Yeni bir araştırmaya nazaran Dünya “ortaçağını” yaşarken (1,8 milyar ila 800 milyon yıl önce) dağlar gelişimini durdurdu ve erozyonun doruklarını törpülemesine müsaade verdi.
Dünya’nın kıtasal kabuğunun incelmesinden kaynaklanan durum, okyanuslardaki kolay ömür formlarının da evrim geçiremediği (veya son derece yavaş evrildiği) “sıkıcı” bir periyoda denk geldi.
Araştırmanın başyazarı Ming Tang, dağların gelişimindeki sorunun denizlerdeki yaşama da yansıdığı görüşünde. Livesicence’a konuşan ve Pekin Üniversitesi’nde misyon yapan bilim insanı, şu tabirleri kullandı:
“Bu orta periyotta kıtalar dağsız kalmıştı. Düzleşmiş kıtalar, okyanusa yönelik besin tedarikini azaltmış ve karmaşık ömrün ortaya çıkışını engellemiş olabilir.”
DAĞLAR NASIL KAYBOLDU?
Dağlar, Dünya üzerindeki kıtaların birbiriyle çarpıştığı hudutların üst hakikat yükselmesiyle, orojenez ismi verilen bir süreçle meydana geliyor. Bu sonlardaki kıtasal kabuk ortalamada daha kalın oluyor.
En büyük dağlar bile vakitle yok olabildiği için Dünya’nın geçmişteki kabuk kalınlığını incelemek dağların oluşumunu anlamanın en kıymetli yollarından biri. Yeni çalışmanın muharrirleri da bu uğraş içerisinde kıtasal kabukta kristalleşen, zirkon minerallerinin değişen bileşimini tahlil etti.
Günümüzde bu küçük zirkon taneleri, gezegenin tüm yüzeyindeki tortul kayalarda kolaylıkla bulunabiliyor. Her bir adedin temel bileşimi de çağlar evvel bu minerallerin kristalleştiği kabuğun özelliklerini ortaya çıkarabiliyor.
“Daha kalın kabuk daha yüksek dağları oluşturur” diyen Tang, bunu şöyle açıkladı:
“Kabuk kalınlığı, magmanın bileşimi değiştirdiği basıncı yönetir. Daha sonra bu magmada kristalleşen zirkonlardaki anormallikler sayesinde ölçülebilir.”
Tang’ın kelamını ettiği anomalileri inceleyen araştırma grubu, Dünya’nın kıtasal kalınlık çizelgesini oluşturdu. Bunun sonucunda kıtasal kabuğun ortalama kalınlığının milyar yıllık vakit ölçeklerine nazaran değiştiği keşfedildi.
Araştırmacılar, Arkeyan Çağ’da (4 milyar ila 2,5 milyar yıl önce) ve Fanerozoik Bölüm’de (540 milyon yıl evvelce şimdiye kadar) kıtasal kabuğun en kalın düzeylerine ulaştığını söz etti.
Fakat bu faal dağ oluşum periyotlarının tam ortasında, yani (2,5 milyar yıldan 540 milyon yıl önceye uzanan) Proterozoik Çağ’da kabuk kalındığı düştü ve Dünya’nın “orta yaşlarında” en düşük düzeye ulaştı. Bu da dağların en alçak, kıtalarınsa en düz olduğu periyoda işaret ediyor.
DENİZLERDEKİ EN “SIKICI” ÇAĞ
Araştırmacılar, Dünya’nın karadaki en düz çağının tıpkı vakitte denizdeki en “sıkıcı” çağa denk geldiğini ve bunun bir tesadüf olmadığını düşünüyor.
Tang, “Yaşamın 1, 8 milyar ila 800 milyon yıl evvel son derece yavaş evrildiği büyük ölçüde kabul ediliyor. Ökaryotlar 1,7 milyar yıl evvel ortaya çıkmalarına karşın, sırf 800 milyon yıl evvel egemenlik kurabildi” diye konuştu.
Bilim insanına nazaran “sıkıcı dönem” sırasında yavaşlayan gelişim, daha sonra kabuğun kalınlaşmaya başlamasıyla hızlandı.
Araştırmacılar, bu devirde yeni dağlar oluşmadığı için gezegenin manto katmanındaki besleyici unsurların yüzeye ulaşamadığını söz etti. Buna nazaran karadaki besin eksikliği, su döngüsü yoluyla okyanusa giden besin hususlarının de azalmasına neden oldu.
Grup buradan hareketle fosfor ve öbür temel unsurlarındaki eksikliğin Dünya’nın kolay deniz canlılarını aç bırakmış ve evrimlerini durdurmuş olabileceği sonucuna vardı.
Araştırmacılar gezegenin tarihine ışık tutan bulguları 11 Şubat’ta hakemli bilim mecmuası Science’ta yayımladı.
Kaynak: Independent Türkçe
Cumhuriyet
