SDR’ların ne olduğunu, nasıl kullanıldıklarını ve bunlardan en çok hangi ülkelerin faydalanabildiğini aşağıda açıkladık.
ÖZEL ÇEKME HAKLARI (SDR) NEDİR?
SDR’lar, IMF’nin memleketler arası rezerv para ünitesidir ve dolar, avro, sterlin, yen ve yuana çevrilebilir. SDR’ların tahsisi için oylamada IMF genel şurasında hissedarların yüzde 85’inin onayı gerekmektedir. ABD’nin yüzde 16.5’lik bir oy hakkı bulunduğu için Washington idaresinin görüşü belirleyicidir.
Şu ana kadar, IMF yaklaşık 285 milyar dolara eş kıymet 204.2 milyar SDR tahsis etti.
SDR DÜZENEĞİ NASIL ÇALIŞIR?
IMF, SDR’ları üye ülkelerin merkez bankalarına rezerv varlığı olarak ihraç eder. Merkez bankaları bu rezerv varlığını öbür merkez bankalarıyla kolay kolay döviz değiş tokuşu yapmak için kullanabilir. Birçok merkez bankası istekli olarak bu değiş tokuşu yapar fakat bunu yapamazsa, IMF’nin hangi ülkenin SDR’ları kabul etmesinin gerektiğine dair karar verme gücü vardır.
SDR’ın bedeli beş büyük milletlerarası para ünitesinin oluşturduğu sepet kurla günlük olarak belirlenir. Bu para üniteleri ve sepet kurdaki oranları şöyledir: Dolar (yüzde 42), avro (yüzde 31), yuan (yüzde 11), yen (yüzde 8) ve sterlin (yüzde 8).
Yeni bir SDR tahsisi çok süratli gerçekleşebilir. Milletlerarası toplulukta kâfi dayanak olduğu takdirde, resmi IMF süreci sırf birkaç ay sürebilir. 2009’un Haziran başında, IMF resmi olarak idaresi heyetine SDR tahsisi için teklif sundu ve Ağustos sonunda üye ülkeler SDR’larını aldılar.
NE KADAR ÖLÇÜDE BİR ARTIŞ OLACAK?
G20 toplantısının bildiri taslağına nazaran, dünyanın en büyük 20 iktisadının maliye bakanları ve merkez bankası liderleri 650 milyar SDR tahsis edilmesine yeşil ışık yaktılar. Bu ölçü, daha evvel muhtemel olarak görülen 500 milyar dolardan daha yüksek.
Morgan Stanley’deki ekonomistler, tahsis edilecek SDR’ın bu ölçüde belirlenmesinin pratik münasebetleri olduğuna dikkat çektiler. IMF’nin SDR tahsisleri için özel bir limiti bulunmuyor lakin ABD kanunları, Kongre’nin onayı olmadan Hazine Bakanlığı’nın kabul edebileceği ve oylayabileceği SDR tahsis ölçüsünü sınırlıyor.
SDR tahsisinin ölçüsü, ABD’nin IMF’deki kotasından daha fazla olamıyor. Bu da, rastgele bir SDR tahsis ölçüsünü bilfiil yaklaşık 680 milyar dolarla sınırlamış oluyor.
EN ÇOK KİMLER SDR’DAN FAYDALANACAKLAR?
SDR’lar üye ülkelerin IMF’deki “kotaları” ile direkt orantılı tahsis edildiği için en büyük kısmı yardıma en az gereksinim duyan büyük ve varlıklı ülkeler elde edecek. ABD, Avrupa Birliği (AB) ve İngiltere sağlanan likiditenin neredeyse yarısını elde edecekler.
Analistler, 650 milyar dolarlık bir artışın düşük gelirli ülkelerin ek rezervlerine kabaca 21 milyar dolar ekleyeceğini iddia ettiler. SDR tahsisinden yaklaşık 400 milyar dolar elde edecek olan güçlü ülkelerin yeni SDR’larının bir kısmını borç vermeleri yahut bağışlamaları halinde düşük gelirli ülkelerin alacağı ölçü çok daha fazla olabilecek.
Citi’deki analistler, yapılacak artışın Zambiya’nın rezervlerini iki kattan daha fazla arttıracağını ve Zimbabwe’nin rezervlerini ise altı kattan daha fazla arttıracağını hesapladılar. SDR tahsisi, ayrıyeten Arjantin, Türkiye, Sri Lanka, Güney Afrika, Pakistan ve Nijerya üzere ülkeler için de iyi olacak. Bu ülkeler döviz rezervlerinde yüzde 10 ila yüzde 20 artış görecekler.
Cumhuriyet
