Ay’a beşerli araç göndermeyi planlayan ülke sayısı yıldan yıla artıyor. Lakin insanları Ay yüzeyinde ne çeşit potansiyel tehlikelerin beklediği şimdi net olarak bilinmiyor. Bunların başında radyasyon seviyesi de geliyor. Bugüne kadar Ay’a gönderilen misyonlardan elde edilen datalar bu mevzuda detaylı bilgi içermiyor.
Kelam konusu olan, kozmik radyasyonun ay toprağı ile etkileşiminden kaynaklanan nötron ve gama ışınlarının yanı sıra, galaktik kozmik ışınlar ve güneş parçacıklarının sistemsiz emisyonları.
Galaktik kozmik ışınlara uzun müddet maruz kalmanın, katarakt, kanser ve merkezi hudut sisteminin dejeneratif hastalıkları dahil sıhhat problemlerine neden olduğu biliniyor. Güneş parçacıkları kelam konusu olduğunda ise kısa periyodik tesir bile kâfi.
Science Advances mecmuasında yayınlanan araştırmaya nazaran, bilim insanları, Ay yüzeyindeki günlük radyasyon dozunu belirlemek için, 2019’da Ay’da faaliyet gösteren Çin robotik iniş kadrosu ve keşif aracı Chang’e 4’den alınan bilgiler temel alınarak hesaplama yapıldı.
Sputnik’in aktardığına nazaran; bilim insanları, ayda günlük iyonlaştırıcı radyasyon dozunun ortalama 1369 microsievert olduğunu belirledi ki, bu da Milletlerarası Uzay İstasyonu’ndaki dozdan 2.6 kat daha fazla.
Çin Bilimler Akademisi Ulusal Uzay Merkezi’nin bilim insanları takımında yer alan ve Almanya’nın Keele Üniversitesi Deneysel ve Uygulamalı Fizik Enstitüsü üyesi Robert Wimmer-Schweingruber, “Ay’da ölçtüğümüz radyasyon düzeyleri Dünya yüzeyindekinden yaklaşık 200 kat, New York’tan Frankfurt’a uçan bir uçaktan 5-10 kat daha yüksek. Astronotlar, transatlantik uçuşlarda yolcu yahut pilotlardan daha uzun müddet radyasyona maruz kalacakları için bu değerli bir etki” sözlerini kullandı.
Chang’e 4 misyonunun iniş grubunda, biriken iyonlaştırıcı radyasyonu kaydeden 10 adet katı hal silikon dedektörü vardı. Araştırmacılar, soğurulan radyasyon ölçüsünü, modülün ay yüzeyinde geçirdiği gün sayısına bölerek ortalama günlük dozu elde etti.
Elde edilen kıymetlere en büyük tesirin galaktik kozmik ışınlar tarafından yapıldığı düşünülüyor, zira Chang’e 4 aracının faaliyet gösterdiği devirde Güneş aktivitesi son derece zayıftı. Öbür yandan, zayıf Güneş’in manyetik alanı, gezegenlerin yüzeyini kozmik radyasyona karşı koruyamadı, bu yüzden kozmik radyasyon bu periyotta doruğa ulaştı.
Chang’e 4 aracındaki ekipman, yalnızca yüklü değil, tıpkı vakitte nötr parçacıkların, yani Ay yüzeyinden seken nötronların radyasyon tesirini de birinci defa ölçmeyi mümkün kıldı. Bunun için Keele Üniversitesi bilim insanları özel olarak nötron dozimetresi geliştirmişti.
Cumhuriyet