekle misyonlu bir hormon. Uykuyla ilgili yanılgılı alışkanlıklarımız nedeniyle, beynin orta bölgesinde yer alan küçük bir organ olan epifiz, melatonin hormonunun salgısını bozarak kanser oluşumunu tetikliyor.
Başucunda cep telefonuyla uyumak
Cep telefonları ve mikrodalga fırınlar üzere elektromanyetik radyasyon kaynağı aygıtların kanser bağlantısı uzun müddettir toplum çapında endişe yaratan bir bahis olarak tartışılıyor. Geçmişte yapılan hayvan deneylerinde, bu çeşit non-ionize ışımaların ‘myelom’ denen bir hematolojik kansere yahut yumuşak doku tümörlerine yol açabileceği istikametindeki bilgi, bu mevzuyu gündeme getirdi. Radyofrekans radyasyonunun, yakında bulunduğu dokuda şeker metabolizmasını hızlandırarak yahut damarlarda genişleme ve ısı değişimi yoluyla kanseri tetikleyebileceği öne sürüldü. Prof. Dr. Eralp, lakin epidemiyolojik çalışmalarda bunların toplum bazında kanserle direkt bağının kanıtlanamadığını belirterek, “Yine de telefon başucumuzda uyumamak ve konuşurken kulaklık kullanmak yoluyla aygıtla uzun müddetli yakın temastan kaçınmak, mümkün bir kanserden korunmak için öneriliyor” diyor.
Cumhuriyet
