Ülkedeki mevcut ekonomik kriz, Covid-19 salgınıyla daha da derinleşince çarşı pazarın tadı kaçtı. Halk artık gramla değil, taneyle alım yapıyor. Yılbaşı hareketliliğinden de umudunu kesen esnaf ise satışlarının geçen seneye nazaran yüzde 50-80 düşmesinden şikâyetçi.
Hem yurttaşın hem esnafın pandemi sürecinden ekonomik olarak nasıl etkilendiklerini yerinde görmek için Eminönü’ne ve Beyoğlu’na gittik. Mısır Çarşısı, Kapalıçarşı, Mahmutpaşa ve bir semt pazarında hem son fiyatları hem çarşı pazardaki sakinliği gözlemledik. Kuruyemişinden zerzevat ve meyvesine her şey, geçen seneye nazaran ortalama yüzde 25-30 artırımlı. Mısır Çarşısı’ndaki bir esnaf, “TEFE, TÜFE’yi nasıl hesaplıyorlar bilmiyorum. Bizdeki artırımlar kimi eserlerde yüzde 80’i buluyor. En iyimseri yüzde 60” diyor. O denli ki esnaf dahi sattığı eserin pahalılığından şaşkın. 1940’tan bu yana Mısır Çarşısı’nda yer alan Malatya Pazarı’nın yetkisili, “40 yıllık esnafım, müşteri fiyat sorunca artık söylemeye utanıyorum. Geçiştirmeye çalışıp etiketleri gösteriyorum” diyor.
Örneğin, geçen sene 40 lira olan kuru incir bu yıl 65 TL’ye; 50 lira olan fındık, 80 TL’ye; 75 TL olan badem ve kaju 88 TL’ye çıkmış. Malatya Pazarı’nın yetkilisi, fıstıklı lokumun içinde artık antepfıstığı değil, yerfıstığı olduğunu söylüyor. Mısır Çarşısı’nın dışında, çarşı içine nazaran daha ucuz olan tezgâhlarda bile en ucuz kuruyemiş 40-48 liradan başlıyor. En çok talep gören karışık kuruyemişlerin leblebili olanları 40-48; fındıklı, bademli ve kajulu olanları 90 lira.
ATEŞ DEĞERİ
Semt pazarında da bilhassa meyveler ateş kıymeti. Bir kilo mandalina 6-8, ayva 7, nar 5-8, portakal 10, üzüm 15 liradan satılıyor. Beyoğlu Piyalepaşa Semt Pazarı’nda gördüğümüz domatesin kilosu 5 liradan başlayıp 10 liraya kadar çıkıyor. Patates ve soğanın kilosu da 5 TL’den başlıyor. Sivribiberin kilosu ise 16 liraya çıkıyor. Esnaf, yurttaşın fakat 250 gram biber alabildiğini söylüyor.
Elindeki poşetleri göstererek pahalılığa dikkat çeken bir yurttaş, “Daha yemeklik gerçek düzgün bir şey almadım, 65 lira tuttu” diyor. Vatandaşın artık taneyle alım yaptığını söyleyen bir esnaf ise şöyle konuşuyor: “Gücüm yetmiyor diyerek 4 tane salatalık isteyen müşteri var. Hafta boyunca taneyle satın aldıkları kadar yemek zorundalar.”
TAKVİYELER GÜLÜNÇ
Esnafın nabzını tutmaya ise Mısır Çarşısı’ndan başlıyoruz. 2016’dan bu yana tertipli olarak gittiğimiz çarşıda, bir şey dikkatimizi çekiyor: Esnaf artık kapıda durup “Kahve ikram edelim” diyerek vatandaşı çekmeye çalışıyor.
Tarihi Yarımada’daki esnafın ortak vurgusu, bu süreçte devlet tarafından kâfi takviyesi göremediklerini ve yalnız bırakıldıklarını söylemeleri oldu. Mahmutpaşa’daki bir esnaf, “Devlet bu türlü vakitte lazım. Lakin şu ana kadar bir yardım göremedik” diyor. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın geçen hafta esnaf için açıkladığı dayanakları nasıl bulduklarını sorduğumuzda ise acı gülüşmeler başlıyor. Esnafın çabucak hemen hepsi açıklanan takviye sayılarını gülünç bulduklarını, “hiçbir kedere derman olmayacağını” vurguluyor. “70 bin TL kira ödeyen beşerler var. 750 liralık kira takviyesini ne yapsın? Elemanlarına yemek ısmarlar…” diyen de var, “Nasıl harcayacağımızı bilemiyoruz. Çar çur da etmek istemiyoruz” diyerek dalga geçen de… Mısır Çarşısı’ndaki bir esnaf ise “Yılbaşından sonra kiralarımıza yüzde 11.7 artırım gelecek. Bu artırımın ötelenmesini beklerdik” diyor. Son 8 aydır yapılan satışlar üst üste konulduğunda bir aylık masrafın fakat çıktığına dikkat çeken Mahmutpaşa’daki bir esnaf da hükümetin nakdi yardımlarını yaygınlaştırması gerektiğine vurgu yaptı:
“Artık telefonla müşterinin ayağına giderek işlerimizi sürdürmeye çalışıyoruz” diyen bir diğer esnaf ise ümitsizliğini esprili bir lisanla şöyle söz ediyor: “Şu an kapı kapı dolaşıyoruz, bir isteğiniz var mı diye soruyoruz ki satış yapabilelim. Ümidimizi kaybetmek istemiyoruz lakin tünelin sonundaki ışık maalesef şimdi görünmüyor. Gözükecek üzere de değil uzun vadede. Tahminen de bizim gözlerimizin uzağı görmede bir zahmeti vardır.”
Cumhuriyet
