Ayasofya’nın müzeye dönüştürülmesine ait 1934 tarihli ulu lider Mustafa Kemal Atatürk’ün de altında imzasının bulunduğu Bakanlar Şurası kararnamesinin Danıştay tarafından iptal edilmesi ve çabucak akabinde bir Cumhurbaşkanlığı kararı yayımlanarak mescide dönüştürülmesi üzerine Birleşmiş Milletler (BM) uzmanlarından kültür mirasi vurgulu açıklama geldi.
Ayasofya’nın mescide çevrilmesine en sert tepkiyi Yunanistan verirken Batı ülkelerinden ve en fazla Ortodoks Hıristiyan nüfusa sahip olan Rusya’dan kayda kıymet ölçüde sert bir reaksiyon gelmemişti. Kararın akabinde ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, “hayal kırıklığı duyduğunu” belirtmiş, Avrupa Birliği (AB) Dış Münasebetler ve Güvenlik Siyaseti Yüksek Temsilcisi Josep Borrell “üzüntü ve esef verici” olarak nitelendirerek kınamıştı. Rusya ise resmi açıklamalarında kararın, Türkiye’nin iç işi olduğunu söylemekle yetinmişti.
Reaksiyonların birçoğunda Ayasofya’nın dünya kültür mirası olma özelliğine vurgu yapılarak bu niteliğinin bir ziyan görmemesi daveti yapılmıştı. Ayasofya’nın, dünya kültür mirası statüsüne vurgu yapan son açıklama ise BM İnsan Hakları uzmanlarından geldi.
BM Kültürel Haklar Özel Raportörü Karima Bennoune ve BM Din ve İnanç Özgürlüğü Özel Raportörü Ahmed Shaheed, Ayasofya’nın ibadete açılması kararıyla ilgili bir açıklama yaparak telaşlarını lisana getirdi.
Ayasofya’nın Türkiye’deki çeşitliliği yansıtacak kültürlerarası bir yer özelliğinin sürdürülmesi daveti yapılan açıklamada, “Dünyanın içinden geçtiği bu sıkıntı süreçte Türkiye ve ötesindeki dini ve kültürel kümeleri birleştirmek yerine daha da bölecek bir harekette bulunmak tarihi bir yanılgı olacaktır. Ayasofya’nın kubbesi, herkesi kapsayacak kadar büyüktür” denildi.
ÖRNEK NİTELİKTEYDİ
Ayasofya’nın 1934’te müzeye çevrilmesinden bu yana tüm inançlardan insanların kullandığı kültürlerarası ve inançlararası diyalog için örnek niteliğinde bir yapı olduğu belirtilen açıklamada, “Türkiye hükümeti, kültürel miras uzmanlarının bu anıtın korunmasından sorumlu olarak çalışmayı sürdürmelerini sağlamalıdır, bu mevzuda gerekli düzenlemeler yapılmalıdır” sözleri kullanıldı.
Ayasofya’nın ibadete açılmasının akabinde birinci cuma namazını kıldıran Diyanet İşleri Lideri Ali Erbaş’ın hutbe okumak için minbere “fetih simgesi” olarak elinde kılıçla çıkmasına da değinilen açıklamada, “Bu gelişmeler ışığında BM uzmanları, Ayasofya’nın statüsünün, monolitik bir yapıya dönüştürülmesinin, tarih ve kültür hakkında üstünlükçü görüşü yansıtan bir adım olacağından korkuyorlar. Bu türlü bir adım, Ayasofya’ya tüm inançlardan ve inançlı olmayan insanların eşit erişiminin önünde bir mani teşkil edebilir” denildi.
Cumhuriyet