Derleyen: Zeynep Çam
Kurtuluş Savaşı uğraşının galibi Türkiye, 29 Ekim 1923 tarihinde Cumhuriyet ilan edildiğinde; kaynaklar bakımından tükenmişti. Halk yoksuldu. Ülkenin tarım faaliyetleri dışında üretim yapacak gücü kalmamıştı.
Ülkeyi kalkındıracak ve bilim anlayışını yeşertecek takımların kıymetli bir kısmı cephelerde şehit olmuştu.
Cumhuriyet’in birinci yıllarında bilgi ve bilime olan gereksinim, epeyce baskındı.
“Cumhuriyet’in Bilim ve Teknoloji Politikası” makalesini kaleme alan Cemre Uğural, Cumhuriyet’in her şeyden evvel Türk toplumu için hem yeni bir idare biçimini hem de çağdaş hayatı temsil ettiğini belirterek, Cumhuriyetin birinci yıllarındaki bilim anlayışını şu sözlerle anlatıyor:
“Başta Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere başka yönetici takım, çağdaş idare ve ömür formunu akıl ve bilim rehberliğinde oluşturmak istedi. Bu doğrultuda Türk toplumunu çağdaş yaşama ulaştırmak ismine pek çok toplumsal ve ekonomik ıslahatlar gerçekleştirildi. Genel olarak Cumhuriyet’in ilanını takip eden süreçte devletin bilim ile olan bağlantısı birbirine paralel iki boyutta şekillendi diyebiliriz:
Birincisi, Türk toplumunun muhtaçlığı olan ekonomik kalkınmada bilim ve teknolojiyi yakından takip edecek endüstrileşme siyasetlerinin oluşturulmasıydı.
İkincisi, Türk toplumunu akla ve bilimsel fikre dayalı çağdaş ömür çatısı altında bütünleştirecek ve ulusal kültür, lisan ve tarih üzere bedelleri ön plana çıkaracak toplumsal ıslahatların gerçekleştirilmesiydi.”
Cumhuriyetin birinci yıllarında bilim ve teknoloji alanında atılan en önemli adımlar:
1924’te Tevhid-i Tedrisat kanunun kabul edilmesi ile milli ve çağdaş eğitim sisteminin önünün açıldı.
Üniversitelerde açılan fen ve mühendislik fakülteleri bilim ve teknoloji alanın rol alacak takımların altyapısını oluşturdu.
Cumhuriyetin birinci yıllarında kamu dalında kazanılan birikimler, gelecek yıllarda oluşacak özel bölümün ortaya çıkışına taban hazırladı.
Cumhuriyetin birinci yıllarında kâfi sayıda iktisatçı ve bilim insanı bulunmamasına karşın, o günkü iktisadın yürütülmesi ve geliştirilmesi planlı olarak yapıldı.
Kurulan demir-çelik tesisleri, çimento fabrikaları, hidroelektrik santralleri, dokuma fabrikaları, birçok makine imalat tesisleri ile televizyon ve beyaz eşya üretimine başlanarak, otomotiv sanayisi ve yan sanayi yaratıldı.
Gemicilik sanayisinde büyük gelişmeler oldu, silahlı kuvvetlerinde birtakım savunma muhtaçlıklarını karşılayacak üretim faaliyetleri başlatıldı.
Teknoloji ve Ulusal Savunma Endüstrisi alanında değerli bir adım olan Türk Hava Kurumu (THK) 1925 yılında kuruldu.
1933 yılında oluşturulan Birinci Beş Yıllık Sanayi Planında; kimya, toprak, demir, kağıt ve selüloz, kükürt ve pamuk, mensucat ve kamgarn (merinos) ve kendir endüstrileri yer almış, 20’ye yakın tesisin birkaçı dışında büyük çoğunluğu vaktinde faaliyete geçirildi.
Cumhuriyet tarihinin en özgün ihtilallerinden Köy Enstitüleri‘nin, temellerinin 1935 yılında ile 1942 yılında devrin Ulusal Eğitim Bakanı Hasan Âli Yücel’in de takviyesiyle 20 farklı bölgede kuruldu.
ATATÜRK, EĞİTİM, BİLİM VE TEKNOLOJİ
Günümüzde çağdaş toplumları oluşturan tüm teknolojileri bundan 100 yıl evvel maksat olarak gösteren Atatürk, 1937 yılında bilim ve teknolojinin eğitim alanındaki kıymetini şu sözlerle anlattı:
“Büyük davamız, en uygar ve en müreffeh millet olarak varlığımızı yükseltmektir. Bu; yalnız kurumlarında değil, fikirlerinde temelli inkılâp yapmış olan büyük Türk milletinin dinamik ülküsüdür. Bu sebeple okuyup yazma bilmeyen tek vatandaş bırakmamak; memleketin büyük kalkınma savaşının ve yeni çatısının istediği teknik elemanları yetiştirmek; memleket davalarının ideolojisini anlayacak, anlatacak, kuşaktan nesile yaşatacak fert ve kurumlan yaratmak; işte bu değerli prensipleri en kısa vakitte sağlamak, Eğitim Bakanlığı’nın üzerine aldığı büyük ve ağır mecburiyetlerdir. İşaret ettiğim prensipleri Türk gençliğinin dimağında ve Türk milletinin şuurunda ebediyen canlı bir halde tutmak; üniversitelerimiz ve yüksek okullarımıza düşen esas görevdir.”
Cumhuriyet
