Küçükçekmece Belediyesi’nin Nâzım Hikmet’in 119. yaş günü için Nâzım’a ve dünya kitaplığına, araştırmacılara sunduğu “Nâzım Hikmet’in Ellerinin İzinde” kitabının bu sayfada kısa haberini yapmıştık. Kitabı görüp inceleyince bu gayretin çok daha fazlasını hak ettiğini anladım. Sırf 1100 adet basılan, numaralı, koleksiyon pahasında, itibar kitap olarak yayımlanan 704 sayfalık çalışma, özel olarak tasarlanmış olmasının yanında çok büyük bir arşiv çalışmasını içeriyor. Bir Nâzım Hikmet bibliyografik biyografisi niteliğinde. Her sayfada, bir öbür ülkede basılmış kitabın kapağını ve bilgilerini bulmak mümkün. Araştırmacılar ve kütüphaneler için de çok pahalı. Kitabın editörlüğünü Turgay Fişekçi, değişik grafik dizaynını Aykut Genç yapmış lakin natürel asıl yük, bir Nâzım Hikmet araştırmacısı olan M. Melih Güneş’in. Ve bu türlü büyük kıymeti olan bir çalışmayı kültür mirasımıza kazandıran Küçükçekmece Belediyesi ve lideri Kemal Çebi’nin.
MOSKOVA’DAN İSTANBUL’A
Melih Güneş, kitaba, Nâzım Hikmet’in eşi Vera Tulyakova Hikmet’i Moskova’da ziyaret ettiğinde onun vasiyetiyle karar vermiş. Vera, Güneş’e “Ben öldükten sonra arşivime beş yıl dokunmayın ancak sonra bu meskene ne olacağına Anna Stepanova ile bir arada karar verin” demiş. Anna, Vera’nın kızı. Vera’nın 2001 yılındaki vefatından sonra beş yıl geçmiş. Güneş, tesadüf bu ya, o orta Moskova’da yaşıyor. Anna ile arşive ve Nâzım’ın odasına girerek yavaş yavaş çalışmaya başlamışlar. Bu çalışmaların kimileri standa dönüşmüş, kimileri kitaba. Nâzım’ın çeşitli kent ve ülkelerdeki ömrü, onun bütün kitap ve dokümanlarını toparlamaya el vermese de Güneş, Moskova’daki odadan kimi kesimleri İstanbul’a taşımış. Nâzım’ın edebi asistanı Antonina Karlovna ile yayımlanmış ve yayımlanmamış kitap ve şiirlerinin dökümlerini çıkarmışlar. Rusya’da yaşayan Mehmet Perinçek de kütüphaneleri tarayarak yardımcı olmuş. Sonunda şairin yapıtları hakkında araştırmacılara da kaynak olabilecek çok pahalı bilgiler bu kitapta toplanmış. Hatta Arnavutluk’tan Meksika’ya, Çin’e, Yugoslavya’da yayımlanmış kitaplarına da ulaşmış Güneş. Benim de Nâzım Hikmet’in şiirleriyle birinci tanışmam, Bulgaristan baskılı kitabıyla olmuştu, zira uzun yıllar Nâzım’ın kitaplarının basılması kendi ülkesinde yasaktı! Ne utanç… Bunların 40’tan fazla lisanda yayımlanmış kapak fotoğrafları, yayın bilgileri tek tek yer alıyor kitapta.
Tesadüf bu ya, karıştırır ve şiirlerine bakmak isterken birinci açtığım sayfada birinci sefer haberdar olduğum “Kore’ye Giden Gemi” şiiri çıkmasın mı? (Bilenler bilir, babam da bu gemilerle Kore’ye gitmiş ve bir daha dönmemiş bir şehit subay.) Galiba sahiden hayatta hiçbir şey tesadüf değil! Şöyle yazmış Nâzım, Kore’ye giden askerlerimizin gemisi için:
Gemi uzaklaşıyor İzmir’den,
incirle mi yüklü keresteyle mi?
gemi uzaklaşıyor İzmir’den,
insan etiyle yüklü,
gemi ilerliyor masmavi denizde,
daima daha süratli,
daha süratli.
Acı taşıyor gemi tonlarca,
Kore’ye…
Kore’ye…
Şiir uzun. Yerimiz dar. Burada bu kadar. Melih Güneş, bu çok bedelli çalışmasını şöyle noktalıyor:
“Bu kitap, birebir vakitte Nâzım Hikmet’in külliyatına girmemiş onlarca yapıtın varlığının da bir ‘KANIT’ı ve yapıtlarının tekrar dikkatlice gözden geçirilerek kültürümüze daha eksiksiz, daha yanlışsız kazandırılması için bir ‘ÇAĞRI’dır. Bu davetin duyulması dileğiyle, zira bir Nâzım Hikmet sık dünyaya gelmiyor, kolay olunmuyor, pahasının bilinmesi yalnızca bizim için değil, bütün insanlık ve kültür varlığı için önemli!”
Cumhuriyet
