Jolly Tıp İdare Şurası Lideri Mete Vardar, bacasız sanayi olan turizmin ayakta kalabilmesi için dayanakların artırılması gerektiğine dikkat çekti.
Vardar, “Belirli operatörlere dayanaklar veriliyor, fakat bu pastayı tüm kesim bileşenlerine dağıtmak lazım. Seyahat bölümünde kapanmalar başlarsa mevcut donanımlı grupları tekrar bir ortaya getirmek epeyce güç olacak” dedi.
Çeşit operatörlüğü sisteminin bir an evvel düzenlenmesi, müşteriye yüzde 100 teminat veren bir yapı oluşturulması gerektiğine dikkat çeken Mete Vardar ile turizm bölümünü ve seyahat acentelerinin yaşadığı meseleleri konuştuk.
– Turizm, pandemiden en büyük darbeyi yiyen dal oldu. Nasıl bir kaybınız kelam konusu?
2020 aslında bizim için iyi başlayan bir yıldı. Yüzde 38 büyüme maksadıyla yola çıkmışken, 1 Mart’a ciroda yüzde 50 büyümeyle girdik. Fakat 17 Mart’ta işlerimiz büsbütün durdu. 30 Nisan’a kadar erken rezervasyonda yaptığımız satışın yüzde 97’sinde iptal talebiyle karşılaştık. Sonrasında çok kuvvetli bir mesai başladı. Dünyanın en büyük bankasını düşünün, mevduat sahipleri bir günde tüm mevduatları çekiyor, o bankanın ayakta kalması mümkün değil. Karşılaştığımız şey buydu aslında. Yaklaşık 200 bin iptal talebiyle karşılaşmışken konuklarımızın yüzde 55’ini tekrar tatile ikna ettik. Yüzde 45’inin iadelerini de 2020’nin sonuna kadar gerçekleştirdik.
– Ne kadarlık bir iade yaptınız?
30 Nisan’a kadar 147 milyon TL’lik iade talebi geldi. Bunun makul bir kısmını konaklama, bir kısmını da fiyat olarak düzenledik. Nisan ayında 900 civarındaki çalışma grubumuza 36 kişi daha ek ettik. Zira konuk bağlantıları ünitemize inanılmaz iptal ve değişiklik talebi geldi. Yetişemez duruma geldik. Bu güç periyotlu konuklarımızla birlikte atlattık. Lakin bitmedi. Birinci günkü sıhhat koşulları neyse, bugünkü olay sayıları da ne yazık ki tıpkı. Bu yıl daha ihtimamlı bir erken rezervasyon kampanyasıyla çıktık. Yurtiçi tiplerde yüzde 25’ini ödeyin, isterseniz 18 taksite bölün, geri kalan ödemeyi de tatile çıkmadan 3 gün evvel yapın dedik. Gitmek istemediğinde yüzde 25’i şartsız iptal hakkı verdik. Yurtdışı cinslerde da hiç ödemeyin, yalnızca rezervasyon yapın dedik. Tatile gitmeden 23 gün evvel provizyonunu çekelim, ödemeyi de gitmeden 24 saat evvel yapın dedik.
– Talep nasıl pekala?
Yurtiçi çeşitlerde geçen yıl günde 1000 oda satıyorsak bu yıl 1300 satıyoruz. Lakin geçen yıl yüzde 100’ünü tahsil ederken bu yıl yüzde 25’ini tahsil ediyoruz.
– Siz müşterilerin parasını ödedik diyorsunuz. Oteller ve havayolu şirketleri sizin paranızı geri ödeyebildi mi?
Sahiden çok güç bir devir yaşadık. Otellere çok önemli avans ödemeleri yapıyoruz. Ancak herkes çok makus bir süreç yaşıyor. Kesimin tüm bileşenleri birbirine yardımcı olmak için seferber oldu. Biz bu süreçte kendi özkaynaklarımızla iade süreçlerini yaptık. Tahminen kimi konuklarımızı üzdük. 14 günlük iade süreci, iki üç aya sarktı. Ancak tüm konuklarımızın iadelerini yaptık.
İŞ BAŞLAMADAN BORÇ ÖDENECEK
– Özkaynaklar ne kadar kâfi oldu bu süreci yönetmeye?
Biz tüm iade sürecini tamamladık. Artık otellerden alacaklıyız. Artık otellerde konuk yatıracağız, alacaklarımızdan düşüreceğiz. Şayet bayram prestijiyle olağanlaşma başlarsa turizm dönemi açılırsa çok iyi bir dönem yaşayacağımızı düşünüyorum. Evet, para kaybettik lakin gelecek periyotta sıhhat kaideleri düzelirse tekrar kazanırız.
– Bu devirde banka kredisine hiç başvurmadınız mı?
34 yıldır birinci kere kredi aldık. Nisan ayında 15 milyon liralık KGF dayanağı verilmişti. 6 ay ödemesiz, 3 yıl vadeliydi. 4 aydır daha işler başlamadı, onun kredi borcu ödemeleri geldi. Özel bankalardan seyahat kesimi takviye alamadı. Seyahat kesiminin faizli kredi yerine aşikâr hibelerle desteklenmesi gerekiyor.
GÜZELLERLE BERBATLAR AYRIŞMALI
– Dayanak sağlanmazsa kapanmalar olur mu?
Gerçekten işini layıkıyla yapan çok bedelli meslektaşlarımız var. Lakin bu işi ne yazık ki fırsat olarak gören konuk iadelerini yapmayan seyahat acenteleri de oldu. Kültür ve Turizm Bakanlığı ile TÜRSAB çok rahatlıkla bunları tespit edebilir. Güzellerle berbatların tam da ayrışması gereken bir devirdeyiz. Konuktan aldığımız her 1 lirayı namusumuz olarak düşünürüz. Bu devirleri fırsat bilip müşteriden aldığı 1 lirayı götürüp diğer işlerde kullanan seyahat acentelerinin elenmesi gerekiyor. Her yıl 1 milyon kişiyi seyahate götüren bir şirketin sahibi olarak bunları tabir ediyorum. Cins operatörlüğü sisteminin bir an evvel düzenlenmesi lazım. Müşteriye yüzde 100 garanti veren bir yapı oluşturmamız gerekiyor. 10 yıldır bu bahiste ilerleme sağlanmıyor.
– İflas eden olacak mı?
Kesinlikle.
– Bu periyodun riskleri neler olacak?
Salgının devam etmesi en büyük risk olur. Yalnızca Türk turist, turizm bölümünü ayakta tutamaz. Kesinlikle yurtdışı ilişkilerinin yapılması gerekiyor. Türkiye, 2019’da 49 milyon turist ağırladı, geçen yıl 21 milyona indi. Bu yıl 35 milyon kişi hedefleniyor. Nisan-mayıs, eylül-ekim-kasım ne olacak görmek lazım. Yarınımızın ne olacağı çok belirli değil. Fakat olağanlaştıktan sonra seyahat dalı, çok süratli formda müspet dönüşecek.
– Jolly olarak 2020’de toplam kaç kişi ağırladınız?
2020’yi bütçe maksadımızın yüzde 59 gerisinde bitirdik. 350-400 bin kişi ağırladık. Ciro da 560 milyon TL civarı oldu.
– Yurttaş bu yıl tatili daha kıymetli mı yapacak? Fiyatlar artacak mı?
Ekim ayında erken rezervasyona çıktığımızda Avro, 10 TL’nin üstündeydi. Buna karşın fiyat artışı yapmadık. Mart ayına kadar erken rezervasyon kampanyamız devam ediyor. Fiyatlarda en fazla yüzde 10’luk artış olur. Şayet nisandan sonra çok önemli talep olursa yüzde 40-50’lik bir fiyat artışı olur. O yüzden nisan ayına kadar erken rezervasyon kıymetli.
– Bu devirde tüketicinin tatil anlayışı nasıl değişti?
YALNIZCA TÜRK TURİSTLE OLMAZ
– Geçen yıl otellerin büyük kısmı açılmadı. Bu yıl hepsi açılır mı?
Geçen yıl açmayan otellerin bu yıl da açmaması çok büyük maliyet ve önemli sorun demek. Otellerin inanılmaz bakıma muhtaçlığı olacak demek. Önümüzdeki devir devletin turizm dalına katkılarının nasıl olacağını bilemiyoruz. Bacasız sanayi olan turizmin ayakta kalabilmesi için tedbirlerin artırarak alınması gerekiyor. Geçen yıl otellerin yüzde 60’ı açıldı, bunlar da yüzde 50 kapasiteyle çalıştı. Bu yıl tüm oteller açılma isteğinde. Lakin yalnızca Türk konuklarla otellerin açılması mümkün değil. Tamam, temmuz-ağustosta oteller bir formda Türk ve Rus konuklarla dolar fakat yalnızca 2 ay için otellerin açılması çok sıkıntı.
DAHA FAZLA DAYANAK VERİLMELİ
– Bu periyotta verilen takviyeler, seyahat acentelerine tanımlanan 50 bin liralık kredi vardı. Bunlar kâfi miydi?
Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB) bilgilerine nazaran Türkiye’de 12 bine yakın seyahat acentesinin yaklaşık 300 tanesi 50 bin liralık dayanaktan faydalanabildi. Krediden faydalanmak için önemli kıstaslar vardı. Hiçbir şart aranmadan seyahat acenteliği yapan herkese verilmeliydi. Daha fazla takviye verilmeli. Belli operatörlere takviyeler veriliyor, fakat bu pastayı tüm bölüm bileşenlerine dağıtmak lazım. Bu, seyahat kesiminin daha fazla ayakta kalmasını sağlayacaktı. Şayet seyahat bölümünde kapanmalar başlarsa mevcut donanımlı takımları tekrar bir ortaya getirmek epey güç olacak. Tamam, devletimizin işi sıkıntı. Sahiden tüm bölümlerin yara aldığı bir devir. Lakin bilhassa turizm 40 milyar dolar gelir elde ediyor. Bunu bu türlü görmek lazım. Seyahat acenteleri yaşayacak ki ülkemize borcumuz olan vergileri, KDV’mizi ödeyelim. Ne yazık ki bu devirde biraz yalnız kaldık. Özellikle seyahat acenteleri olarak. Umut ediyorum ki bundan sonraki periyotta Türk seyahat acentelerine de makul dayanaklar verilir, nefes alması sağlanır. Bu devirde daha fazla dayanak gerekiyor.
Cumhuriyet
