Talking Heads kümesinin kurucusu David Byrne’ün kaleme aldığı “Müzik Nasıl İşler” isimli kitap lisanımıza de çevrildi. Söyleşi yaptığımız ünlü müzisyen “Müzik hem vücutla hem de başla alakalıdır. Kavanozda beyin değiliz biz” diyor
– “Müzik Nasıl İşler” isimli kitabınız aslında sizin çok bilmediğimiz bir yanınızı da gösterdi bize. Akademik bir yayın kadar derinlikli ve kapsamlı bir çalışma olmuş. Bu kitabı kaç yılda bitirdiniz?
Kısımların çok küçük bir kısmı eski konuşma ve denemelerimden alıntı. Mesela müzik ve mimarlık ile ilgili olan kısım TED konuşmasından alıntı. Ancak geri kalanın birden fazla kitabın ne hakkında olacağını görebildiğimde ortaya çıktı. Kitabın son halini alması sanırım 2-3 yılı buldu.
‘RAHATSIZ EDİCİ BULUNABİLİR’
– Kitabınızın çabucak başlarında birebir müziği farklı bir bağlamda dinlemenin o müziğe değişik bir mana kazandırdığını söylüyorsunuz. Bugün, bilhassa de bu Covid-19 pandemisi sürerken her türlü müziği dijital ortamda dinlemeye başladık. Sizce dünyada bugün müziğin manası nasıl şekilleniyor?
Öteki sanat formları üzere müzik de içinde yaratıldığı bağlam içinde bir manaya ve yıllar sonra farklı bir bağlamda farklı bir manaya sahiptir. Kalabalık bir kulüpte olmakla ilgili bir müzik evvelce kutlama manasında olabilirdi, fakat artık, şu anda, tuhaf ve riskli bir davranış üzere gelebilir, hatta rahatsız edici bulunabilir.
– Konser dinleme alışkanlıklarının 20. yüzyıldaki değişimini anlattığınız kısımda “En başından beri niyet baş ile vücudu birbirinden ayırmakmış” diyorsunuz. Fevkalade bir tespit hakikaten. Sizin müzisyen olarak bu ayrımda bir tercihiniz var mı pekala ve varsa bu tercihinizi nasıl nedenselleştiriyorsunuz?
Bana o denli geliyor ki, müzikte ortaya çıkan ve söz edilen bu baş ve vücut ayrımı, derin dini ve kültürel âdetlerin bir sonucudur. Birtakım dini ve kültürel geleneklerde beden tehlikeli, baştan çıkarıcı, rasyonel olmayan bir şeymiş üzere düşünülüyor ve bu nedenle denetim altında tutulması gereken bir şey olarak görülüyor.
Müziğin gücü ise tüm dünyada tanınır. Müzik her vakit tıpkı anda hem vücutla hem de başla bağlantılıdır. Ancak örneğin Batıda’ki konser salonları, inanılmaz duygusal müzik çalmalarıyla vücudu müzikal tecrübeden kovma ve uzaklaştırma teşebbüsleri olarak bizi hareketsiz ve sessizce oturmaya zorlar. Bu imkânsız bir maksat, biz “kavanozda beyin” değiliz, fizikî benliğimiz her vakit kim olduğumuzun bir kesimi.
– Her türlü format savaşının akabinde kaliteli müzik dinlemek isteyenlerin baskısı ve ticari bir potansiyel olduğunun anlaşılmasıyla son yıllarda yine plak (vinyl) formatının döndüğünü gördük. Ne düşünüyorsunuz bu dönüşe dair?
Birçoğu için bu, hiç yaşamadıkları bir vaktin nostaljisidir! Bununla birlikte, iyi yapılmış bir vinyl kaydı dinleme tecrübesi, streaming modülleri dinlemekten çok farklıdır. Kişi şuurlu olarak dinleme eğilimindedir, hasebiyle plağın tamamını kesintisiz olarak dinler. İnsanların neden bu tecrübeden, bu biçimde müzik dinlemekten hoşlandığını anlayabiliyorum. Ve evet, tuhaf bir halde, iyi yapılmış vinyllerde müziğin zenginliği birçok CD’de olduğundan daha yüksektir.
‘KİM OLDUĞUMUZU TANIMLAMANIN BİR YOLU’
– Talking Heads kendine has bir tınısı (sound) olan bir gruptu. Kümenin bu karakterinin oluşmasında tesadüfün ya da bahtın rolü ne kadardı? Yoksa her şeyi başından biri muhakkak bir plan çerçevesinde mi tasarladınız?
Ha ha. Rastgele bir plan yoktu lakin eleme yoluyla yaratma üzere bir şey geçerliydi. Yapmamaya karar verdiğimiz şey, kim olduğumuzu tanımlamanın bir yolu oldu. Mevcut görünümleri ve sesleri benimsemek yerine, her şeyi azaltmaya ve sıfırdan başlamaya karar verdik. Böylelikle kendimizi iyi hissettirecek ve bize yanlışsız gelecek hareket ve tınıların hangileri olduğunu keşfedebilecektik.
SPIKE LEE BULUŞMASI
– Spike Lee’nin “American Utopia” sinemasından de kelam edelim istiyorum. Nasıl bir ortaya geldiniz, birinci fikir kimden çıktı ve nasıl bir ön hazırlık yaptınız?
Spike Lee ile?
Spike ve ben yıllar evvel tanıştık ve uzun müddettir sinemalarının hayranıyım. Ona bildiri attım ve şovumuzu izlemesi için davet ettim. Gösteriyi sinemaya aktarma isteğimden aslında bahsetmiştim. Geldi ve şova bayıldı – sonra sineması çekmek ve düzenlemek için para aramaya başladık. Spike ve sık sık birlikte çalıştığı manzara direktörü Ellen Kuras tekraren şova geldi. Her şarkıyı ve monoloğu nasıl çekeceklerini planladılar, hiçbiri rastlantısal değildi.
SEZEN VE BARIŞ SEVİYOR
– Türk müziğinden haberdar mısınız? Bildiğinizi, dinlediğiniz isimler var mı?
Evet, Türk müziğinden haberdarım- eski Sezen Aksu ve Barış Manço kayıtlarından kimilerini seviyorum… ve Baba Zula ve Taksim Trio’yu da seviyorum.
Cumhuriyet
