“Dijital Labirent”, teknolojinin hayatın her alanına nüfuz ettiği yakın bir gelecekte geçmektedir. Öykü, üç ana karakter etrafında şekillenir: analitik ve başkan ruhlu Ece, teknoloji meraklısı lakin utangaç Ali ve enerjik, toplumsal medya tutkunu Sibel.
Öykü, okullarında yeni bir sanal gerçeklik aygıtının tanıtılmasıyla başlar. Üç arkadaş, bu aygıtı test ederken kendilerini beklenmedik bir macera içinde bulurlar. Aygıt onları “Dijital Labirent” adı verilen karmaşık bir sanal dünyaya transfer eder.
“Dijital Labirent”, teknolojinin sunduğu fırsatlar ve tehditler ortasında istikrar kurmanın ehemmiyetini vurgularken, gençlerin bu dijital çağda nasıl sorumlu ve etik davranabileceklerini gösterir. Kitap, teknoloji kullanımı konusunda yalnızca teorik bilgi vermekle kalmaz, karakterlerin yaşadığı tecrübeler ve sonrasında gerçek dünyada yaptıkları çalışmalar aracılığıyla bu bilgilerin pratikte nasıl uygulanabileceğini de ortaya koyar. Kitabın muharriri Yasin Fayda, dijital labirenti anlattı ve ebeveynlere tavsiyelerde bulundu.
Merhaba Yasin Bey, öncelikle sizi tanıyalım. Biraz kendinizden bahseder misiniz?
Merhaba. Doğrusu bu benim için her vakit güç bir soru olmuştur; zira kendimi anlatma gereksinimi duymayan, her şeyin bir sahne gösterisine dönüştüğü bir dünyadan uzak durmaya çalışan biriyim. Fakat, kesinlikle bir şeyler söylemem gerekirse, en büyük sermayenin insan birikimi olduğuna inanıyorum. Bu yüzden yeterli beşerler biriktirmeye, hakikatin her şeyi kuşattığına ve o hakikate ulaştıran kapıların kitaplardan geçtiğine inanarak kitaplarla dostluk kurmaya çalışıyorum.
Bir ilkbahar ikindisinde Muş’ta, on kardeşlik büyük bir ailenin dördüncü çocuğu olarak dünyaya geldim. Çocukluğum Osmaniye’nin sıcak sokaklarında, dereler ve ağaçlar ortasında geçti. Yazmakla tanışmam da bu periyotta başladı; sözlerin büyüsüne kapıldığım günden bu yana kalemim hiç elimden düşmedi.
Yirmi iki yıldır edebiyat öğretmeniyim. İstanbul’da geçen 16 yılın akabinde 2018 yılında Sakarya’ya yerleştim. Artık burada, tabiatın sesine daha fazla kulak veriyor, öğrencilerimle kitapların dünyasında yeni köprüler kurmaya devam ediyorum. Her gün hem öğretmenlikte hem de yazarlıkta yeni bir sayfa çevirmenin heyecanıyla yaşıyor ve bu yolda sözlere sıkı sıkıya sarılmaya devam ediyorum.
Edebiyat öğretmeni olmanın müelliflik mesleğinize nasıl bir katkısı oldu? Ne vakittir yazıyorsunuz, sizi yazmaya teşvik eden şey nedir?
Edebiyat öğretmeni olmak, müelliflik mesleğime birçok taraftan katkıda bulundu. Öğretmenlik, bana lisanın gücünü daha derinlemesine manaya ve sözlerin insan üzerindeki tesirini gözlemleme fırsatı sundu. Öğrencilerimle edebi metinleri çözümlemek, bir cümle ya da bir kıssanın nasıl bir dünya inşa ettiğini tekrar fark etmemi sağladı. Bu süreç, yazarken de bakış açımı genişletti; öyküleri yalnızca bir anlatıcı olarak değil, bir okurun gözüyle de değerlendirip zenginleştirmeyi öğrendim.
Yazmaya ortaokul yıllarında başladım. Birinci başta, niyetlerimi bir kâğıda dökmek yalnızca kendimi tabir etmenin bir yoluydu. Fakat vakitle yazmanın, beni özgürleştiren bir hareket olduğunu fark ettim. Okuduğum kitapların tesiri ve yazdıkça hissettiğim tatmin, yazmaya olan tutkumun büyümesine neden oldu. Beni en çok teşvik eden şey, insanın anlatma dileğiydi: Hem kendi iç dünyamı hem de etrafımda gördüklerimi anlatma muhtaçlığı. Edebiyat öğretmeni olarak her gün genç zihinlerle bir ortaya gelmek, onların dünyasına tanıklık etmek de bana yeni öyküler, karakterler ve fikirler için ilham veriyor.
Kısacası, öğretmenlik ve müelliflik birbirini besleyen iki süreç oldu benim için. Öğrettikçe öğrendim, yazdıkça paylaştım ve her iki rolde de lisanın ve öykülerin büyüsünü yine keşfettim.
Dijitalleşen bir dünyada yaşıyoruz ve teknoloji gittikçe hayatımıza daha fazla girmeye başlıyor. Bu temayı seçmenizin özel bir nedeni var mıydı? Kitabı yazmadan evvel dijital dünya üzerine hangi konulara odaklandınız?
Kitabı yazarken araştırma sürecim hayli titiz ve çok katmanlı oldu. Dijital dünya, günümüzün en tesirli ve süratli değişen alanlarından biri olduğu için mevzuyu derinlemesine ele alabilmek ismine pek çok farklı kaynaktan ilham aldım. Teknolojinin sunduğu fırsatlar ve yarattığı riskler üzerine akademik makaleleri, sosyoloji ve psikoloji temelli kitapları inceledim. Bilhassa dijital kimlik, sanal gerçeklik ve data güvenliği üzere bahislere ağırlaştım. Bunun yanı sıra, teknolojiyi ele alan distopik ve bilim kurgu edebiyatı bana güçlü bir ilham kaynağı oldu.
Holografik rehber ve holografik ekranlar üzere öğeleri öyküye dahil ederken geleceğin eğitim ve bağlantı biçimlerine dair yapılan teknolojik öngörülerden yola çıktım. Sanal gerçeklik teknolojileri ve yapay zekâ sistemlerinin günlük hayatımıza entegrasyonunun, bireyler üzerindeki tesirlerini düşündüm.
Bu çeşit bir holografik rehber fikrini geliştirirken teknolojiyi yalnızca bir araç olarak değil, insanın kendi içsel seyahatini ve farkındalığını artıran bir öge olarak kurguladım. Bu rehber, dijital dünyadaki yanılsamalar ve gerçeklik ortasında yol gösterici oluyor. Birebir vakitte okur için itimat hissi oluşturuyor ve sorgulama alanı açıyor. Nihayetinde, “Dijital Labirent”te emel, teknolojinin karşısında insan iradesini ve şuurunu tekrar öne çıkarmak ve okuru bu dünyada şuurlu, eleştirel ve hassas olmaya davet etmekti.
Bu sizin birinci kitabınız. Dijital dünyayı merkeze alan bu temayı seçerek nasıl bir farkındalık oluşturmayı amaçladınız? Dijital dünyaya dair bu kadar derin iletiler içeren bir kitap yazmak sizin için ferdî bir sorumluluk muydu?
Dijitalleşen dünyada yazdığım birinci kitap olan Dijital Labirent ile bir farkındalık oluşturmayı amaçladım. Dijital dünya hayatımızın ayrılmaz bir kesimi hâline gelirken bireylerin bu dünyanın risklerini ve fırsatlarını gerçek anlaması gerektiğini düşünüyorum. Bilhassa genç jenerasyonlar, dijital dünyanın sunduğu imkanlar kadar tehlikeleriyle de yüzleşiyor. Yanlış bilgi, siber zorbalık, data saklılığı sıkıntıları ve dijital kimlik karmaşası üzere hususlar, kitabın temel taşlarını oluşturdu. Hedefim, okuyucuları hem dijital dünyanın şuurlu kullanıcıları olmaya hem de kendi insani kıymetlerini muhafazaya davet etmekti.
Bu kitabı yazmak benim için yalnızca bir edebi seyahat değil, birebir vakitte ferdî bir sorumluluktu. Bir öğretmen olarak gençlerin dijital okuryazarlık marifetlerini geliştirmelerini, teknolojiyle sağlıklı bir bağ kurmalarını çok önemsiyorum. Dijital dünyanın büyüleyici yüzü kadar, gölgede kalan tehlikelerine de dikkat çekmek istedim.
Araştırma sürecinde bilhassa dijital çağın felsefi, teknolojik ve sosyolojik boyutlarını inceledim. Bilim kurgu edebiyatı, teknoloji makaleleri ve dijital medya üzerine yapılan çalışmalardan faydalandım. Ayrıyeten dijitalleşmenin insan psikolojisi, etik ve toplumsal yapılar üzerindeki tesirlerini araştırarak kıssaya gerçekçi ve düşündürücü bir taban hazırladım.
Dijital Labirent, okuyucuya yalnızca bir macera sunmakla kalmıyor tıpkı vakitte teknolojiyi yanlışsız kullanmak, eleştirel düşünmek ve dijital dünyada varlığını şuurlu bir biçimde inşa etmek üzere değerli soruları da düşündürmeyi amaçlıyor. Bu nedenle, kitabı yazmak benim için bir sorumluluktu; dijital çağda yolunu arayan herkes için bir rehber ışık olmasını diledim.
Kitabı yazarken araştırma süreciniz nasıldı? Bilhassa hangi kaynaklardan ilham aldınız?
Kitabı yazarken araştırma sürecim titizlikle ilerledi. Bilhassa teknolojinin eğitim, toplumsallaşma, kimlik oluşturma ve bilgiye erişim üzerindeki tesirlerini anlamaya çalıştım. Dijital Labirent’i yazarken hem teknolojik yenilikler hem de dijital dünyanın insan psikolojisi üzerindeki yansımaları üzerine okumalar yaptım. Sanal gerçeklik, yapay zekâ, dijital güvenlik ve dijital okuryazarlık mevzularında pek çok akademik makale ve araştırma inceledim. Bilim kurgu edebiyatı, dijitalleşmenin getirdiği dönüşümleri anlatan çağdaş distopyalar ve eleştirel felsefi metinler bana yol gösterdi.
İlham kaynaklarımdan biri de dijital dünyada giderek kaybolan insanî kıymetler ve bu bedelleri tekrar keşfetme gayreti oldu. Bu nedenle kitapta teknolojik ögeler yalnızca bir “araç” olarak kurgulandı; asıl sıkıntı, insanın kendi gücünü keşfetmesi ve şuurlu seçimler yapabilmesiydi.
Dijital Labirent hem bir macera hem de dijital çağda var olmanın sorumluluğunu ele alan bir öykü. Kitapta holografik rehberin rolü, okuyucuyu şuurlu bir dijital vatandaş olmaya davet ederken teknolojiyi yanlışsız kullanarak gerçek dünyayı unutmama gerekliliğine vurgu yapıyor. Bu sürecin benim için bir sorumluluk olduğunu söyleyebilirim; zira geleceğimizin dijitalleşen dünyada hangi tarafa evrileceği, bu farkındalıkla mümkün olacak.
Kitap yazma sürecinizde, teknolojinin hayatımızdaki tesiri üzerine fikirlerinizde bir değişim oldu mu?
Kitabı yazma sürecinde, teknolojinin hayatımızdaki tesirleri üzerine fikirlerimde önemli bir değişimden fazla farkındalığım daha derinleşti diyebilirim. Dijitalleşmeyi başlangıçta yalnızca bir “araç” olarak görürken bu süreçte teknolojinin bireyin kimliği, alakaları ve gerçeklikle bağını nasıl dönüştürdüğünü daha âlâ fark ettim. Dijital Labirent’i yazarken bilhassa şu sorular üzerine ağırlaştım: Teknoloji hayatımızı kolaylaştırırken hangi kıymetlerimizi gölgede bırakıyor? ve Teknolojiyle kurduğumuz bağ bizi nasıl bir geleceğe taşıyor?
Bu süreçte, teknolojinin sadece bir yenilik olmadığını, birebir vakitte bir “sınav” olduğunu fark ettim. Teknoloji, hayatımıza fırsatlar sunduğu üzere derin labirentler de oluşturuyor; bilgi kirliliği, siber zorbalık ve kimlik buhranları üzere sorunlar bunun en net örnekleri. Bilhassa kitabın merkezinde yer alan holografik rehber üzere öğeler, dijital dünyanın hem büyüleyici hem de riskli yapısını vurgulamak için kullanıldı. Bu karakterin rehberliği, aslında insanın kendi iç sesini ve şuurlu seçimlerini temsil ediyor.
Yazma sürecim boyunca teknolojiye karşı bakışım daha istikrarlı bir hâle geldi. Artık teknolojiyi büsbütün reddetmek yerine, onunla sağlıklı bir ilgi kurmanın yollarını aramanın daha manalı olduğuna inanıyorum. Kitap boyunca işlediğim üzere, dijital dünyada kaybolmamak için kritik olan şey: dijital farkındalık, eleştirel düşünme ve yanlışsız kullanım şuuru. Bu değişim benim için yalnızca bir düşünsel dönüşüm değil, birebir vakitte gelecek kuşaklara karşı bir sorumluluk hâline geldi.
Kısacası, Dijital Labirent’i yazarken teknolojinin bir araç mı, yoksa insanı esir alan bir labirent mi olduğunu sorguladım. Bu süreçte, her şeyin bizim seçimlerimize bağlı olduğunu, teknolojiyi şuur bir biçimde kullanmanın özgürlük ve istikrar getireceğini fark ettim.
Günümüzde teknolojik bir istikrar nasıl kurulur, kurmak mümkün mü? Bu dengeyi kurmak için siz ailenizde nasıl bir sistem geliştirdiniz?
Teknolojik bir istikrar kurmak günümüzde güç lakin imkânsız değil. Dijital dünyanın hayatımıza sunduğu kolaylıkların yanı sıra bizi fizikî ve duygusal olarak nasıl etkilediğini göz önünde bulundurarak şuurlu hareket etmek gerekiyor. Bunu başarmanın yolu, teknoloji ile birebir alakamıza sonlar koymak ve bu sonları kararlılıkla uygulamaktan geçiyor.
Benim için bu dengeyi kurmak şahsî bir sorumluluk ve birebir vakitte bir hayat usulü. Bilhassa ailemde bu bahiste bir sistem oluşturmaya çalıştım. Öncelikle, teknolojiyi bir gaye değil, araç olarak kullanmayı unsur edindik. Teknolojik aygıtların kullanımına belli vakit dilimleri koyduk; örneğin yemek saatlerinde ya da aile sohbetlerinde telefon ve bilgisayar kullanımı katiyetle yasak. Böylelikle, o anlara tam manasıyla odaklanıyor ve gerçek bağlarımızı güçlendiriyoruz.
Çocuklarımın dijital dünyada şuurlu bireyler olmalarını sağlamak için teknolojiyi yalnızca cümbüş için değil, öğrenme ve üretme gayesiyle kullanmalarını teşvik ediyorum. Kitap okumayı, tabiatta vakit geçirmeyi, birlikte yapılan aktiflikleri teknolojiye bir alternatif olarak sunuyoruz. Bu sayede, dijital dünyanın dışında da hayatın hoşluklarını keşfetmelerini sağlıyoruz.
Kısacası, teknoloji ile doğallık ortasında bir istikrar kurmaya çalışıyoruz. Bunun yolu, denetimli ve şuurlu bir kullanım ve gerçek hayatla bağlarımızı koparmamaktan geçiyor. Dijital Labirent kitabında da vurguladığım üzere, bu dengeyi bulmak yalnızca bir mecburilik değil, tıpkı vakitte insani bir gereksinim. Teknolojiyle iç içe bir hayat mümkün lakin bizi biz yapan kıymetleri unutmadan.
Bir müellif, bir öğretmen ve ebeveyn olarak dijital dünyanın olumlu istikametlerinden nasıl yararlanıyorsunuz?
Dijital dünyanın sunduğu araçları bir muharrir, öğretmen ve ebeveyn olarak şuurlu bir biçimde kullanmaya itina gösteriyorum. Teknolojinin hakikat kullanıldığında hayatımızı kolaylaştırdığına ve birçok fırsat sunduğuna inanıyorum.
Bir muharrir olarak, dijital platformlar benim için geniş bir bilgi kaynağı ve ilham alanı oluşturuyor. Araştırma süreçlerimde internetten yararlanarak farklı kaynaklara, makalelere ve görüşlere ulaşabiliyorum. Bilhassa Dijital Labirent üzere dijitalleşmeyi merkezine alan bir kitabı yazarken teknoloji üzerine aktüel makaleler ve raporlar okumak, bilim kurgu yapıtlarından ilham almak ve geleceğe dair senaryoları araştırmak epeyce kıymetliydi. Dijital dünyada yayılan bilgi kirliliğine dikkat çekmek için de dijital okuryazarlık üzerine birçok kaynaktan beslendim.
Bir öğretmen olarak, teknolojiyi derslerimde öğrencilerimin fikir dünyalarını zenginleştirecek bir araç olarak kullanıyorum. Online platformlar, görsel ve interaktif gereçler sayesinde derslerimi daha ilgi cazip hale getiriyorum. Fakat teknolojinin hudutlarını gerçek belirleyerek öğrencilerin gerçek dünya ile bağlarını koparmamaları için onları eleştirel düşünmeye teşvik ediyorum. Kitabımda da bu hassas dengeyi vurguladım: Teknolojiyi bir emel değil, bir araç olarak görmek ve onu şuurlu kullanmak.
Bir ebeveyn olarak, dijital dünyanın risklerinin farkındayım fakat birebir vakitte yararlarını da görüyorum. Çocuklarımın teknolojiyle iç içe büyümesini desteklerken onları şuurlu birer dijital vatandaş olarak yetiştirmeye çalışıyorum. Onlarla ekran müddetlerini denetim etmek, tabiatla bağlarını güçlendirmek ve dijital dünyada eleştirel düşünmeyi öğretmek, ebeveynlik anlayışımın temel taşları ortasında.
Genç okuyuculara, ebeveynlere dijital dünyayı şuurlu kullanmaları için ne tavsiye edersiniz?
Dijital dünyada şuurlu hareket etmek hem genç okuyucular hem de ebeveynler için büyük bir sorumluluk. “Dijital Labirent” kitabını yazarken de bu sorumluluğu hissettim ve okurlara rehberlik edecek farkındalıkları aktarmaya çalıştım.
Genç okuyuculara tavsiyem:
Dijital dünya, bir keşif alanı olduğu kadar birçok risk de barındırır. Toplumsal medyada gördüğünüz her bilginin hakikat olmadığını bilin. Bilhassa eleştirel düşünmeyi geliştirin; bilgilerin kaynağını sorgulamadan çabucak inanmayın. Dijital kimlikleriniz ve paylaşımlarınız sizin bir yansımanızdır. Her paylaşımın kalıcı bir iz bıraktığını unutmayın. “Düşün, sonra paylaş” unsurunu benimseyin ve vakit zaman dijital ayak izinizi gözden geçirin.
Ebeveynlere tavsiyem:
Çocuklarınızı dijital dünyanın nimetleriyle buluştururken onlara şuurlu bir kullanıcı olmayı öğretin. Teknolojiye büsbütün karşı çıkmak yerine, hakikat kullanım alışkanlıkları kazandırmaya odaklanın. Onlarla vakit geçirerek dijital platformları keşfedin ve siber güvenlik mevzularında bilgilendirin. Bilhassa dijital vatandaşlık, bilgi saklılığı ve siber zorbalık üzere hususlarda bilinçlenmelerine rehberlik edin.
Teknolojiyle gerçek bağlantı kurmak, şuurlu ve sorumlu bireyler yetiştirmek ismine hem gençlerin hem de ebeveynlerin birlikte öğrenmesi gereken bir süreçtir. Kıymetli olan, teknolojiyi hayatımızı kolaylaştıran bir araç olarak kullanmak ve dijital dünyada istikrarlı bir varoluş sağlamaktır.
Çok teşekkür ederiz.
Ben teşekkür ederim.