Turgut Özal periyodunda müsteşarlık haline getirilmeden evvel Hazine’de Genel Müdürlük vazifesinde bulunan Hikmet Uluğbay, geçmişte piyasaya döviz satma süreçlerini Hazine’nin değil, tüm dünyada olduğu üzere Merkez Bankası’nın yaptığını anımsatarak, günlük rutin döviz satışları için ihaleye gerek olmadığını belirtti. Uluğbay, lakin ani döviz talebi patladığında spekülatif alımların önüne geçmek için kesinlikle ihale yoluyla satış yapıldığını söyledi.
Uluğbay, ani döviz taleplerinin uzun mühlet cari açık veren ve bu nedenle risk primi yükselen ülkelerde yaşandığına dikkat çekerek, yüksek cari açıkla istikrarlı kur siyasetinin sürdürülemez olduğunu ve spekülatif ataklara sık sık maruz kalmasının kaçınılmazlığına dikkat çekti.
‘ŞEFFAFLIK, HUZURSUZLUK VE SÖYLENTİLERİ ÖNLER’
Merkez Bankası’nın rezervindeki 128 milyar doların piyasaya ihalesiz satışının kurallara uygun olsa bile söylentileri önleyemeyeceğini belirten Uluğbay şeffaflığın değeri vurgulayarak şunları söyledi: “Geçmişten bugüne dünyada piyasayı tanzim etmek Merkez Bankası’nın vazifeleri ortasındadır. Piyasadan dövize talep bankalara, bankalardan da Merkez Bankası’na iletilir. Merkez Bankası da bu döviz talebini piyasa fiyatları üzerinden döviz talebini karşılar. Bunlar günlük rutin uygulamalar olduğu için ihale açmasını gerektirmez. Lakin ani talep patlaması olmuşsa spekülatörlere fırsat vermemek için Merkez Bankaları ihale yoluyla piyasaya döviz satar. İhale yoluyla döviz satışı spekülatif alıcıları caydıran bir süreçtir. İhale açıldığında, gerçek döviz muhtaçlığı olanlar fiyatını verir ve gereksinimi kadar dövizi alır. İhale açılmaksızın döviz satışında, spekülatörlerle işlerini çevirmek için dövize muhtaçlığı olanları ayırt etmek mümün değildir. İhale açılması ve bunun da şeffaf bir halde paylaşılması piyasada huzursuzluğu da önler.”
‘SORUNLAR ÖTELENİYOR’
Döviz satışı için Merkez Bankası ile Hazine Müsteşarlığı ortasında yapılan protokolde yürürlük tarihinin imza tarihinden yaklaşık bir ay evvel başlatılmasına ait olarak da Uluğbay, “Hukukta fakat bireylerin lehine bir durum oluşacaksa kanun ya da kararname geriye dönük işletilebilir. Bunun dışında hiçbir yasa, yönetmelik ya da mukavele geriye dönük işletilemez” dedi. Hikmet Uluğbay, aslında sorunun temelinde sıkıntıları çözmek yerine uzun mühlet ötelemenin yattığını belirterek şunları söyledi:
TEDAVİ, VAKTİNDE YAPILMALI
“Burada asıl tartışılması gereken piyasanın ateşinin neden yükseldiği ve ödemeler istikrarının kısa vadede değil lakin uzun vadede istikrarlı kur poltikası uygulamanıza fırsat verip vermediğidir. Uzun vadede cari açık ya da cari fazla veriyorsanız istikrarlı kur siyasetini yürütmek zorlaşır. Yıllara yayılan ve artık çevrilemez noktaya gelen cari açığınızla birlikte risk priminiz de yükselir. Yükselen risk priminizle birlikte yüksek faizle borçlanırsınız ve kurlarınızı da istikrarda tutamazsınız. Bu türlü durumlarda IMF’ye gittiğinizde size devalüasyona gitmeniz önerilir. Yok sorunu ötelerseniz DP devrindeki üzere bir gecede liranın dolar karşısındaki bedeli yüzde 222 oranında artarak 2.90’dan 9.08’e çıkar. 1970’te tekrar cari açığı önleyici önlemler vaktinde alınmadığı için Türk Lirası yüzde 66 oranında devalüve edildi ve liranın dolar karşısındak kıymeti 15 lira 15 kuruşa yükseldi. Bu durum seksen ve doksanlarda da devam etti. Beşerler üzere ekonomiler de hastalığa yakalanmışsa tedavi vaktinde yapılırsa işe fayda. Aksi takdirde hastaneye düşer hatta ağır bakıma gereksinim duyarsınız. Şayet nezle iseniz kolay bir ilaçla kısa müddette yağa kalkmanız mümkündür. Yok ilaç almazsanız sonrasında gribe çevirir ve yeniden tedavi olmazsanız zatürree olur hastaneye düşersiniz.”
SPEKÜLASYON KAÇINILMAZ
Cari açık riski ortada iken istikrarlı kur siyaseti yürütülemeyeceğini belirten Uluğbay, “Belki günlük ya da haftalık piyasayı fonlayarak istikrarda tutabilirsiniz fakat uzun vadede ne cari açığı ne de kuru istikrarda tutmak mümkündür” dedi. Uluğbey risk primi yüksek, kuru istikrarda tutmakta zorlanan ülkelerin spekülatif ataklara maruz kalmalarının da kaçınılmaz bir durum olduğunu belirtti.
Cumhuriyet
