Yeni bir araştırmaya nazaran buzulların erimesi, 1990’lardan bu yana Dünya’nın dönme ekseninde besbelli kaymalara neden oldu. Bilim beşerlerine nazaran bu, insanların gezegen üzerindeki muazzam tesirini gözler önüne seriyor.
Dünya’nın coğrafik kuzey ve güney kutupları, dönme eksenine nazaran belirleniyor. Dünya’daki kütlelerin gezegene dağılma formundaki değişimlerse bu eksenin ve hasebiyle kutupların hareket etmesine neden oluyor.
Geçmişte kutuplardaki ve eksendeki kaymaya yalnızca okyanus akıntılarının ve Dünya’nın derinliklerindeki sıcak kaya katmanının hareketi üzere doğal faktörler neden oluyordu. Fakat yeni araştırma, 1990’lardan bu yana okyanuslarda her yıl yüz milyarlarca tonluk buzun kaybolmasının, kutupların hareket etmesine sebebiyet verdiğini gösterdi.
Araştırmanın bilgilerine nazaran kutuplardaki kayma tarafı, 1990’larda batıdan doğuya hakikat çarpıcı biçimde değişti. Eriyen buzullar nedeniyle kutuplar, o devirde 26 derece Doğu boylamına hakikat ani ve süratli bir sürüklenmeye maruz kaldı.
Daha yakın zamanlardaysa bu kayma sürat kazandı. Hatta 1995’ten 2020’ye kadar ölçülen kayma suratı, 1981 ve 1995 ortasındakine nazaran 17 kat fazlaydı. 1980’den bu yana kutuplar, yaklaşık 4 metrelik bir aralık içinde hareket etmişti.
“NEDENİ BUZLARIN SÜRATLE ERİMESİ”
Araştırmanın başyazarı, Çin’deki Coğrafik Bilimler ve Doğal Kaynaklar Araştırma Enstitüsü’nden Shanshan Deng, “Küresel ısınma nedeniyle buzların daha süratli erimesi, 1990’larda kutupsal kaymada görülen taraf değişiminin en mümkün nedeniydi” diye konuştu.
NASA’nın 2002’de fırlattığı Grace uydusundan gelen datalar, 2000’li yıllarda buzul erimesindeki artışın kutupların hareketinde rol oynadığını ortaya koymuştu.
Lakin Deng’in çalışması, bu ilişkiyi uydunun fırlatıldığı tarihten öncesine dayandırarak literatüre büyük bir katkı koydu. Araştırma insan faaliyetlerinin neredeyse 30 yıldır kutupların yerini değiştirdiğini gösterdi.
Araştırmaya dahil olmayan, İsviçre’deki Zürih Üniversitesi’nden iklim bilimci Vincent Humphrey, hakemli bilimsel mecmua Geophysical Research Letters’ta yayımlanan bulguları şöyle yorumladı:
“Buzulların erimesiyle meydana gelen kütle değişiminin ne kadar güçlü olduğu görülüyor. O kadar güçlü ki Dünya’nın eksenini değiştiriyor.”
Şimdiye kadarki eksen kaymasının, insanların gündelik hayatlarında algılayamacağı bir düzeyde olduğu iddia ediliyor. Lakin bulgular, Dünya kaynaklarını sürdürülemez biçimde kullanmanın yarattığı tesirlerin boyutunu gözler önüne seren bir ihtar niteliğinde.
Cumhuriyet
