Büyük Bayan Sanatçı kitabını hazırlayan İngiliz editörler 400 bayan sanatçıyı bir yapıtı ve özgeçmişiyle toparladıkları bir katalog hazırlarken bunun bir diğer ülkede böylesine uzun soluklu bir tartışma konusu yaratacağını düşünmemişlerdi her halde. Gerçi kendi ülkelerinde ve ABD’de de tartışmalara mevzu olmadı değil, bayan sanatkarlardan kim büyüktür, kim değildir, bayan ve erkek sanatçı diye ayırmak yanlışsız mudur, üzerinde düşünülmesi gereken hususlardı hiç elbet. Bilindiği üzere kitabın seçicisi ve tercümanı de bu sayfalarda “buna karşı çıkanlar ayağa kalksın ve aynaya baksın da yanıtlasın” diye kelamını söyledi. Biz düello yapmadan sanat ve sanatta bayanın yeri ve rolünü tartışıyoruz. Bu sefer Ahu Antmen sorularımızı yanıtlıyor.
SANATÇI BAYANLARA YÖNELİK İLGİ MEVSİMLSEL!
Ahu Antmen (Sanat tarihçisi. Sabancı Üniversitesi öğretim üyesi.): Kitabın ismi, feminist sanat tarihçisi Linda Nochlin’in “Neden Hiç Büyük Bayan Sanatçı Yok” makalesine göndermede bulunmak için o denli konmuş aşikâr ki. Hatta kitap kapağında da bu nedenle, bir grafik tasarım hilesiyle, bayan sözcüğünün üstü çizilmiş. Nochlin’in makalesinin temel sorunsallarından birisidir bu “büyüklük” kavramı; Nochlin, biraz da dalga geçerek, eril zihniyetin büyüklük ve deha üzere saplantılarını eleştirir ve sanat tarihinin bu saplantıyla örülmüş bir mit olduğunu vurgular. Bir de ihtarda bulunur: Sıkıntı alternatif bir “büyük bayan sanatçı” listesi yapmak değildir. Problem, cinsiyet ayrımcılığının sanat olgusunu algılamamızda nasıl bir rol oynadığını fark etmemizdir. Hasebiyle, büyüklük kavramından yola çıkarak 500 yılda 400 sanatçılık bir liste yapmak, Sofonisba Anguissola üzere bir 16. yüzyıl ressamıyla yakın vakitte Venedik Bienali’nde gördüğümüz bir sanatçıyı birebir listeye tıkıştırmak lakin tanınan ilgiye yönelik bir yayıncılık amacıdır. Nochlin’in makalesinin üzerinden 50 yıl geçti ancak, sanat dünyası hâlâ ayrımcı bir yer ve sanatçı bayanlara duyulan ilgi de aslında hâlâ “mevsimsel”. Son devirde sanatçı bayanlara yönelik ilgi bir trend halinde sanat dünyasında. Bu cins kitaplar da o mevsimin meyvesi.
TÜRK SANATÇI…
Bu kitapta Türkiye’den öbür sanatçı bayanlar da yer alabilirdi; bilhassa 1970’lerden sonra aktiflik gösteren kimi sanatkarlarımız. Ancak Hindistan’dan ya da İngiltere’den de diğerleri olabilirdi kitapta… Bu türlü “imkânsız” seçkiler, her vakit öznel ve sıkıntılıdır. Türkiye’den sadece Fahrelnissa Zeid var. Tesadüf bu ya kitabın danışman editörü Karen Wright’ın Independent’ta Zeid’in Tate’teki standı üzerine bir yazısı var. Yeniden Tate’te standı yapılan Lübnanlı sanatçı Saloua Raouda Choucair üzerine de bir gazete yazısı var ki o sanatçı da kitapta yer alıyor. Yani, bu mevzular nitekim tanınırlıkla, görünürlükle bağlı. Lakin o görünürlük de bir süreç. Bakıyorsunuz, kitapta yer alan sanatkarların milletlerarası seviyede tanınırlığını destekleyen birtakım oluşumlar var. Bu bir kültür sıkıntısı. Sahiplenme problemi. Biz hangi sanatkarımızı, nasıl sahipleniyoruz? Bu kitapta niçin yok diye düşündüğümüz sanatkarların nitelikli retrospektif stantları yapılmış mı, monografik kitapları var mı elimizde?.. Öte yandan ne yazık ki bu tanıtım işinin piyasa dinamikleriyle bağları da olabiliyor. Bazen sanatkarın dışındaki bireylerin menfaatleri kelam hususuysa tanıtım daha çok desteklenebiliyor. Sanat dünyası sırf sanatçı odaklı düşünemeyeceğimiz kadar karmaşık bir sistem.
DAYANAK KIYMETLİ
Türkiye’de büyük şirketlerin, bankaların sanat alanına yatırımı bu alanın yapılanması düşünüldüğünde o kadar vazgeçilmez ki kaynakların nasıl harcandığı nitekim büyük kıymet kazanıyor. Ben şahsen kendi sanat tarihimizin araştırılmamış alanlarında kitaplar hazırlanmasını, stantlar düzenlenmesini ve genç sanatkarlarımıza dayanak olunmasını değerli buluyorum. (Kültür Servisi)
Cumhuriyet
