Laboratuvar ortamında gerçekleştirilen ikinci deneyde de 252 iştirakçi, birbirlerini tanımayan ikişer kişilik kümelere ayrıldı ve bu çiftlerin kendi ortalarında sohbet etmeleri istendi. Denekler istedikleri rastgele bir mevzuda bir dakikadan 45 dakikaya dek konuşabildikleri sohbetler gerçekleştirdiler. Her biri kaydedilen bu sohbetlerin akabinde iştirakçilere konuşmayı ne vakit bitirmiş olmayı yeğledikleri soruldu ve karşı tarafın bu soruya vereceği karşılığın ne olabileceği konusunda da kestirimde bulunmaları istendi.
KISA KESELİM
Sonuçta araştırmacılar konuşmaların sırf yüzde 2’sinin her iki tarafın da istediği müddette, yüzde 30’unun da taraflardan biri istediğinde sona erdirildiğini saptadılar. Konuşmaların yaklaşık yarısında iki tarafın da konuşmayı kısa kesmek istediği, fakat sohbeti sonlandırma vakitlerinin farklı olduğu görüldü.
Her iki deneyde de iştirakçiler konuşma müddetlerinin ortalamada gerçekte yaşanan mühletin yaklaşık yarısı kadar olmasını dilek ettiklerini belirttiler. Fakat araştırmacıları asıl şaşkınlığa uğratan bulgu, insanların lafa tutulup tutsak alınmaları durumunun her vakit geçerli olmamasıydı. Mastorianni ve arkadaşları her iki deneye katılanların yüzde 10’unun gerçekte konuşmaları daha uzun tutmak istediklerine, birbirlerini tanımayan şahıslar ortasındaki sohbetlerin yaklaşık yüzde 31’inde de taraflardan en az birinin konuşmayı sürdürmekten yana bir hal sergilediğine şahit oldular.
GİTMEM GEREK!
Araştırmada insanların büyük bir çoğunluğunun karşı tarafın ne istediğini kestirme konusunda başarısız oldukları ve deneklerin karşı tarafın konuşmayı ne vakit kesmek isteyebileceğiyle ilgili kestirimlerinde yüzde 64 oranında yanıldıkları görüldü.
Mastorianni, “İnsanlar, ‘siz konuşmayı sürdürmek ister üzeresiniz, ancak benim gitmem gerekiyor’ demeyi toplumsal ilişkiyi kesintiye uğratan ayıp bir davranış olarak algıladıklarından gerçek hislerini lisana getirmeme konusunda epeyce becerikliler” diyor.
İnsanların sohbet edilen kişinin konuşmayı ne vakit kesmek isteyeceğini kestirme konusunda böylesine başarısız olmalarının “son derece şaşırtan ve önemli” bir bulgu olduğuna dikkat çeken Dartmouth College toplumsal ruhbilim uzmanlarından Thalia Wheatley, “Konuşmalar karşılıklı irtibatın beğenilen ve şık bir dışavurumudur. Ne var ki, ne vakit durmak gerektiğini kestiremediğimizden bu temas sonuçta tekrar de kesintiye uğrar. İnsanların kahve, içki ya da yemek sırasında sohbet etmekten hoşlanmalarının bir nedeni de bu baş karıştırıcı durumdan kaynaklanıyor olsa gerek. Zira boşalan fincanlar, kadehler ya da garsonun hesabı getirmesi sohbeti sonlandırmak için yarattığımız gerekçelerdir” diyor.
NELER KAÇIRIYORUZ?
Araştırmaya katılmayan Chicago Üniversitesi davranış bilimcilerinden Nicholas Epley, konuşmaların birçoklarının tam da istediğimiz anda sonlandırılması durumunda neler olacağını merak ediyor ve “Birileriyle çok daha uzun ve derinlikli konuşmalar yapabilecekken bundan kaçınarak yeni anlayış ve bakış açılarının, ömürle ilgili farklı gerçeklerin kim bilir ne kadarını kaçırıyoruz” diyor.
Araştırmadan elde edilen bulgular kimi öbür soruları da gündeme getiriyor. Farklı kültürlerde konuşma ile ilgili kurallar daha mı açık? Şayet varsa, uzman konuşmacılar hangi ipuçlarından yararlanıyorlar? Küme sohbetlerinin dinamiğine ne demeli?
Harvard İşletme Fakültesi’nden Alison Wood Brooks, “Yeni gelişmeye başlayan konuşma biliminde buna misal titiz betimsel araştırmaların yanı sıra, konuşmaların kıymetli ve yaygın zahmetlerini belirlemeye yardımcı olabilecek nedensel deneylere de gerek var. Mars’a gezici araçlar gönderdiğimiz bir periyotta insanların birbirleriyle nasıl konuştuklarını yeni kavramaya başlıyor olmamız ne garip, değil mi?” diyor.
People Literally Don’t Know When to Shut Up-or Keep Talking-Science Confirms
New Scientist/ Scientific American
Cumhuriyet
