ABD seçim sonuçları: Geçiş döneminde yaşanan gecikmeler hangi riskleri doğuruyor?

ABD’de başkanlık seçimleri ile seçimi kazanan kişinin yemin ederek, resmen vazifeye başlaması ortasında yaklaşık 2,5 aylık bir mühlet bulunuyor.

Klâsik olarak bu devirde, seçimi kazanan kişinin takımının mevcut liderin takımıyla görüşmeler yapması, kimi kapalı bilgi ve dokümanlara erişiminin olması ve 20 Ocak’taki yemin merasiminin akabinde resmen misyona başlamaya hazırlanması öngörülüyor.

Fakat bu yıl işler daha farklı ilerliyor. Çünkü, geleneklerin bilakis 20 Ocak’taki yemin merasimine kadar başkanlığı sürdürecek olan Lider Donald Trump, yenilgiyi kabul etmeyi ve seçimi kazanarak 45’inci lider seçilen Joe Biden’ın geçiş periyodu hazırlıklarına yardımcı olmayı reddediyor.

Bu durumun koronavirüs salgınıyla çaba, ulusal güvenlik ve iktisat üzere alanlarda atılması gereken adımların gecikmesinin yanı sıra başka öbür meşakkatlerin yaşanması riskini de beraberine getiriyor.

Biden, evvelki gün yaptığı açıklamada, Trump’ın yenilgiyi kabul etmeyerek “dünyanın geri kalanına, demokrasinin nasıl işlemesi gerektiği konusunda inanılmaz derecede hasar veren mesajlar” yolladığını söyledi.

Biden, Trump’ın “Amerikan tarihinin en sorumsuz liderlerinden biri olarak hatırlanacağını” belirtti.

Gecikme hangi riskleri taşıyor?

Beyaz Saray’da bir mühlet daha idaresi elinde tutacak olan takımla yeni seçilen geçiş periyodu grubu ortasında irtibatın olmamasının en diğer koronavirüs salgınıyla çabayı sekteye uğratacağı ihtarları yapılıyor.

Biden’ın seçimden sonra yaptığı birinci işlerden birisi pandemiyle çaba için teklifler geliştirecek olan bir koronavirüs müracaat takımı açıklamak oldu.

Biden geçen hafta yaptığı açıklamada, “Eğer uyumu sağlamazsak daha fazla kişi hayatını kaybedebilir” dedi.

Seçim sonrası gündeme gelen bir öbür bahis da koronavirüs salgının ekonomik tesirlerini gidermek için açıklanması beklenen finansal yardım paketi.

Bununla ilgili görüşmeler, Kongre’de Demokrat ve Cumhuriyetçiler ortasında hala devam ediyor.

Ulusal güvenliği nasıl etkiliyor?

Bu gecikmenin ABD’nin ulusal güvenliğine ait tasaları da beraberinde getiriyor.

Biden’ın geçiş sürecinin kıdemli danışmanlarından Yohannes Abraham, “Gizli ve kritik operasyonlarla ilgili bilgilere erişimin geciktiği her gün Amerikan halkının ulusal güvenliği de risk altına giriyor” ikazını yaptı.

Tüm bu ikazlara karşın Cumhuriyetçi Parti kanadında bu duruma ses çıkaran çok da fazla isim yok. Lakin son periyotta geçiş devrinin başlatılması daveti yapan isimler ortaya çıkmaya başladı.

Senato’nun kıdemli üyelerinden Chuck Grassley, Trump’a Biden’ın günlük istihbarat raporuna erişimine müsaade verme daveti yaptı.

Parti’nin bir öbür öne gelen Senatörlerinden Lamar Alexander da Biden’ın yeni lider olma ihtimalinin çok yüksek göründüğünü ve bu nedenle de Trump’ın “yumuşak geçiş bir dönemi” için gerekli tüm imkanı sunması gerektiğini söyledi.

Yapılan davetlerde da bahsi geçen en kıymetli evraklardan birisi ABD istihbarat kurumlarından gelen en şimdiki bilgileri içeren rapor. Olağan kurallar altında çok bilinmeyen ibaresiyle lidere her gün sabahtan sunulan bu rapora, seçimlerin akabinde lider seçilen kişinin de erişimine müsaade veriliyor.

Kanunlar gereği, raporu bir ortaya getirip Başkan’a sunan Merkezi Haber Alma Teşkilatı’nın (CIA) bunu yeni lidere iletebilmesi için Trump’ın Biden’ın seçimi kazandığını kabul etmesi gerekiyor.

Bu da federal yapının bürokratik süreçleriyle uğrayan Genel Hizmetler Yönetimi (GSA) üzerinden yapılıyor. Trump’ın Biden’ın kazandığını kabul etmesiyle GSA’nın da bunu kayıtlara geçirmesi koşul koşuluyor.

Olağan koşullar altında büsbütün bir formaliteden ibaret olan bu süreç, Trump’ın seçim sonuçlarını kabul etmemesi ve rastgele bir delil ileri sürmeden seçimlere usulsüzlük karıştırıldığını sav etmesinden ötürü şimdi yapılabilmiş değil.

Trump’ın Ulusal Güvenlik Danışmanı Robert O’Brien, geçen hafta yaptığı açıklamada, 2020 seçimlerini Biden’ın kazandığının netleşmesi halinde geçiş periyodunun de profesyonel bir formda yapılacağını söyledi.

O’Brien, seçimi Biden’ın kazandığını net bir halde söylemekten kaçındı lakin “açıkçası işler o istikamette ilerliyor” tabirlerini kullandı.

2000’deki gecikme 11 Eylül’e mi yol açtı?

Birtakım siyasetçiler ve uzmanlar, geçiş periyodunda yaşanan gecikmelerle 2000 yılında olanlar ortasında paralellik kuran açıklamalar yapıyor.

2000 yılındaki seçimlerin sonucu Florida eyaletinde düğümlenmişti. Hukuksal tartışmalar ve yine sayımların akabinde Cumhuriyetçi Parti adayı George W. Bush lider seçilmiş ve tüm bu süreç 40 güne yakın sürmüştü.

Demokrat Parti adayı Al Gore’un hukuksal süreç tamamlanana kadar yenilgiyi kabul etmemesi geçiş devrinde gecikmelere yol açmıştı.

Sonuçların netleşmesinin akabinde yaklaşık 2,5 ay sürmesi beklenen geçiş devri de bir ay üzere bir mühlet içerisinde tamamlanmıştı.

Daha sonra yapılan incelemelerde, bu gecikmenin 11 Eylül 2001’de El Kural’ın üstlendiği taarruzların gerçekleşmesinde rol oynamış olabileceğine dair değerlendirmeler de yapıldı.

Kongre’nin hücumlarla ilgili soruşturmanın akabinde hazırladığı raporda, “Başkan (Bill) Clinton’dan George W. Bush’a geçiş sürecinde yaşanan gecikmeler, ulusal güvenlik alanında kâfi hazırlıkların yapılamamasına neden oldu” denildi.

Raporda, bu durumun ulusal güvenlik alanındaki kritik atamaların “yeni idare tarafından bulunması, tespit edilmesi, önerilmesi ve Senato’da onaylanmasını geciktirdiği” değerlendirmesine yer verildi.

Bush periyodunun eski Beyaz Saray Genel Sekreteri Andy Card, geçiş periyoduyla ilgili CNBC’ye yaptığı açıklamada, “Komisyon, geçiş sürecinde daha fazla vakit olmuş ve daha iyi uyum sağlanmış olsaydı, taarruzlara karşı daha hazırlıklı olunacağını ve hatta saldırılan önlenebileceğini söyledi” dedi.

Card, ABD’nin “düşmanlarının” bugüne kadar daima geçiş periyotlarından faydalanmak istediklerini ve bu yıl bu sürecin uzamasına müsaade verilmemesi gerektiğini söyledi.

Gecikmenin somut sonuçları neler olabilir?

BBC’nin Güvenlik Muhabiri Gordon Corera, bu gecikmenin devam etmesi halinde ulusal güvenlik açısından somut sonuçlar doğurma riskinin de arttığını söyledi.

Correra, “Diğer ülkelerin bu ne kadar süreceği bilinmeyen olan sürecin kullanmak isteme riskleri bulunuyor. Örneğin İran, Ocak ayında Kasım Süleymani’nin öldürülmesinin intikamını almak isteyebilir” dedi.

Temsilciler Meclisi’nin İstihbarat Komitesi üyesi Demokrat Partili Raja Krishnamoorthi de misal bir ikaz yaptı.

ABD’yi “tehdit eden 70 terör örgütü” olduğunu öne süren Krishnamoorthi, bunlara ek olarak İran, Çin, Kuzey Kore ve Rusya’dan da tehditler bulunduğunu aktardı.

NPR’a konuşan Krishnamoorthi, “Zafiyetimizi kullanmak isteyen çok fazla kişi var” diye konuştu.

También hay preocupación por las decisiones que Trump pueda tomar en las últimas semanas de su mandato.

Trump son periyotlarında hangi adımları atabilir?

ABD siyasi etraflarında tasa yaratan bir öteki mevzu da Trump’ın başkanlığının son haftalarında alabileceği kimi kritik kararlar.

Trump, geçen hafta içinde Savunma Bakanı Mark Esper’i misyondan aldı. Benzeri biçimde CIA Lideri Gina Haspel’i ve Federal Soruşturma Ofisi (FBI) Lideri Chris Wray’i de vazifeden alabileceği konuşuluyor.

Trump idaresi ayrıyeten, Irak ve Afganistan’da bulunan 2 bin 500 ABD askerini geri çekeceğini açıkladı. Kimi üst seviye güvenlik yetkilileri, bu karara önemli riskler taşıdığı için karşı çıkıyor. Esper’in misyondan alınmasında bu hususun tesirli olduğu belirtiliyor.

BBC muhabiri Corera, Trump’ın başkanlığı boyunca “derin devletin bir kesimi olarak gördüğü ve kendisini devirmeye yönelik bir komplo içerisinde olduğunu tez ettiği” ulusal güvenlik yapısıyla çatıştığına dikkat çekti.

Trump’ın misyondan aldığı üst seviye isimlere ek olarak son günlerde yaptığı birtakım kritik atamalar da var.

Corera, “Trump’ın ulusal güvenlik sisteminin içerisine misyonları 20 Ocak’tan sonra da devam edecek birtakım şahısları yerleştirmeye çalışıyor olabileceğine dair giderek artan telaşlar bulunuyor” dedi.