11 Eylül terör atakları ile ilgili çok şey yazılıp söylendi, birçok kurmaca ya da belgesel sinema çekildi, sayısız teori ortaya atıldı. Çoğunlukla New York’taki İkiz Kuleler’in yıkılıp binlerce insanın vefatıyla sonuçlanması kısmı hatırlanıyor ancak aslında biri Pentagon’a düşen, başkası muhtemelen Capitol yani meclis binasına yahut Beyaz Saray’a saldıracakken yolda yolcuların inanılmaz kahramanlığı sayesinde düşürülen iki uçak daha vardı.
Şu sıralar Netflix’te izleyiciyle buluşan iki üretim, 20. yılında 11 Eylül terör akınlarına ışık tutmakla kalmıyor, her şeyi biraz daha bütünlüklü görmemizi de sağlıyor.
Thomas Hoepker’in çektiği bu kare, 20 yıl sonra bile çok şey anlatıyor.
KAÇINILMAZ BİR DÖNÜM NOKTASI
“Dönüm Noktası: 11 Eylül ve Terörle Mücadele” isimli beş kısımlık belgesel diziyle başlayalım. Tecrübeli belgeselci Brian Knappenberger’in yönettiği imal, 11 Eylül 2001 sabahı yaşananları aktararak yola çıkıyor ve her kısımda muhakkak bir bahse odaklanarak neredeyse günümüze kadar geliyor.
Bir yandan haber imgelerini kullanan, bir yandan taarruzlar anında Manhattan’da ya da Pentagon’da bulunan şahitlerle da konuşan imal takımı bilhassa birinci iki kısımda 11 Eylül gününe odaklanmış. Bu kısımlarda o gün vazifeli olan itfaiyeciler ve polislerin tanıklıkları ile yakınlarını, iş arkadaşlarını kaybeden ya da hücumlardan bir formda canlı kurtulan şahısların de öyküleri öne çıkıyor.
FELAKETLER, GÖZLER ÖNÜNE SERİLİYOR
İkinci kısımdan itibaren işin siyasi kısmı yük kazanıyor ve ABD’li siyasetçiler ile çeşitli kurumların yetkili isimleri kendi pencerelerinden yaşananları anlatırken bir yandan da saldırganların nasıl her şeyi planladığına dair bir yol haritası çıkarılıyor.
Doğal bu noktada Amerikan istihbaratının yaptığı yanlışlar, iç çekişmelerin sonucu önüne geçilemeyen felaketler bariz bir formda gözler önüne seriliyor. Tahminen türel bir yargı süreci işlemiyor lakin toplum vicdanında tüm bunların ortaya serilmesi de değerli bir bakıma.
İNSAN HAYATI KAÇ PARA EDER?
ABD’nin 11 Eylül sonrası yurtiçinde ve yurtdışında başlattığı savaşın boyutlarını anlamak da aslında çok kolay bir iş değil doğrusu. Bunu ekonomik olarak açıklamak gerekirse trilyonlarca dolardan bahsetmek gerek lakin insani kayıplar kelam konusu olduğunda bilanço elbette çok daha ağır (200 bin Iraklı, 150 bin Afgan ve 10 bine yakın ABD askeri) ve kim ne derse desin bu kayıpların ekonomik bedelini ölçmek mümkün değil.
Tam da bu noktada Netflix’teki öbür üretime, yani “Hayatın Değeri” (Worth) isimli sinemaya dönmek mana kazanıyor. 11 Eylül akınlarına daha evvel pek bakılmamış bir açıdan bakan sinema, üstte kelamını ettiğim sıkıntıya odaklanıyor ve son olarak “İnsan hayatının pahası nasıl ölçülür” sorusuna bir karşılık arıyor.
Bir evvelki sineması “Anaokulu Öğretmeni” (The Kindergarten Teacher) ile sükse yapan Sara Colangelo’nun imzasını taşıyan “Hayatın Değeri”, 11 Eylül ataklarında hayatını kaybedenlerin ailelerine ödenecek tazminatı belirlemek için kurulan kurulun çalışmalarını mevzu ediniyor ve komite lideri hukukçu Ken Feinberg’ü (Michael Keaton) anlatının merkezine yerleştiriyor.
Hukukun hislerden arınmasını savunan Feinberg, kendi derslerinde kolay aritmetik hesaplarla tazminat belirlemekte hiç zorluk çekmezken 11 Eylül kurbanlarıyla yüzleşmek zorunda kaldığında yaptığı hesabın çok daha çetrefilleştiğini ve yeni kriterlere muhtaçlığı olduğunu anlar.
Aşikâr başlı önyargıların aslında kişiyi nasıl ayrımcılığa sürüklediğini fark eden ve insan hayatının kıymetinin yalnızca aldığı eğitim ve inşa ettiği meslekle ölçülemeyeceğini anlayan Feinberg, içine düştüğü ahlaki ikilemden değişmeden çıkamayacaktır elbette. İzlemenizde yarar var…
Cumhuriyet
