Batı ile Ankara ortasında alakalar inişli-çıkışlı seyirde ilerlerken müttefikliğin inanç duvarına ait tartışmalar da artıyor. Doğu Akdeniz, Suriye bahisleriyle birlikte Rus S-400 kuvvetli kriz başlıklarından. Galatasaray Üniversitesi Memleketler arası Bağlantılar Kısım Lider Yardımcısı Doç. Dr. Ali Faik Demir, Rusya’nın son yıllarda Türkiye’nin en kıymetli müttefiki haline geldiğini söylerken şu tabirleri kullanıyor: “İlginç olan birçok bahiste farklı tarafta olunmasına karşın, bu münasebet muvaffakiyetle sürüyor. Avrupa’nın tavrı ise iki tarafı daha çok birbirine yaklaştırıyor.” Demir, “Rusya, Türkiye açısından kıymetli bir partner olmaya devam etmeli fakat dış siyasette alternatiflerin olmasının bedeli asla unutulmamalı” diyor.
– Biden periyoduyla birlikte Transatlantik işbirliğinde yeni sayfa arayışlarını nasıl okuyorsunuz?
ABD başkanlık seçimi tüm dünya için bir değişim ihtimali ümidini yarattı. Lakin bu yeninin ne açılardan olabileceğini, daha kıymetlisi yeninin dünyadaki hangi aksilikleri bitireceği ve ne cins siyasetleri başlatacağını görmek gerekiyor. Kartların tekrar dağıtılacağı bir sürece girildiği yadsınamaz. Biden devrinde Transatlantik bağların sıkılaştırılacağı ve “Önce Amerika” diyen Trump yerine Batı kampının tekrar canlandırılması öncelik kazanacak görünüyor.
‘SÖZDE MÜTTEFİKLİK’
– Gerek AB gerekse ABD’den NATO üyesi Türkiye’ye yönelik yaklaşımlarda farklı bir tavır bekliyor musunuz… Ankara’ya baskı siyasetleri artar mı?..
Türkiye-ABD münasebetlerinin kıymetli bir boyutunu Türkiye’nin Batı ile müttefiklik alakasının istikrarları belirleyecek üzere. Bu çerçevede 2021’deki önderler tepesi NATO’nun yeni sürecinin önemli şifrelerini ortaya koyacak. Türkiye’nin bu süreçte nerede duracağı merak konusu. Bu kademede iki kritik sorun ortaya çıkıyor: Doğu Akdeniz ve Rus S-400 füze savunma sistemi. Doğu Akdeniz büyük ve karmaşık bir sorun yumağı ve AB boyutu ön planda yer alıyor.
S-400 ise ABD, AB ve NATO çerçevesinde kritik bir sorun olma özelliğini taşıyor. ABD Dışişleri Bakanı Blinken, Türkiye’nin S-400 sistemini kullanmaması gerektiğini ve bu bağlamda bir müttefik üzere davranmadığını söyledi. Bu açıklamasında bir birinci olarak Türkiye için kelamda stratejik müttefikimiz tabirini kullandı. Türk tarafının ABD ve NATO’nun taleplerini dikkate alan ve alternatif sunan yaklaşımına karşın bu sorunun gündemde birinci sıradaki yerini koruyacağı anlaşılıyor. Tarafların tansiyonu yükseltmek üzere bir niyeti yok lakin paralel olarak siyasetlerinde ısrarlılar ve bu da mümkün yeni gerginliklerin sinyali niteliğinde.
– ABD idaresinin Suriye’de terör örgütü YPG’ye dayanağın süreceği bildirisini nasıl değerlendiriyorsunuz? Türkiye, Rusya ile işbirliği konusunda Batı ittifakı kanadından baskılara karşı nasıl bir yol izlemeli…
Suriye konusunda meseleler çözülmüş değil. Ürküten sessizlik hâkim bölgeye. ABD’nin yeni Savunma Bakanı, Ortadoğu’yu yakından tanıyan, CENTCOM’un başında bulunmuş bir isim, Lloyd Austin. IŞİD’le çaba kılıfı altında terör örgütü PKK-PYD-YPG’yi silahlandırmasıyla biliniyor. ABD’nin PYD/YPG konusunda nasıl bir hal takınacağı Türkiye açısından son derece kıymetli. Türkiye, bu mevzuda Blinken’in kullandığı kelamda müttefik tarifini ABD için kullansa herhalde hiç yanlış olmaz… Rusya ile bağlantılara gelirsek, son yıllarda en kıymetli müttefikimiz haline geldiğini söylemek yanlış olmayacak.
Enteresan olan birçok mevzuda farklı tarafta olunmasına ve başka siyasetler uygulanmasına karşın, bu ilgi muvaffakiyetle sürüyor. Avrupa’nın tesirine gelince, tam aksine iki tarafı daha çok birbirine yaklaştırıyor. Batı açısından bakılırsa son derece yanlış bir strateji. Türkiye bir manada Rusya ile yakın bağ kurmaya mahkûm bırakılıyor. Biden idaresinin Rusya’ya bakışı ve mümkün siyasetlerinin Türkiye açısından birtakım zorluklar ve yeni yol arayışları yaratabileceği düşünülebilir.
‘TÜRKİYE KİLİT KONUMDA’
Rusya, Türkiye açısından kıymetli bir partner olmaya devam etmeli fakat dış siyasette alternatiflerin olmasının bedeli asla unutulmamalı. Rusya için Türkiye neden değerli sorusunu sorarsak vereceğimiz yanıt bize hakikat yolu gösterecektir. Bu soruya kuşkusuz birçok açıdan karşılık mümkün. Lakin Türkiye’nin jeopolitik pozisyonu en öne çıkanlardan. Türkiye’nin komşu olduğu bölgeler ve devletler günümüz memleketler arası münasebetlerinin odağında yer alıyor. Bu çerçevede Rusya’nın nüfuzunu kurmak ya da artırmak istediği her alanda Türkiye de var.
Rusya’nın güç ve bilhassa boru çizgileri siyasetlerinde Türkiye kilit pozisyonda. Türkiye’nin Avrupa ile her şeye karşın süren müttefiklik münasebeti ve NATO üyesi olması, saydıklarım kadar tahminen bunlardan da değerli. Batı Bloku ile ortası soğuk ve uzaklıklı bir Türkiye Rusya açısından son derece kıymetli. Batının içinde kalmakla birlikte, böylesi bir gergin ve sıkıntılı münasebet hali Türkiye’yi daha kıymetli kılıyor Rusya için. Bir manada Türkiye ile alakalar daha ihtimamlı ve karşı tarafı kaybetmemek üzerine kuruluyor. Fakat bağlantı, bir mecburiyet, daha berbatı bir devlete mahkûm olmaya dönüşürse, sonu hiç istenmeyen formda olumsuz bir tabloya dönüşür.
‘BLOKUN BÖLÜNMESİNİ SAĞLAMAK GEREK’
– Doğu Akdeniz, Libya bahislerinde Ankara ile İsrail-Mısır sınırında tekrar görüşme sistemi kurulması istikametindeki yorumlar için görüşünüz nedir?
Dış siyasette münasebet kanallarını açık tutmak gerek. Bu bağlamda Ankara’nın İsrail ve Mısır ile de diplomatik yerleri kullanması kıymetli. Bu kanalın açılması ve geliştirilmesi kuşkusuz başka bir strateji gerektiriyor. Mısır ile Katar alakalarının düzelmesi, Türkiye’nin başta Suudi Arabistan olmak üzere Körfez ülkeleriyle ilgilerin düzelebileceği tarafındaki sinyalleri diplomasinin aktifliğinin artabileceğini gösteriyor. Doğu Akdeniz, başta Kıbrıs, güç, Libya, Suriye ve Lübnan olmak üzere birçok ülke ve sorunu kapsıyor. Ankara aksisi cepheden gelen, Doğu Akdeniz güç güvenliği üzere tabirler akla şu soruyu getiriyor: Doğu Akdeniz’de tehdit kim? Onlar için karşılık çok açık Türkiye. Bu kadar benzemezleri bir ortaya getiren faktör bir manada Türkiye zıtlığı. Bunun çok farklı nedenleri olmakla birlikte oyun bozan rolü Türkiye’de. Türkiye için en gerçek strateji bu blokun bölünmesini sağlamak. Bunun için belirli mevzularda farklı devletlerle uzlaşma ve birlikte hareket etmek gerekir.
Cumhuriyet
