Azra Deniz Okyay, “Küçük Kara Balıklar” kısa metrajı ve “Sulukule Mon Amour” kısa belgesel sinemasıyla şenlik izleyicileri tarafından bir kenara not edilmişti. Geleceği parlak bir direktör olarak görülüp birinci uzun metraj sineması merakla bekleniyordu. Okyay, “Hayaletler” sineması ile bu beklentileri boşa çıkarmadı. 77. Venedik Sinema Festivali’nde Büyük Ödül kazandı. İsmini böylelikle dünyaya duyuran Okyay, geçen hafta 57. Antalya Altın Portakal Sinema Festivali’nde “En Yeterli Yönetmen” seçildi. Bu az buz bir muvaffakiyet değil. Okyay, Altın Portakal tarihinde bu mükafatı kazanan 3. bayan direktör. “Hayaletler” de şenliğin en iyi sineması seçilirken toplamda 5 ödül kazandı. Artık Moskova ve Gent’te şenlik seyahatine devam edecek…
“Hayaletler”, bir birinci sinemaya nazaran epeyce yavuz bir sinema. Ele aldığı bahisleri sıralarsak tahminen daha iyi anlaşılır: Toplumsal cinsiyet eşitsizliği, erkek şiddeti, Suriyeli göçmen sıkıntısı, kentsel dönüşüm adaletsizliği, sınıf sorunu, “Yeni Türkiye”nin “makbul” insanları ve LGBTİ+’lar var bu sinemada. “Hayaletler”, Fikirtepe’deki Sucular Mahallesi’nde geçiyor. Tüm Türkiye’de saatlerce süren elektrik kesintisinin olduğu tek bir günde yaşananları, dört farklı karakterin birbirine geçen kıssası üzerinden anlatıyor. Olağan kurallarda bu kadar çok sıkıntının bir ortaya gelmesi büyük risk taşısa da bunun altından ustalıkla kalkmış direktör. Azra Deniz Okyay’la sinemasını ve kazandığı mükafatları konuştuk.
‘YA SİYAH YA BEYAZ’
– Üzerinden biraz daha vakit geçmişken kazandığınız mükafatlar nasıl hissettiriyor kendinizi? Sinema bittikten sonra bu kadar ödül alacağını hissettiniz mi?
Sineması yazarken, çekerken daima kendi dünyama kapanıp çalıştım ve Venedik’e giderken de “Su yolunu bulsun, buraya gelmemiz bile çok güzel” demiştim. Gösterim yapabilmek dayanılmaz bir talihti. Antalya’da sinemamı kıymetlendiren heyetin onurlandırıcı cümleleriyle ödül almak kadar memnunluk verici bir şey yoktu. “Hayaletler” için ya siyah ya da beyaz üzere algılanacak diyordum ki o denli de oldu. Lakin farklı olduğunun başından beri farkındaydım.
– Heyet de “Cesaretten yana tutum almak istedik” demişti. Bu kadar önemli bahsin yer aldığı bu türlü bir sinema için bu cüret nereden geliyor diye sorsak…
Kendinden emin ve çalışkan bayanlar büyüttü beni. Hepsi de bana karşılarına çıkan zorlukları anlattılar ve tekniklerini nasıl geliştirdiklerini… Onlardan biri de ressam Zehra Aral, “Sanatın cinsiyeti yoktur” der. Yaptığım şey, sırf olağan bir çalışma temposunun on misli çalışmak oldu. Çalışırken yalnızca kendi senaryo tekniğimi, kurguyu ve kamerayı nasıl daha iyi geliştirebileceğime odaklanan birisiyim. Bu birkaç husus, birbirine bağlı tek bir kıssa aslında. Farklı bir sanat eseri ortaya koyabilmek içinde yürek barındırır. Umut vaat etmelidir.
– Altın Portakal’daki mükafatların yüklü olarak bayanlara gitmesi de çok konuşuldu…
Mükafatların her birinin titizlikle ve yenilikçi bir bakış açısıyla dağıtıldığını düşünüyorum. Bugüne dek ödül almak için neredeyse sadece bayan oyuncular çıkıyordu sahneye. Bunun değişmeye başladığını görmek için bile çok pahalıydı o gece. Birbirinden yaratıcı sanatçı ve müelliflerden oluşan bir heyetti ve Hayaletler’in teknik gücünü görmüş olmaları bizi çok memnun etti. Ki onlar da çağdaş ve yenilikçi olana vurgu yaptılar o gece.
DAYANAK KAMPANYASI…
– Bir bayan direktör olarak bugüne kadar ne çeşit zorluklar yaşadınız? Bu sineması çekerken de takviye kampanyası başlatmıştınız, o süreçten bahseder misiniz?
Paramız yok denecek kadar azdı. Kampanya yapınca biraz manevi dayanak de toplamış olduk. Zira bu periyoda kadar hiç dayanak alamadım. 2010’da, çok erken yaşta başladım direktörlüğe ve öteki dallarda de çalıştım. Oralarda net bir biçimde “Yapmaya başladığım iş neden geri alındı?” yahut “Neden iş alamıyorum?” diye sorduğumda, kesimdeki muhatabım beni korumak yerine, çok net bir halde “Kadın direktör istemiyorlar” cevabını verdi. Ben de vakit kaybetmeden bir sportmen yahut müzisyen üzere toparlanıp kendi tekniğimi geliştirdim. Senaryo kurgumu bir bütün halde çalıştım. “Hayaletler” için sahiden de çok çalıştık bedelli prodüktörüm Dilek Aydın ile. Olanaksızlıklar nedeniyle bu olmazsa “B şıkkı, C şıkkı nedir?” diye daima çekimler için alternatifler ürettik, kâfi ki hiçbir şey bize mani olmasın, çekimler sekteye uğramasın istedik.
‘ARŞİVLEMEK İSTEDİM’
– Bir de sinemada Korospular korosunun sahnesine parantez açmak isterim… Nasıl ortaya çıktı, düşünüldü o sahne?
‘SİNEMALARDA AYNILAŞMA VAR’
– Sinemamızda taşra ve erkek kıssalarının anlatımlarının çoğunlukta olduğunu görüyoruz. Lakin “Hayaletler”de de anlatıldığı üzere hem kentin hem de her yaştan ve her sosyokültürel ortamdan bayanın problemleri çok fazla. Neden anlatılmıyor sizce?
Taşrada çok farklı öyküler var ve bayanlar da var. Yalnızca göstermek ismine kimi sinemalarda bayanların kullanılmasını garip buluyorum. Edebi ve sinematik bir lisan de geliştirilmiyor. Topraklarımızda edebi lisanını geliştirmiş inanılmaz müellifler var. Tekdüze değiller, kentte yahut taşrada geçiyor kıssaları ve farklı yazım biçemleri kullanarak anlatıyorlar o hisleri. Sinemada da neden bu formda yapılmasın? Daha evvel bu cinste sinemalar Türkiye sinemasında yapıldı. Son birkaç yıldır “aynılaşma” var birtakım sinemalarda.
Cumhuriyet
