Medipol Mega Üniversite Hastanesi Organ Nakli Kısmından Prof. Dr. Onur Yaprak, dünyada her yıl yaklaşık 700 milyon insanın sivrisinek kaynaklı hastalıklara yakalandığını ve yüz binlercesinin bu hastalıklardan ötürü hayatını kaybettiğine dikkati çekerek ikazlarda bulundu.
Prof. Dr. Yaprak, sivrisinek kaynaklı hastalıkların yaygın tipleri ortasında sıtma, dang, Batı Nil virüsü, chikungunya, sarıhumma ve Zika bulunduğunu belirterek, “Yapılan araştırmalarda Türkiye’de 7 cinse ilişkin toplam 62’den fazla sivrisinek cinsinin olduğu saptandı. Bu tiplerin ortasında esas Aedes, Anopheles, Culex tipi bulunur. Aedes aegypti sarıhumma sivrisineği olarak bilinirken Aedes albopictus Asya kaplan sivrisineği olarak isimlendirilir. Farklı sivrisinek cinsleri farklı ateşli hastalık etkenlerini taşır. Aedes cinsine ilişkin 2 sivrisinek çeşidi son yıllarda ülkemizde de görülmeye başladı. Güneydoğu Asya’nın tropikal ve subtropikal bölgelerine has bir cins olan Asya Kaplan Sivrisineği ve Afrika ile Güney Amerika’ya mahsus bir çeşit olan sarıhumma sivrisineği son vakitlerde ülkemizde de popülasyonu epey artan tiplerdir. Bu sivrisineklere ilişkin larvalar bilhassa kullanılıp atılmış otomobil lastikleri, ağaç oyuntuları ve günlerce değiştirilmeyen ağzı açık su saklama kapları üzere yapay kaplarda üreme gösterir” diye konuştu.
BEŞ ŞAHISTAN BİRİ HASTALIĞI AĞIR GEÇİRİYOR
Birtakım bilim adamları tarafından Büyük İskender’in vefat nedeni olarak gösterilen ve sivrisineklerle bulaşan Batı Nil virüsünün son yıllarda arttığını belirten Prof. Dr. Yaprak, şu bilgileri verdi:
“Batı Nil virüsü bilhassa göçmen kuşların göç yolları üzerinde bulunan ülkelerde sık görülüyor. Hastalık mevsimsel özellik gösterdiğinden çoğunlukla yaz boyunca ve sonbaharın birinci periyotlarında ortaya çıkıyor. Ülkemizin de bu jenerasyonda yer alması, üstelik havaların hala mevsim normallerinin üzerinde sıcak seyretmesi nedeniyle sivrisineklerin de hastalık bulaştırma riski sürüyor. Yapılan çalışmalar Batı Nil virüsü ile enfekte olan şahısların yaklaşık yüzde 80’inin hafif ateşle seyrederek güzelleştiğini gösteriyor. Virüsü almış yaklaşık her 5 şahıstan 1’inde ateşle bir arada ishal, kusma, eklem ağrıları, baş ağrısı, beden ağrıları yahut döküntü üzere başka belirtiler gelişebilir. Birçok kişi bu tip Batı Nil ateşi hastalığından büsbütün kurtulur lakin yorgunluk ve halsizlik haftalar yahut aylarca devam edebilir. Az sayıda bireyde şiddetli belirtiler olabilir. Virüs bulaşmış şahısların yüzde 1’inden azında ensefalit (beyin iltihabı) yahut menenjit (beyin ve omurilik zarı iltihabı) üzere önemli bir nörolojik hastalık gelişir ve nörolojik tablo meydana gelen hastaların yüzde 10’u hayatını kaybeder. Hatta kimi bilim adamları Büyük İskender’in de bu hastalık yüzünden öldüğünü tez ediyor.”
SARIHUMMA KARACİĞER VE BEYNİ VURUYOR
Prof. Dr. Onur Yaprak, sarıhummanın ise bir RNA virüsü olduğuna dikkati çekerek, “Hastalığı taşıyan Aedes aegypti çeşidi sivrisineklerdir. Virüs karaciğer, böbrek ve dalak üzere iç organları etkiliyor. Karaciğerde hepatite neden olarak şahısta sarılık, pıhtılaşma faktörlerinde üretim eksikliği, damar içi pıhtılaşma, kanama üzere meselelere yol açar ve nihayetinde şok tablosu gelişir. Virüse yönelik bir aşı olup endemik Afrika bölgelerine seyahatler sırasında aşı kullanılıyor. Hastalığın 3 evresi var. Birinci evrede ateş, bulantı, kusma, kas ağrıları görülür. Birkaç gün süren ve öbür enfeksiyonlardan ayırt edilemeyen tablonun akabinde şikayetlerin azaldığı ikinci devir başlar. Fakat hastaların yüzde 15’i birinci 3-6 gün sonra kan zehirlenmesi olarak bilinen, karaciğer iltihabının sarılığın ve böbrek yetmezliğinin başladığı üçüncü periyoda girer. Bu devirde hastalarda tıpkı koronavirüste olduğu üzere çok sitokin fırtınası ile birlikte yaygın damar içi pıhtılaşma sorunu gelişir, cilt, burun ve bağırsaklarından kanama başlar. Sonuçta hasta şok ve komaya, kalp, akciğer ve beynin etkilendiği çoklu organ yetmezliğine girer. Dünya çapında her yıl yaklaşık 30 bin kişi sarıhummadan hayatını kaybediyor” dedi.
KEMİK AĞRISI ENFEKSİYON BELİRTİSİ
Dang ateşinin de Aedes cinsi sivrisineklerle bulaştığına değinen Prof. Dr. Yaprak, şu değerlendirmede bulundu:
“Kırılmış üzere kemik ağrılarına neden olduğu için ‘kırık kemik humması’ olarak da bilinir. Hastalık genelde 1 hafta sürer ve düzgünleşme ile tamamlanır fakat her 20 şahıstan 1’i şiddetli dang humması tablosuna girer, hatta mevte sebebiyet verecek kadar genel durumu berbatlaşabilir. Dang ile enfekte olan her dört şahıstan biri hastalanır. Semptomlar hafif yahut şiddetli olabilir. Şiddetli dang humması birkaç saat içinde hayatı tehdit edebilir ve çoklukla hastaneye yatmayı gerektirir. Hafif dang humması semptomları, ateş, ağrı ve sızı yahut döküntüye neden olan öbür hastalıklarla karıştırılabilir. Sarıhumma da olduğu üzere Dang hummasında karaciğer tutulumu görülebilir. Dünyada her yıl iddiası 100 ila 400 milyon kişi bu enfeksiyondan etkilenir. Her yıl dünya çapında yaklaşık 25 bin kişi dang hummasından ölmektedir. Bu tip virüslerden korunmak için sakin suları ıslah etmemiz ve sivrisinek denetimi yapmamız gerekiyor. Sokak hayvanları için dışarıya bırakılan suların birkaç günde bir değiştirilmesi gerekmektedir. İlaçlamanın vaktinde yapılması, sivrisineklerin ağır olduğu bölgelerde uzun kollu giysiler giyilmesi ve sinek kovucu sprey üzere kollayıcı tedbirlerin alınması korunmada katkı sağlar. Pencerelere sineklik takılması, kapı ve pencerelerin açık bırakılmaması öteki tedbirlerdendir. İlaçlama yapılamayacak tatlı su kaynaklarında ise sivrisinek larvası yiyen balıklar üzere canlılardan faydalanılması gerekir.”
Cumhuriyet
