Doğum kontrol hapı ve oluşan kan pıhtıları: 'Kalp krizi geçiriyorum sandım'

Vanessa Centeno, bedeninde akciğerlerini tıkayan ölümcül kan pıhtıları oluştuğunu öğrendiğinde çok şaşırmıştı.

Lakin asıl şoku, bu kan pıhtılarının neden oluştuğunu öğrendiğinde yaşadı.

Boston’da yaşayan pazarlama uzmanı Vanessa da, dünya genelindeki milyonlarca öbür bayan üzere doğum denetim sistemi olarak hapları kullanıyordu.

Fakat bayanların birçoklarının bilakis, Vanessa’da hapların az görülen yan tesirleri belirmeye başladı. Oluşan bu kan pıhtıları da hayatını büsbütün değiştirdi.

‘Kalp krizi geçiriyorum sandım’

“Merdivenlerden çıkıyordum, bir anda posta kutusuna tutunmak zorunda kaldım zira nefesim büsbütün kesilmişti. Daha evvel hiç bu kadar nefessiz kalmamıştım. İçime çekebildiğim kadar hava çekmeye çalıştım” diye anlatıyor Vanessa yaşadıklarını.

Nefes almakta zorlanmasına karşın işe gitti. Erkeç çıkıp yürüme uzaklığındaki kliniğe uğradı:

“Hava yollarımı açması için bir nebülizatör verdiler. Biraz daha iyi hissediyordum, nefesim yavaş yavaş olağana dönüyordu. Bedenimi taradılar ve akciğerlerimde bir gölge tespit ettiklerini, büyük olasılıkla pnömoni olabileceğini söylediler.”

Lakin sonraki gün klinik Vanessa’yı aradı ve gördüklerinin pnömoni olmadığını, daha fazla test yaptırması gerektiğini söyledi.

Bir ay boyunca hekiminden randevu alamayan Vanessa’nın nefes alışı giderek berbata gitti ve kliniğin tavsiyesi doğrultusunda astım spreyi kullanmaya başladı.

“Sonunda olan oldu” diye anlatıyor Vanessa sonrasını:

“Çamaşır yıkarken merdivenlerden inip çıkıyordum ve nefes almaya çalışıyordum. Üstümdeki tulumun fermuarını açtım ve mutfak yerine düştüm. Zira hiç nefes alamıyordum.

“Bedenim ağrıyordu, midem, göğsüm, kollarım ağrıyordu. Kalp krizi geçiriyorum sandım.”

Vanessa çabucak hastaneye gitmedi lakin tabibini aradı. Hemşireler mümkün olan en kısa müddette gelmesi gerektiğini söylediler.

“Ertesi gün hekimi görmeye gittim. Bütün semptomları anlattım, beni denetim etti ve CT taraması yaptırmamı istedi. Ben de daha büyük bir hastaneye gittim.

“Sonra hatırladığım, bir sürü kabloyla monitörlere bağlı olduğum ve damarımdan enjeksiyon yapıldığı. Her şey o kadar süratli oldu başım karmakarışık oldu.

“Meğer göğüs bölgemde kocaman bir kan pıhtısı varmış, çözülmeye ve akciğerlerimin büyük bir kısmını bloke etmeye başlamış.”

Vanessa iki gün hastanede geçirdikten sonra taburcu oldu ancak kendi konutunda de iki hafta yatalak kaldı.

Tabipler kan pıhtısının oluşmasının en geçerli sebebi olarak yeni kullanmaya başladığı doğum denetim hapları olabileceğini söyledi. Zira bedenine giren tek yeni şey bu haplardı.

“Eğer bir gün daha beklemiş olsaydım ölebilirmişim. Durum o kadar kötüymüş” diyor Vanessa.

Doğum denetim haplarında kan pıhtısı oluşması ne kadar yaygın?

Çok az görülen bir durum. İngiltere Ulusal Sıhhat Hizmetleri’ne (NHS) nazaran, “bir yıl boyunca doğum denetim hapı kullanan 10 bin bayanda kan pıhtısı oluşma olayı 5 ila 12 ortasında değişiyor. Hap kullanmayan 10 bin bayan ortasında da her yıl damarlarında kan pıhtısı tespit edilen hadise sayısı da 2.”

NHS, kuşku duyan bayanların kesinlikle tabipleriyle görüşmeleri tavsiyesinde bulunuyor.

Dünya genelinde doğum denetim hapı kullanan bayanların sayısı 150 milyondan fazla. Haplar, Avrupa, Avustralya ve Yeni Zelanda’da en yaygın doğum denetim sistemi.

Afrika, Latin Amerika ve Kuzey Amerika’da en yaygın ikinci, Asya’da ise en yaygın üçüncü yol.

Hormonlarla ilgili her doğum denetim metodunda olduğu üzere hapların da yan tesirleri var. Bunlara en yaygın görülen ve konuşulan, ruh halindeki ani dönüşümler ve kiloda dalgalanmalar dahil.

Daha az görülen yan tesirlerden olan kan pıhtısı oluşumu da hayati tehlikeye neden olabilir.

Kan pıhtısının oluşmasında, bedene verilen hormonlar, yaş, aileden kalıtımsal nedenler ve fazla kilolar ve sigara üzere hayat üslubuyla ilişkili faktörler rol oynayabilir.

Londra Guy’s and St. Thomas Hastanesi tromboz ve hemostasis uzmanı Prof. Beverley Hunt, “Ağızdan alınan karma haplar, kullanılan tipe bağlı olarak kan pıhtısı oluşma riskini dört ila sekiz kat artırıyor. Lakin gebelik riski daha yüksek, münasebetiyle karma hap almak, gebe kalmaktan daha iyi” diyor.

Doğum denetim haplarının içeriğinde, östrojenin sentetik bir versiyonu yahut projesteron yahut bedenin içinde üretilen her iki hormonun kombinasyonu var.

Güney Afrika’da Pretorya Steve Biko Üniversite Hastanesi’nde bayan doğum uzmanı olan Dr. Zozo Nene, “Östrojen, yumurtaların konutu olarak görülen foliküllerin gelişimini sağlıyor. Yumurtalar olgunlaştığında ovülasyon oluyor. Ovülasyon sonrasında da gebelik” diyor ve ekliyor:

“Östrojen çok yüksek olduğunda, folikülleri uyarıcı hormonların üretildiği beyne negatif geri bildirim gidiyor, hasebiyle folikül gelişmemesi, ovülasyon olmaması için, haplardaki östrojeni verdiğinizde bu hormonu bastırıyorsunuz.”

Dr. Nene, projesteronun birkaç formda muhafaza sağladığını anlatıyor: Birincisi, rahim ağzı etrafındaki mukusu kalınlaştırarak spermin penetre olmasını engelliyor. İkincisi, rahim içi dokusunu incelterek impantasyon olmasını pürüzler. Fallop tüpleri içinde, yumurtalar ile spermin buluşmasını önler. “İki hormon ovülasyon yahut impantasyonu önlemek için sinerji içinde çalışır” diyor Dr. Nene.

Ortak yan tesirleri de bulantı, kusma, kilo alımı, şişkinlik ve akne oluşumu. Dr. Nene bu tesirleri şöyle anlatıyor:

“Bazıları libidonun düşmesinden, baş ağrısından, göğüslerde hassasiyetten, ruh halindeki ani değişimlerden şikayetçi oluyor.

“Östrojen ve projesteronların içerikleri var. Münasebetiyle yan tesirleri bu hormonlarla ilişkili.

“Yan tesirlere neyin sebep olduğunu bilmek değerli. Bulantı ve kusmanın genelde östrojenin yan tesiri olduğunu biliyoruz.”

“Kan pıhtılaşmasındaki artan risk faktörünün kimde bulunduğunu bulmak gerekir. Benim tecrübeme nazaran genelde beden kitle endeksi yüksek bayanlarda görülüyor.”

‘Stres sonrası travma yaşıyorum’

Bir yıldan uzun mühlet geçmiş olmasına karşın Vanessa hala eski hayatına dönmekte zorlanıyor ve yaşadıklarıyla ilgili şunları söylüyor:

“Bir anda akciğer embolisi oldum ve altı ay boyunca kan sulandırıcı ilaçlar almak zorunda kaldım. Düşmemeye çalıştım, bir yerimin çizilmemesine dikkat ettim. Zira her şey iç kanamaya neden olabilirdi.

“Bu olaydan sonra yaşadığım gerilim sonrası bozukluk gerçek dışı bir düzeye ulaşmıştı. Çamaşır yıkamak bunun en büyük tetikçisi.

“Kendime iyi olduğumu, tehlikede olmadığımı hatırlatmam gerekiyor.

“Gerçekten neden bu türlü bir şey yaşadığımı bilmiyorum. Üniversite yıllarım boyunca da daha evvel de hap alıyordum ve geçen yıl tekrar hap almadan evvel nexplanon implantasyonu yaptırmıştım.”

Bayanların doğum denetim için hap yahut öteki prosedürler kullanmasının birçok sebebi var. Mali sebepler de genelde göz arkası ediliyor.

Vanessa kalıcı bir iş bulana kadar Boston’da kontratlı işçi olarak çalıştı bu nedenle de implantasyonu tercih etti. Yaşadıklarını, nasıl etkilendiğini şöyle anlatıyor:

“Üç ay içinde iş bulamazsam diye Nexplanon implantının doğum denetim için kâfi olacağını düşündüm. İmplant pek iyiydi ancak benim için bir yan tesiri çok kilo almam oldu.

“Sanıyorum bu ticari reklamların yan tesir olabilir yahut mevt riskine neden olabilir ikazlarına karşı gereğince hassas davranmıyoruz.

“Her vakit benim başıma gelmez diyoruz. Lakin geldi, hayatımı alt üst etti ve dünyamı alt üst etmeye devam ediyor.”

Vanessa, ‘erkekler için inşa edilen bir dünyada yaşamanın bütün yükü bayanların üstlenmesi manasına geldiğini ve doğum denetiminin de buna dahil olduğunu’ söylüyor:

“Adet oluyoruz, daima ağrı çekiyoruz. Bu ağrıyı çekmemiz gerekiyor, bir şey söylersek ‘her ay oluyor alışmış olman lazım’ deniyor.

“Kadınların kendileri için iyi olan şeyleri alması lazım, önümüze bu sunuluyor diye, almak zorundayız diye almamalıyız. Daha iyi yollar olmalı. Her şey daha iyi olmalı.”

Cumhuriyet